8.1. Gdy zabito Dronę

Waiśampajana rzekł:
Gdy Dronę zabito, królu, królowie z Durjodhaną na czele, wzburzeni wielce, do syna Drony* podeszli. Dronę opłakujący, z sił w przygnębieniu opadli, smutkiem dręczeni, wokół syna Śaradwati* usiedli. Otuchy dodawali mu przez chwilę, powody z traktatami zgodne mu wskazując, a gdy noc nadeszła, ci ziemi stróże we własnych namiotach spoczęli.

Zasnąć jednak nie mogli, szczególnie zaś Syn Woźnicy*, król Sujodhana* i Duhśasana, a także Śakuni. [5] W namiotach nawet, potomku Kuru, nie znaleźli ukojenia ci ziemi władcy. O stracie dotkliwej rozmyślający, zupełnie zasnąć nie mogli. W nocy w obozie Durjodhany zebrani, z nienawiści przeokrutnej do wielkich duchem Pandawów wspominający, jak to Krysznę*, sponiewieraną, podczas gry w kości do sali zgromadzeń przywiedli, żałowali tego, wzburzeni wielce. I nad cierpieniami synów Prythy, które gra w kości sprawiła, rozmyślający, z trudem, królu, noc tę, stu latom podobną, spędzili.

Potem, gdy świt jasny nastał, nakazom przeznaczenia posłuszni, powinności swe spełnili wszyscy, rytuał przez reguły określony zachowując. [10] Powinności spełniwszy, potomku Bharaty, nabrali otuchy. Zaprzęgać kazali i wyruszyli do boju, na wodza Karnę wybrawszy i ceremonie odprawiwszy pomyślne, najświetniejszych z braminów* do recytacji skłaniając ziarnem jęczmienia, klarowanym masłem, misami jogurtu, złotymi ozdobami, krowami, złotem i szatami kosztownymi, wysławiani wraz z życzeniami zwycięstwa przez heroldów, pieśniarzy i chwalców. Podobnie i Pandawowie, królu, odprawiwszy wszystkie rytuały codzienne, z obozu wyruszyli, na bój gotowi.

[15] I potoczyła się dalej ta przejmująca dreszczem bitwa, zgiełku pełna, Kaurawów i Pandawów, żądzą wzajemnego zabijania się wiedzionych. Dwa dni trwała walka tych dwóch armii, Kaurawów i Pandawów, gdy dowodził Karna, królu. Niezwykły był to widok!

Potem, gdy Buhaj* w boju rzezi wrogów dokonał ogromnej, na oczach synów Dhrytarasztry Phalguna* go powalił.

Wtedy Sańdźaja do Nagapury* się udał i o wszystkim, co na Pustkowiu Kuru* się działo, Dhrytarasztrze wieści przekazał.

Dźanamedźaja rzekł:
Gdy usłyszał, że Syna Rzeki* i Dronę powalili wrogowie w bitwie, ów stary król, syn Ambiki, bólu strasznego doświadczył. O Karny zabiciu słysząc, Durjodhanie wszak życzliwego, jakże on, znamienity braminie, życie zachował, zbolały? [20] Nadzieję na synów zwycięstwo ów ziemi władca wszak w nim pokładał; gdy go zabito, jakże ów Kuru potomek życie zachować zdołał? Ach, nie tak łatwo chyba człowiek umiera, nawet gdy nieszczęście go spotka, skoro o Karny zabiciu słysząc, król z życiem się nie rozstał! Podobnie, braminie, gdy starego syna Śantanu*, Bahlikę*, Dronę, Somadattę i Bhuriśrawasa, a także innych przyjaciół, synów i wnuków mu zabito, słysząc o tym, nie rozstał się on z życiem. Nie takie więc to chyba łatwe, braminie!

Ze szczegółami, asceto wielki, o tym wszystkim mi opowiadaj. O wielkich czynach przodków mych słuchając, nasycić się bowiem nie mogę!

