Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.1-15 Namaszczenie Drony (Droṇābhiṣeka) /
Jedenasty dzień bitwy
7.7. Zapowiedź śmierci Drony (Droṇavadhopavarṇana)
Streszczenie rozdziału:
1–2 Judhiszthira prosi, by wojownicy zatrzymali Dronę.
3–23 Opis ataku Drony, rzezi i dezercji armii Pandawów.
24–29 Sańdźaja streszcza wydarzenia z pola walki wiodące do śmierci Drony (podniosły nastrój, metrum trisztubh).
30–36 Wymienienie dokonań Drony i opis lamentu po jego śmierci.
saṃjaya uvāca
tathā droṇam abhighnantaṃ
sāśvasūtarathadvipān |
vyathitāḥ pāṇḍavā dṛṣṭvā
na cainaṃ paryavārayan ||7,7.1||
tato yudhiṣṭhiro rājā
dhṛṣṭadyumnadhanaṃjayau |
abravīt sarvato yattaiḥ
kumbhayonir nivāryatām ||7,7.2||
tatrainam arjunaś caiva
pārṣataś ca sahānugaḥ |
paryagṛhṇaṃs tataḥ sarve
samāyāntaṃ mahārathāḥ ||7,7.3||
kekayā bhīmasenaś ca
saubhadro 'tha ghaṭotkacaḥ |
yudhiṣṭhiro yamau matsyā
drupadasyātmajās tathā ||7,7.4||
draupadeyāś ca saṃhṛṣṭā
dhṛṣṭaketuḥ sasātyakiḥ |
cekitānaś ca saṃkruddho
yuyutsuś ca mahārathaḥ ||7,7.5||
ye cānye pārthivā rājan
pāṇḍavasyānuyāyinaḥ |
kulavīryānurūpāṇi
cakruḥ karmāṇy anekaśaḥ ||7,7.6||
saṃgṛhyamāṇāṃ tāṃ dṛṣṭvā
pāṇḍavair vāhinīṃ raṇe |
vyāvṛtya cakṣuṣī kopād
bhāradvājo 'nvavaikṣata ||7,7.7||
sa tīvraṃ kopam āsthāya
rathe samaradurmadaḥ |
vyadhamat pāṇḍavānīkam
abhrāṇīva sadāgatiḥ ||7,7.8||
rathān aśvān narān nāgān
abhidhāvaṃs tatas tataḥ |
cacāronmattavad droṇo
vṛddho 'pi taruṇo yathā ||7,7.9||
tasya śoṇitadigdhāṅgāḥ
śoṇās te vātaraṃhasaḥ |
ājāneyā hayā rājann
avibhrāntāḥ śriyaṃ dadhuḥ ||7,7.10||
tam antakam iva kruddham
āpatantaṃ yatavratam |
dṛṣṭvā saṃprādravan yodhāḥ
pāṇḍavasya tatas tataḥ ||7,7.11||
teṣāṃ pradravatāṃ bhīmaḥ
punar āvartatām api |
vīkṣatāṃ tiṣṭhatāṃ cāsīc
chabdaḥ paramadāruṇaḥ ||7,7.12||
śūrāṇāṃ harṣajanano
bhīrūṇāṃ bhayavardhanaḥ |
dyāvāpṛthivyor vivaraṃ
pūrayām āsa sarvataḥ ||7,7.13||
tataḥ punar api droṇo
nāma viśrāvayan yudhi |
akarod raudram ātmānaṃ
kirañ śaraśataiḥ parān ||7,7.14||
sa tathā tāny anīkāni
pāṇḍaveyasya dhīmataḥ |
kālavan nyavadhīd droṇo
yuveva sthaviro balī ||7,7.15||
utkṛtya ca śirāṃsy ugro
bāhūn api sabhūṣaṇān |
kṛtvā śūnyān rathopasthān
udakrośan mahārathaḥ ||7,7.16||
tasya harṣapraṇādena
bāṇavegena cābhibho |
prākampanta raṇe yodhā
gāvaḥ śītārditā iva ||7,7.17||
droṇasya rathaghoṣeṇa
maurvīniṣpeṣaṇena ca |
dhanuḥśabdena cākāśe
śabdaḥ samabhavan mahān ||7,7.18||
athāsya bahuśo bāṇā
niścarantaḥ sahasraśaḥ |
vyāpya sarvā diśaḥ petur
gajāśvarathapattiṣu ||7,7.19||
taṃ kārmukamahāvegam
astrajvalitapāvakam |
droṇam āsādayāṃ cakruḥ
pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha ||7,7.20||
tān vai sarathahastyaśvān
prāhiṇod yamasādanam |
droṇo 'cireṇākaroc ca
mahīṃ śoṇitakardamām ||7,7.21||
tanvatā paramāstrāṇi
