Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.1-15 Namaszczenie Drony (Droṇābhiṣeka) /
Jedenasty dzień bitwy
7.5. Wybór Drony na generała (Droṇa-senāpati-nirūpaṇa)
Streszczenie rozdziału:
1–4 Durjodhana uznaje, że Karna będzie najlepszym generałem, ale prosi przyjaciela, by to on dokonał wyboru przywódcy.
5–15 Dyskusja nad wagą posiadania jednego dowódcy i nad tym, kto może zastąpić Bhiszmę.
16–20 Karna wskazuje Dronę jako osobę, za którą podążą pozostali królowie.
21–33 Durjodhana chwali Dronę i prosi go o zostanie generałem.
34–40 Drona godzi się objąć pozycję generała – namaszczenie.
saṃjaya uvāca
rathasthaṃ puruṣavyāghraṃ
dṛṣṭvā karṇam avasthitam |
hṛṣṭo duryodhano rājann
idaṃ vacanam abravīt ||7,5.1||
sanātham idam atyarthaṃ
bhavatā pālitaṃ balam |
manye kiṃ tu samarthaṃ yad
dhitaṃ tat saṃpradhāryatām ||7,5.2||
karṇa uvāca
brūhi tat puruṣavyāghra
tvaṃ hi prājñatamo nṛpa |
yathā cārthapatiḥ kṛtyaṃ
paśyate na tathetaraḥ ||7,5.3||
te sma sarve tava vacaḥ
śrotukāmā nareśvara |
nānyāyyaṃ hi bhavān vākyaṃ
brūyād iti matir mama ||7,5.4||
duryodhana uvāca
bhīṣmaḥ senāpraṇetāsīd
vayasā vikrameṇa ca |
śrutena ca susaṃpannaḥ
sarvair yodhaguṇais tathā ||7,5.5||
tenātiyaśasā karṇa
ghnatā śatrugaṇān mama |
suyuddhena daśāhāni
pālitāḥ smo mahātmanā ||7,5.6||
tasminn asukaraṃ karma
kṛtavaty āsthite divam |
kaṃ nu senāpraṇetāraṃ
manyase tadanantaram ||7,5.7||
na ṛte nāyakaṃ senā
muhūrtam api tiṣṭhati |
āhaveṣv āhavaśreṣṭha
netṛhīneva naur jale ||7,5.8||
yathā hy akarṇadhārā nau
rathaś cāsārathir yathā |
draved yatheṣṭaṃ tadvat syād
ṛte senāpatiṃ balam ||7,5.9||
sa bhavān vīkṣya sarveṣu
māmakeṣu mahātmasu |
paśya senāpatiṃ yuktam
anu śāṃtanavād iha ||7,5.10||
yaṃ hi senāpraṇetāraṃ
bhavān vakṣyati saṃyuge |
taṃ vayaṃ sahitāḥ sarve
prakariṣyāma māriṣa ||7,5.11||
karṇa uvāca
sarva eva mahātmāna
ime puruṣasattamāḥ |
senāpatitvam arhanti
nātra kāryā vicāraṇā ||7,5.12||
kulasaṃhananajñānair
balavikramabuddhibhiḥ |
yuktāḥ kṛtajñā hrīmanta
āhaveṣv anivartinaḥ ||7,5.13||
yugapan na tu te śakyāḥ
kartuṃ sarve puraḥsarāḥ |
eka evātra kartavyo
yasmin vaiśeṣikā guṇāḥ ||7,5.14||
anyonyaspardhināṃ teṣāṃ
yady ekaṃ satkariṣyasi |
śeṣā vimanaso vyaktaṃ
na yotsyante hi bhārata ||7,5.15||
ayaṃ tu sarvayodhānām
ācāryaḥ sthaviro guruḥ |
yuktaḥ senāpatiḥ kartuṃ
droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ ||7,5.16||
ko hi tiṣṭhati durdharṣe
droṇe brahmaviduttame |
senāpatiḥ syād anyo 'smāc
chukrāṅgirasadarśanāt ||7,5.17||
na ca sa hy asti te yodhaḥ
sarvarājasu bhārata |
yo droṇaṃ samare yāntaṃ
nānuyāsyati saṃyuge ||7,5.18||
eṣa senāpraṇetṝṇām
eṣa śastrabhṛtām api |
eṣa buddhimatāṃ caiva
śreṣṭho rājan guruś ca te ||7,5.19||
evaṃ duryodhanācāryam
āśu senāpatiṃ kuru |
jigīṣanto 'surān saṃkhye
kārttikeyam ivāmarāḥ ||7,5.20||
saṃjaya uvāca
karṇasya vacanaṃ śrutvā
rājā duryodhanas tadā |
senāmadhyagataṃ droṇam
idaṃ vacanam abravīt ||7,5.21||
varṇaśraiṣṭhyāt kulotpattyā
śrutena vayasā dhiyā |
vīryād dākṣyād adhṛṣyatvād
arthajñānān nayāj jayāt ||7,5.22||
tapasā ca kṛtajñatvād
