Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.61-76 Śmierć Dźajadrathy (jayadratha-vadha) /
Czternasty dzień bitwy
7.63 Drona ustawia szyk bojowy
(Senā-vyūha-racana)
Streszczenie rozdziału:
1–9 Wojownicy przygotowują się do walki – wypróbowywanie broni, entuzjazm bitewny.
10–15 Drona ustawia szyk i objaśnia Dźajadratsze rozłożenie w nim sił – król Sindhu ma stanąć za nim w odległości trzech pastwisk.
16–33 Opis pozycji Dźajadrathy, chroniących go wojowników i całego szyku koła i wozu (cakraśakat.a) długiego na dwanaście pastwisk.
saṃjaya uvāca
tasyāṃ niśāyāṃ vyuṣṭāyāṃ
droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ |
svāny anīkāni sarvāṇi
prākrāmad vyūhituṃ tataḥ ||7.63.1||
śūrāṇāṃ garjatāṃ rājan
saṃkruddhānām amarṣiṇām |
śrūyante sma giraś citrāḥ
parasparavadhaiṣiṇām ||7.63.2||
visphārya ca dhanūṃṣy ājau
jyāḥ karaiḥ parimṛjya ca |
viniḥśvasantaḥ prākrośan
kvedānīṃ sa dhanaṃjayaḥ ||7.63.3||
vikośān sutsarūn anye
kṛtadhārān samāhitān |
pītān ākāśasaṃkāśān
asīn ke cic ca cikṣipuḥ ||7.63.4||
carantas tv asimārgāṃś ca
dhanurmārgāṃś ca śikṣayā |
saṃgrāmamanasaḥ śūrā
dṛśyante sma sahasraśaḥ ||7.63.5||
saghaṇṭāś candanādigdhāḥ
svarṇavajravibhūṣitāḥ |
samutkṣipya gadāś cānye
paryapṛcchanta pāṇḍavam ||7.63.6||
anye balamadonmattāḥ
parighair bāhuśālinaḥ |
cakruḥ saṃbādham ākāśam
ucchritendradhvajopamaiḥ ||7.63.7||
nānāpraharaṇaiś cānye
vicitrasragalaṃkṛtāḥ |
saṃgrāmamanasaḥ śūrās
tatra tatra vyavasthitāḥ ||7.63.8||
kvārjunaḥ kva ca govindaḥ
kva ca mānī vṛkodaraḥ |
kva ca te suhṛdas teṣām
āhvayanto raṇe tadā ||7.63.9||
tataḥ śaṅkham upādhmāya
tvarayan vājinaḥ svayam |
itas tatas tān racayan
droṇaś carati vegitaḥ ||7.63.10||
teṣv anīkeṣu sarveṣu
sthiteṣv āhavanandiṣu |
bhāradvājo mahārāja
jayadratham athābravīt ||7.63.11||
tvaṃ caiva saumadattiś ca
karṇaś caiva mahārathaḥ |
aśvatthāmā ca śalyaś ca
vṛṣasenaḥ kṛpas tathā ||7.63.12||
śataṃ cāśvasahasrāṇāṃ
rathānām ayutāni ṣaṭ |
dviradānāṃ prabhinnānāṃ
sahasrāṇi caturdaśa ||7.63.13||
padātīnāṃ sahasrāṇi
daṃśitāny ekaviṃśatiḥ |
gavyūtiṣu trimātreṣu
mām anāsādya tiṣṭhata ||7.63.14||
tatrasthaṃ tvāṃ na saṃsoḍhuṃ
śaktā devāḥ savāsavāḥ |
kiṃ punaḥ pāṇḍavāḥ sarve
samāśvasihi saindhava ||7.63.15||
evam uktaḥ samāśvastaḥ
sindhurājo jayadrathaḥ |
saṃprāyāt saha gāndhārair
vṛtas taiś ca mahārathaiḥ |
varmibhiḥ sādibhir yattaiḥ
prāsapāṇibhir āsthitaiḥ ||7.63.16||
cāmarāpīḍinaḥ sarve
jāmbūnadavibhūṣitāḥ |
jayadrathasya rājendra
hayāḥ sādhupravāhinaḥ |
te caiva saptasāhasrā
dvisāhasrāś ca saindhavāḥ ||7.63.17||
mattānām adhirūḍhānāṃ
hastyārohair viśāradaiḥ |