śarān satatam asyatā |
droṇena vihitaṃ dikṣu
bāṇajālam adṛśyata ||7,7.22||
padātiṣu rathāśveṣu
vāraṇeṣu ca sarvaśaḥ |
tasya vidyud ivābhreṣu
caran ketur adṛśyata ||7,7.23||
sa kekayānāṃ pravarāṃśca pañca
pāñcālarājaṃ ca śaraiḥ pramṛdya |
yudhiṣṭhirānīkam adīnayodhī droṇo
'bhyayāt kārmukabāṇapāṇiḥ ||7,7.24||
taṃ bhīmasenaśca dhanaṃjayaśca
śineśca naptā drupadātmajaśca |
śaibyātmajaḥ kāśipatiḥ śibiśca
hṛṣṭā nadanto vyakirañ śaraughaiḥ ||7,7.25||
teṣām atho droṇadhanurvimuktāḥ
patatriṇaḥ kāñcanacitrapuṅkhāḥ |
bhittvā śarīrāṇi gajāśvayūnāṃ
jagmur mahīṃ śoṇitadigdhavājāḥ ||7,7.26||
sā yodhasaṃghaiśca rathaiśca
bhūmiḥ śarair vibhinnair gajavājibhiśca |
pracchādyamānā patitair babhūva
samantato dyaur iva kālameghaiḥ ||7,7.27||
śaineyabhīmārjunavāhinīpāñ
śaibyābhimanyū saha kāśirājñā |
anyāṃśca vīrān samare pramṛdnād
droṇaḥ sutānāṃ tava bhūtikāmaḥ ||7,7.28||
etāni cānyāni ca kauravendra
karmāṇi kṛtvā samare mahātmā |
pratāpya lokān iva kālasūryo
droṇo gataḥ svargam ito hi rājan // ||7,7.29||
evaṃ rukmarathaḥ śūro
hatvā śatasahasraśaḥ |
pāṇḍavānāṃ raṇe yodhān
pārṣatena nipātitaḥ ||7,7.30||
akṣauhiṇīm abhyadhikāṃ
śūrāṇām anivartinām |
nihatya paścād dhṛtimān
agacchat paramāṃ gatim ||7,7.31||
pāṇḍavaiḥ saha pāñcālair
aśivaiḥ krūrakarmabhiḥ |
hato rukmaratho rājan
kṛtvā karma suduṣkaram ||7,7.32||
tato ninādo bhūtānām
ākāśe samajāyata |
sainyānāṃ ca tato rājann
ācārye nihate yudhi ||7,7.33||
dyāṃ dharāṃ khaṃ diśo vāri
pradiśaś cānunādayan |
aho dhig iti bhūtānāṃ
śabdaḥ samabhavan mahān ||7,7.34||
devatāḥ pitaraś caiva
pūrve ye cāsya bāndhavāḥ |
dadṛśur nihataṃ tatra
bhāradvājaṃ mahāratham ||7,7.35||
pāṇḍavās tu jayaṃ labdhvā
siṃhanādān pracakrire |
tena nādena mahatā
samakampata medinī ||7,7.36||
Sańdźaja rzekł:
1 Choć widzieli, jak morduje
konie, słonie i woźniców,
udręczeni Pandawowie
nie zdołali wstrzymać Drony.
2 Wówczas rzekł do Dhrysztadjumny
oraz do Zdobywcy Bogactw
Judhiszthira: „Wszem sposobem
wstrzymajcie Dzbanorodnego*”.
3 Ardźuna z Pryszaty synem
w otoczeniu zwolenników
oraz wielcy rydwannicy,
gdy się zbliżył, go oblegli.
4 Kekajowie, Bhimasena,
syn Subhadry, Ghatotkaća,
Judhiszthira i bliźniacy,
Matsjowie i syn Drupady,
5 Draupadi ochotne dzieci,
Dhrysztaketu wraz z Satjakim,
Ćekitana rozwścieczony,
Jujutsu rydwannik wielki
6 oraz inni władcy, królu,
co po stronie Pandów stali,
licznych czynów dokonali
podług rodu oraz męstwa.
7 Kiedy ujrzał Bharadwadźa
przez Pandów wstrzymaną armię,
oczyma przewrócił w złości
i zlustrował sytuację,
8 a we wściekłość wielką wpadłszy,
na rydwanie, w walki szale,
zdmuchnął rotę synów Pandu
jak ruchliwy wiatr obłoki.
9 Na rydwany, konie, słonie
i piechotę Drona runął
z każdej strony, jak szaleniec,
niczym junak, chociaż stary.