Waiśampajana rzekł:
[25] Gdy Karnę zabito, wielki królu, syn Gawalgany* nocą, żałości pełen, do Nagapury pojechał, z końmi jak wiatr prędkimi w zaprzęgu. Do Hastinapury dotarłszy, wzburzony wielce, do siedziby Dhrytarasztry się udał – krewnych w niej mocno ubyło! Gdy króla ujrzał, w przygnębieniu z sił opadłego, cześć mu oddał, ze złożonymi dłońmi głową aż do stóp jego się kłoniąc. Cześć zaś należycie oddawszy Dhrytarasztrze, ziemi władyce, „Ach, biada!” – westchnął, po czym przemowę rozpoczął:

– To ja, Sańdźaja, władco ziemi*. I cóż, dobrze się miewasz, panie? Z własnej winy w nieszczęście popadłeś – czyż nie czujesz się dzisiaj jak głupiec? [30] Rad dobrych Widury*, Drony, syna Gangi* ani Bujnowłosego* nie przyjąłeś – mam nadzieję, że wspominając to, nie bolejesz… Rad dobrych Ramy, Narady i Kanwy*, w sali zgromadzeń wypowiedzianych, nie przyjąłeś – mam nadzieję, że wspominając to, nie bolejesz… Przyjaciół, w działania na rzecz dobra twego wprzężonych, z Bhiszmą i Droną na czele, powalili wrogowie w bitwie – mam nadzieję, że wspominając to, nie bolejesz…

Gdy syn barda ze złożonymi dłońmi przemawiał doń tymi słowy, król wzdychał długo, bólem dręczony, a potem tak oto mu odrzekł:

– Gdy bohaterskiego syna Gangi powalono, Sańdźajo, władającego boskim orężem, a także Dronę, najlepszego z łuczników, bolałem wielce!

[35] Potomka Wasu*, pełnego żaru ducha, co dzień w dzień zabijał aż po dziesięć tysięcy odzianych w zbroje rydwanników, syn Jadźńaseny* Śikhandin tu powalił pod syna Pandu* osłoną – a ja bolałem wielce!

Wielkiego duchem Dronę potomek Bhrygu orężem przepotężnym obdarzył; już jako chłopięciu ówże Paraśurama wiedzę łuczniczą sam mu przekazał; z jego łaski królewicze, synowie Kunti mocarni, wielkimi rydwannikami się stali, a podobnie i inni władcy, ziemi stróże. Słysząc, że owego Dronę Dhrysztadjumna w bitwie powalił – przysięgom swym wiernego, wielkiego łucznika – bolałem wielce! [40] W znajomości traktatów nie masz mu równego w trójświecie* całym – o zabiciu owego Drony słysząc, cóż uczynili stronnicy moi?

Gdy wielki duchem Pandawa, Bogactw Zdobywca*, całą armię zaprzysięgłych swych wrogów w starciu do siedziby Jamy wyprawił, gdy oręż Narajany, którym rozumny syn Drony władał, odparto, w naszych oddziałach ocalałych z rzezi cóż uczynili stronnicy moi? Rozpierzchli się chyba, gdy Dronę zabito – myśląc o tym, w oceanie smutku się pogrążam – jak rozbitkowie pływający po morzu, kiedy łódź ich zatonie! Co z Durjodhaną, Karną, Krytawarmanem z Bhodźów? Co z królem Madrów Śalją? Co z synem Drony i Krypą? [45] I co z resztą mych synów? Co z innymi, Sańdźajo? Jaką barwę przybrały ich twarze, gdy rozproszono nasze oddziały?

To wszystko, co w bitwie się działo z synami Pandu i stronnikami mymi, zgodnie z prawdą, synu Gawalgany, dokładnie mi opowiadaj!

Sańdźaja rzekł:
Gdy usłyszysz, jak synowie Pandu przeciw Kaurawom działali, nie bolej, panie – nie boleje się nad tym, czego samemu się chciało! Przeznaczone może być człowiekowi celu ziszczenie bądź nieziszczenie, czy go więc osiągnie, czy też nie osiągnie, nikt mądry nad tym nie boleje.

Dhrytarasztra rzekł:
Słuchając cię, bólu żadnego nie czuję, Sańdźajo. Od dawna chyba przeznaczone nam to było – opowiadaj, jak ci się podoba!