nāgānāṃ bhīmarūpāṇāṃ
varmiṇāṃ raudrakarmiṇām ||7.63.18||
adhyardhena sahasreṇa
putro durmarṣaṇas tava |
agrataḥ sarvasainyānāṃ
yotsyamāno vyavasthitaḥ ||7.63.19||
tato duḥśāsanaś caiva
vikarṇaś ca tavātmajau |
sindhurājārthasiddhyartham
agrānīke vyavasthitau ||7.63.20||
dīrgho dvādaśagavyūtiḥ
paścārdhe pañca vistṛtaḥ |
vyūhaḥ sa cakraśakaṭo
bhāradvājena nirmitaḥ ||7.63.21||
nānānṛpatibhir vīrais
tatra tatra vyavasthitaiḥ |
rathāśvagajapattyoghair
droṇena vihitaḥ svayam ||7.63.22||
paścārdhe tasya padmas tu
garbhavyūhaḥ sudurbhidaḥ |
sūcī padmasya madhyastho
gūḍho vyūhaḥ punaḥ kṛtaḥ ||7.63.23||
evam etaṃ mahāvyūhaṃ
vyūhya droṇo vyavasthitaḥ |
sūcīmukhe maheṣvāsaḥ
kṛtavarmā vyavasthitaḥ ||7.63.24||
anantaraṃ ca kāmbojo
jalasaṃdhaś ca māriṣa |
duryodhanaḥ sahāmātyas
tadanantaram eva ca ||7.63.25||
tataḥ śatasahasrāṇi
yodhānām anivartinām |
vyavasthitāni sarvāṇi
śakaṭe sūcirakṣiṇaḥ ||7.63.26||
teṣāṃ ca pṛṣṭhato rāja
balena mahatā vṛtaḥ |
jayadrathas tato rājan
sūcipāśe vyavasthitaḥ ||7.63.27||
śakaṭasya tu rājendra
bhāradvājo mukhe sthitaḥ |
anu tasyābhavad bhojo
jugopainaṃ tataḥ svayam ||7.63.28||
śvetavarmāmbaroṣṇīṣo
vyūḍhorasko mahābhujaḥ |
dhanur visphārayan droṇas
tasthau kruddha ivāntakaḥ ||7.63.29||
patākinaṃ śoṇahayaṃ
vedīkṛṣṇājinadhvajam |
droṇasya ratham ālokya
prahṛṣṭāḥ kuravo 'bhavan ||7.63.30||
siddhacāraṇasaṃghānāṃ
vismayaḥ sumahān abhūt |
droṇena vihitaṃ dṛṣṭvā
vyūhaṃ kṣubdhārṇavopamam ||7.63.31||
saśailasāgaravanāṃ
nānājanapadākulām |
grased vyūhaḥ kṣitiṃ sarvām
iti bhūtāni menire ||7.63.32||
bahurathamanujāśvapattināgaṃ
pratibhayanisvanam adbhutābharūpam |
ahitahṛdayabhedanaṃ mahad vai
śakaṭam avekṣya kṛtaṃ nananda rājā ||7.63.33||
Sańdźaja rzekł:
1 Kiedy noc dobiegła końca,
Drona, pierwszy z dzierżców broni,
wyprowadził swoje armie,
aby je uszeregować.
2 Pomieszane głosy wojów,
rozwścieczonych, niecierpliwych
i spragnionych zwarcia z sobą,
królu, wszędy było słychać.
3 Napinali zręcznie łuki,
dłońmi cięciwy szorując,
ciężko dysząc albo rycząc:
„Gdzie się podział Dóbr Zdobywca?”.
4 Inni podrzucali miecze,
nagie, o krawędziach ostrych,
o cudownych rękojeściach,
spiżowe, podobne niebu.
5 Tysiącami wojownicy
w pełni na walce skupieni
bułatami wywijali
oraz testowali łuki.
6 Dopytując o Pandawę,
inni maczugi chwytali
z dzwonkami, z pastą sandału*,
zdobne złotem, diamentami.
7 Upojeni siłą, dumą,
w rękach swych dzierżyli pały
niczym maszty ku czci Indry,
które niebo przesłoniły.
8 Inni zdobni w barwne wieńce,
zbrojni we wszelaki oręż,
w pełni na walce skupieni
w różnych miejscach rozstawieni.