vṛddhaḥ sarvaguṇair api |
yukto bhavatsamo goptā
rājñām anyo na vidyate ||7,5.23||
sa bhavān pātu naḥ sarvān
vibudhān iva vāsavaḥ |
bhavannetrāḥ parāñ jetum
icchāmo dvijasattama ||7,5.24||
rudrāṇām iva kāpālī
vasūnām iva pāvakaḥ |
kubera iva yakṣāṇāṃ
marutām iva vāsavaḥ ||7,5.25||
vasiṣṭha iva viprāṇāṃ
tejasām iva bhāskaraḥ |
pitṝṇām iva dharmo 'tha
ādityānām ivāmburāṭ ||7,5.26||
nakṣatrāṇām iva śaśī
ditijānām ivośanāḥ |
śreṣṭhaḥ senāpraṇetṝṇāṃ
sa naḥ senāpatir bhava ||7,5.27||
akṣauhiṇyo daśaikā ca
vaśagāḥ santu te 'nagha |
tābhiḥ śatrūn prativyūhya
jahīndro dānavān iva ||7,5.28||
prayātu no bhavān agre
devānām iva pāvakiḥ |
anuyāsyāmahe tv ājau
saurabheyā ivarṣabham ||7,5.29||
ugradhanvā maheṣvāso
divyaṃ visphārayan dhanuḥ |
agre bhavantaṃ dṛṣṭvā no
nārjunaḥ prasahiṣyate ||7,5.30||
dhruvaṃ yudhiṣṭhiraṃ saṃkhye
sānubandhaṃ sabāndhavam |
jeṣyāmi puruṣavyāghra
bhavān senāpatir yadi ||7,5.31||
evam ukte tato droṇe
jayety ūcur narādhipāḥ |
siṃhanādena mahatā
harṣayantas tavātmajam ||7,5.32||
sainikāś ca mudā yuktā
vardhayanti dvijottamam |
duryodhanaṃ puraskṛtya
prārthayanto mahad yaśaḥ ||7,5.33||
droṇa uvāca
vedaṃ ṣaḍaṅgaṃ vedāham
arthavidyāṃ ca mānavīm |
traiyambakam atheṣvastram
astrāṇi vividhāni ca ||7,5.34||
ye cāpy uktā mayi guṇā
bhavadbhir jayakāṅkṣibhiḥ |
cikīrṣus tān ahaṃ satyān
yodhayiṣyāmi pāṇḍavān ||7,5.35||
saṃjaya uvāca
sa evam abhyanujñātaś
cakre senāpatiṃ tataḥ |
droṇaṃ tava suto rājan
vidhidṛṣṭena karmaṇā ||7,5.36||
athābhiṣiṣicur droṇaṃ
duryodhanamukhā nṛpāḥ |
senāpatye yathā skandaṃ
purā śakramukhāḥ surāḥ ||7,5.37||
tato vāditraghoṣeṇa
saha puṃsāṃ mahāsvanaiḥ |
prādurāsīt kṛte droṇe
harṣaḥ senāpatau tadā ||7,5.38||
tataḥ puṇyāhaghoṣeṇa
svastivādasvanena ca |
saṃstavair gītaśabdaiś ca
sūtamāgadhabandinām ||7,5.39||
jayaśabdair dvijāgryāṇāṃ
subhagānartitais tathā |
satkṛtya vidhivad droṇaṃ
jitān manyanta pāṇḍavān ||7,5.40||
Sańdźaja rzekł:
1 Gdy zobaczył on tygrysa
Karnę, co stał na rydwanie,
wesół książę Durjodhana
tymi słowy go powitał:
2 „Generała znamiennego
zyska armia w twej osobie –
tak uważam, lecz co słuszne,
niechaj będzie ustalone”.
Karna rzekł:
3 Tyś jest, książę, najmądrzejszy,
zatem ty mów, o tygrysie.
O własności wie właściciel,
inni się nie rozeznają.
4 Wszyscy woje chcą usłyszeć
twoje słowo, władco ludzi.
Co pan powie, zawsze słuszne –
oto jest i moje zdanie.
Durjodhana rzekł:
5 Bhiszma był dowódcą armii,
co znamiona wszelkie dzierżył
wojownika wybornego,
jak odwaga, posłuch, wigor.
6 Ów przesławny siepacz, Karno,
dla zastępów moich wrogów,
wielki duchem, przez dni dziesięć,
w prawej walce nas ochraniał.
7 Arcytrudne czyny spełniał,
teraz kiedy w niebo wstąpił,
jak uważasz, po nim kogo
za dowódcę można uznać?
8 W polu walki, o waleczny,
nawet chwili nie ustoi
armia co bez generała
niczym łódź bez komandora.
9 Kiedy armia bez dowódcy,
woje bieżą gdzie popadnie,
jak z rydwanu bez woźnicy,
z łodzi co bez kapitana.
10 Niechaj pan rozpatrzy wszystkich
w mojej armii wielkich duchem
i przywódcę wskaże, który
byłby niczym syn Śantanu.