10 Jego konie wiatrem szyte,
kasztanowe, krwią zbroczone,
zacnej rasy, wielce czujne,
wiecznej chwały dostąpiły.
11 Gdy ujrzeli jego atak,
wzburzonego jak śmierć sama,
w ślubach swych niewzruszonego,
wojownicy synów Pandu
gdzie popadnie się rozpierzchli.
12 Jedni woje uciekali,
inni stali porażeni,
spozierali, zawracali,
czyniąc hałas przeraźliwy.
13 Mężnym niósł on podniecenie,
strach pomnażał przerażonych,
między ziemią, niebem przestwór
wszem wypełnił z każdej strony.
14 I ponownie Drona sprawił,
że sławiono jego imię,
dzikość straszną okazując,
setki strzał na wrogów ciskał.
15 Syna Pandu przemądrego
zastępy mordował Drona
niczym czas nieprzemożony,
jak młodzieniec, choć sędziwy.
16 Strach budzący odrąbywał
głowy, ręce z ozdobami,
gdy rydwany tak opróżniał,
gromko grzmiał rydwannik wielki.
17 Kiedy ryczał w podnieceniu,
wokół zaś świstały strzały,
wojownicy drżeć poczęli
niczym stado krów na mrozie.
18 Od cięciwy brzęku Drony,
dźwięku łuku, huku wozu,
zgiełk narastał i harmider,
wypełniając sobą niebo.
19 Tysiącami wyzwalane
wielokrotnie jego strzały,
wypełniwszy strony świata,
opadały na piechurów,
konie, słonie i rydwany.
20 Pańćalowie z Pandawami
starli się ze zbrojnym Droną,
jego oręż płonął ogniem,
łuk pluł strzały w wielkim pędzie.
21 Do siedziby słał ich śmierci,
a wraz konie, słonie, wozy.
Drona wielkie bagno stworzył
z krwi powstałe oraz ziemi.
22 Łuk potężny on napinał,
bezustannie ciskał strzały,
uwolnione się zdawały
siecią bełtów rozpostartą.
23 Wśród piechoty i powozów,
pośród słoni, w każdym miejscu
jego sztandar stale w ruchu,
w chmurach gromem się wydawał.
24 Pięciu powalił najlepszych Kekajów
swymi strzałami i władcę Pańćalów.
Rycerz niezłomny zbrojny w łuk i strzały
na hufce króla napadł Judhiszthiry.
25 A Dóbr Zdobywca oraz Bhimasena,
i wnuk Śiniego, i dziecię Drupady,
oraz syn Śaibji, król Kaśi i Śibi,
z podniety krzycząc, sypnęli nań strzały.
26 Lotne zaś strzały przez Dronę zwalniane,
z osadą złotą ich ciała przeszyły
oraz młodziutkie cielska słoni, koni
i krwią zbrukane w ziemi się grążyły.
27 Owa zaś ziemia wojskiem zatłoczona,
końmi, słoniami, strzały złamanymi
i rydwanami wszędy rozbitymi
była jak niebo z czarnymi chmurami.
28 Drona łaknący dobra twoich synów
w walce pokonał armii generałów:
Bhimę, Śaineję*, Ardźunę i Śaibję,
i Abhimanju razem z władcą Kaśi
i wielu mężnych, pierwszych wojowników.
29 Tych oraz innych, o władco Kaurawów,
czynów dokonał w boju wielki duchem.
światy stopiwszy niczym Słońce Kresu*,
odszedł w niebiosa stąd Drona, o królu.
30 Bohaterski Złotorydwan*,
gdy tysięcy setki zmorzył
wojowników synów Pandu,
legł zabity przez Parszatę*.
31 Zgromił ponad jedną armię
wojów, którzy nie zbiegali,
kontent, ze spokojną myślą
do pierwszego nieba wkroczył.
32 Wielkich czynów dokonawszy,
Złotorydwan legł zmorzony
przez Pandawów i Pańcalów
wielce groźnych i okrutnych.
33 Gdy preceptor poległ w boju,
głośny lament dał się słyszeć
wszelkich istot oraz wojów,
przestrzeń, królu, wypełniając.
34 W niebie, ziemi i w przestworzach,
w wodzie i we wszystkich stronach
krzyki istot: „Och! Nieszczęście!”,
zgiełk przemożny uczyniły.
35 I bogowie, i przodkowie*,
krewni co go poprzedzali
zobaczyli, jak legł świetny
rydwannik, syn Bharadwadźi.
36 Zwyciężywszy, Pandawowie
ryki lwie wydali z piersi,
głośnym dźwiękiem poruszona
cała ziemia wskroś zadrżała.