9 „Gdzie Ardźuna? Gdzie jest Pasterz?
Gdzie Wilczybrzuch arogancki?
I gdzie są ich przyjaciele?” –
idąc w bój, wykrzykiwali.
10 Drona zadął dziarsko w konchę
i ponaglił sam rumaki,
w wielkim pędzie się ruszając,
rozlokował wojsk szeregi.
11 Gdy w bojowym entuzjazmie
hufce stały rozmieszczone,
Bharadwadźa, o monarcho,
przemówił do Dźajadrathy:
12 „Ty, potomek Somadatty,
Karna, pierwszy z rydwanników,
Aśwatthaman oraz Śalja,
Wryszasena*, jak i Krypa,
13 potem sto tysięcy koni,
wozów tysięcy sześćdziesiąt,
czternaście tysięcy słoni
podnieconych w czas amoku*,
14 dwadzieścia jeden tysięcy
piechurów wyrychtowanych,
niechaj stanie za mną z tyłu
w odległości ze trzech pastwisk*.
15 Bogowie razem z Wasawą
cię nie sięgną, gdy tam staniesz,
co tu mówić o Pandawach,
więc odetchnij, władco Sindhu”.
16 Po tych słowach pocieszony
Dźajadratha, władca Sindhu,
w otoczeniu Gandharczyków
oraz przednich rydwanników,
konnicy w pełnym rynsztunku,
wraz z przyboczną swoją strażą
gotową, z włóczniami w dłoni,
udał się na swoje miejsce.
17 Koni wokół Dźajadrathy
w pióropuszach z jaków włosia,
przystrojonych złotem z Dźambu,
doskonałych w swoich ruchach
było aż siedem tysięcy,
a tych z Sindhu dwa tysiące.
18-19 Chętny walce Durmarszana,
syn twój, stawił się na czele
wszystkich armii z słoni hufcem
w liczbie półtora tysiąca,
dosiadanych przez kornaków
wielce biegłych, rozszalałych,
strasznych, w zbroje przyodzianych,
których czyny przerażają.
20 Duhśasana i Wikarna,
dwóch zrodzonych z ciebie synów,
by ochronić władcę Sindhu,
z przodu armii się stawiło.
21 Bharadwadźi syn utworzył
koła szyk, a także wozu,
długi na dwanaście pastwisk,
w tyle zaś na pięć szeroki.
22 Sam go Drona zaplanował,
mężnych władców rozstawiając
w różnych miejscach tego szyku:
wozy, konie, słonie, piesi.
23 W tyle jego jeszcze lotos
w kształcie łona, nie do przejścia
i szyk igły na dodatek,
w środku lotosu chroniony.
24 Gdy już stworzył ów szyk cały,
Drona stanął na swym miejscu,
Krytawarman, wielki łucznik,
w szczycie igły się ustawił.
25 Zaraz za nim król Kambodźów
oraz Dźalasandha stanął,
dalej, o szlachetny władco,
Durjodhana z doradcami.
26 Wokół nich setka tysięcy
wojów, którzy nie zbiegają,
w szyku wozu się stawiła,
aby igłę tę ochraniać.
27 A na samym końcu, królu,
otoczony wielką siłą,
w oku igły się ustawił
mąż potężny Dźajadratha.
28 Królu władców, z przodu wozu
stawił się syn Bharadwadźi*,
za nim tuż był władca Bhodźów*,
by go chronić osobiście.
29 W białej zbroi, szacie, hełmie,
barczysty, z wypiętą piersią,
stanął Drona rozwścieczony,
niczym śmierć, łuk napinając.
30 Gdy Kurowie zobaczyli
rydwan Drony z sztandarami,
co na drzewcu godło wiezie
z czarną skórą i ołtarzem,
a w zaprzęgu ma kasztany,
wielce się rozradowali.
31 Gromady siddhów, ćaranów
zobaczyły ów szyk Drony
niczym ocean wzburzony
i się wielce zadziwiły.
32 Wsze istoty tak myślały:
„Ten szyk pożre ziemię całą
z morzem, lasem i górami,
i wszystkimi krainami”.
33 W nim liczne rydwany słonie, konie, piesi,
straszny w swym łoskocie, o cudownym kształcie,
darł on serca wrogów, ten szyk wozu Drony,
gdy go książę zoczył, wielce się ucieszył.