11 Kogo w boju armii wodzem
ty uczynisz, przyjacielu,
tego my zebrani tutaj
jak mąż jeden zatwierdzimy.
Karna rzekł:
12 Wszyscy tutaj wielcy duchem
i najlepsi pośród ludzi
zasługują na dowództwo –
nie trza nad tym debatować.
13 Ród znamienny, walkę znają*
silni, mądrzy i odważni,
skromni, wiedzą, co należy,
nie dezerterują z boju.
14 Kiedy razem są zdolnymi,
by na czele armii stanąć,
jednak jeden jest potrzebny,
co cechami się wyróżnia.
15 Między sobą konkurują,
gdy jednego z nich wyznaczysz,
reszta jawnie urażona,
walk odmówi, o Bharato.
16 Jednak jest wśród wszystkich wojów
nauczyciel, mistrz i starzec
godny stać się generałem –
Drona, pierwszy z dzierżców broni.
17 Wszak jest Drona niezwalczony,
pierwszy pośród znawców Wedy.
Przed nim, który jest jak Śukra,
niczym wielki wieszcz
Angiras*, któż być może generałem?
18 Nie masz tu takiego woja
wśród włodarzy, o Bharato,
kto za Droną by nie ruszył,
gdy do boju ten się rzuci.
19 On najlepszym jest z dowódców,
jest najpierwszym z dzierżców broni,
jest też przednim pośród mądrych
i to on jest twoim mistrzem.
20 Durjodhano, szybko uczyń
generałem preceptora,
jak bogowie Karttikeję*,
pragnąc wygrać z asurami.
Sańdźaja rzekł:
21 Kiedy Karny słów wysłuchał,
tak to książę Durjodhana
zwrócił się do Drony, który
stał pomiędzy rycerzami:
22 „Rodem i przewagą stanu,
wiedzą, wiekiem, intelektem,
męstwem, nieujarzmionością,
w rzeczy znawstwie i w biegłości,
i w manierach, i w zwycięstwach,
23 w ascezie, w wiedzy, co dobre –
jesteś starszy, masz pierwszeństwo.
Masz też wszelkie zacne cechy.
Co by tobie był tu równy
pośród władców nie znajduję.
24 Jak Wasawa* chroni bogów,
chroń nas, dwakroć urodzony!
Stań się, panie, naszym wzrokiem,
gdyż pragniemy zmorzyć wrogów.
25 Jak wśród Rudrów Zdobny Czaszką
i jak Ogień pośród Wasów,
jak Kubera pośród jakszów,
pośród Wiatrów* jak Wasawa,
26 jak Wasisztha wśród braminów,
Dawca Światła pośród blasku,
tak jak Dharma pośród Ojców
i jak Wód Pan wśród Aditjów,
27 jak wśród konstelacji Księżyc,
Uśanas wśród synów Diti,
tyś najlepszym wśród dowódców –
zostań naszym generałem.
28 W twojej władzy niechaj będzie
jedenastka tych dywizji,
skieruj je przeciwko wrogom
i niszcz jak Danawów Indra.
29 Ruszaj więc na naszym czele
jak Syn Ognia* przed bogami,
my pójdziemy w bój za tobą
niczym stado za buhajem.
30 Kiedy ciebie straszliwego,
podczas łuku napinania
Ardźuna na czele zoczy,
przemóc nas nie będzie w stanie.
31 Gdy zostaniesz generałem,
Judhiszthirę niezłomnego
z przyjaciółmi i krewnymi
zmorzę w boju, o tygrysie”.
32 Gdy przemawiał tak do Drony,
„Zwyciężaj!” – krzyknęli woje
i potężnym tym lwim rykiem
twego syna ucieszyli.
33 Żołnierze w wielkiej radości
z Durjodhaną na swym czele,
krzepili dwójzrodzonego,
wychwalając jego sławę.
Drona rzekł:
34 Wedę znam z Sześcioma Człony*,
człeczą wiedzę o pożytku,
znam łucznictwo Trójokiego
i oręże rozmaite.
35 Pragnąc wygrać, liczne cnoty
dzisiaj mi przypisaliście,
chcę, by stały się prawdziwe –
będę walczył z Pandawami.
Sańdźaja rzekł:
36 Gdy uzyskał pozwolenie,
twój syn, królu, generałem
bez zwłoki uczynił Dronę,
w zgodzie z rytem nakazanym.
37 Wraz królowie z Durjodhaną
Dronę wodzem namaścili,
jak bogowie ongi z Śakrą
przywództwo Skandzie* wręczyli.
38 I przy dźwiękach instrumentów
oraz przy wiwatach tłumu
okazano radość, kiedy
Drona został generałem.
39 Z okrzykami: „Dzień szczęśliwy!”,
ze słowami: „Pomyślności”,
gdy heroldzi i bardowie
modły, chwalby zawodzili,
40 wśród dwakroć zrodzonych pierwsi
„Niech zwycięża!” gdy krzyknęli
i przy wtórze wdzięcznych tańców
Dronę czcili należycie –
Pandów już za martwych mieli.