Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.61-76 Śmierć Dźajadrathy (jayadratha-vadha) /
Czternasty dzień bitwy
7.62 Sańdźaja karci Dhrytarasztrę i opisuje niezwyciężoność Pandawów
(Pāṇḍava-parākrama-varṇana)
Streszczenie rozdziału:
1–17 Sańdźaja krytykuje wcześniejszą politykę Dhrytarasztry (powtarzający się motyw: „…w tarapaty byś nie popadł”): lista nieprawości króla.
18–23 Niezwyciężoność Pandawów.
saṃjaya uvāca
hanta te saṃpravakṣyāmi
sarvaṃ pratyakṣadarśivān |
śuśrūṣasva sthiro bhūtvā
tava hy apanayo mahān ||7.62.1||
gatodake setubandho
yādṛk tādṛg ayaṃ tava |
vilāpo niṣphalo rājan
mā śuco bharatarṣabha ||7.62.2||
anatikramaṇīyo 'yaṃ
kṛtāntasyādbhuto vidhiḥ |
mā śuco bharataśreṣṭha
diṣṭam etat purātanam ||7.62.3||
yadi hi tvaṃ purā dyūtāt
kuntīputraṃ yudhiṣṭhiram |
nivartayethāḥ putrāṃś ca
na tvāṃ vyasanam āvrajet ||7.62.4||
yuddhakāle punaḥ prāpte
tadaiva bhavatā yadi |
nivartitāḥ syuḥ saṃrabdhā
na tvāṃ vyasanam āvrajet ||7.62.5||
duryodhanaṃ cāvidheyaṃ
badhnīteti purā yadi |
kurūn acodayiṣyas tvaṃ
na tvāṃ vyasanam āvrajet ||7.62.6||
tat te buddhivyabhīcāram
upalapsyanti pāṇḍavāḥ |
pāñcālā vṛṣṇayaḥ sarve
ye cānye 'pi mahājanāḥ ||7.62.7||
sa kṛtvā pitṛkarma tvaṃ
putraṃ saṃsthāpya satpathe |
vartethā yadi dharmeṇa
na tvāṃ vyasanam āvrajet ||7.62.8||
tvaṃ tu prājñatamo loke
hitvā dharmaṃ sanātanam |
duryodhanasya karṇasya
śakuneś cānvagā matam ||7.62.9||
tat te vilapitaṃ sarvaṃ
mayā rājan niśāmitam |
arthe niviśamānasya
viṣamiśraṃ yathā madhu ||7.62.10||
na tathā manyate kṛṣṇo
rājānaṃ pāṇḍavaṃ purā |
na bhīṣmaṃ naiva ca droṇaṃ
yathā tvāṃ manyate nṛpa ||7.62.11||
vyajānata yadā tu tvāṃ
rājadharmād adhaś cyutam |
tadā prabhṛti kṛṣṇas tvāṃ
na tathā bahu manyate ||7.62.12||
paruṣāṇy ucyamānāṃś ca
yathā pārthān upekṣase |
tasyānubandhaḥ prāptas tvāṃ
putrāṇāṃ rājyakāmukam ||7.62.13||
pitṛpaitāmahaṃ rājyam
apavṛttaṃ tadānagha |
atha pārthair jitāṃ kṛtsnāṃ
pṛthivīṃ pratyapadyathāḥ ||7.62.14||
pāṇḍunāvarjitaṃ rājyaṃ
kauravāṇāṃ yaśas tathā |
tataś cābhyadhikaṃ bhūyaḥ
pāṇḍavair dharmacāribhiḥ ||7.62.15||
teṣāṃ tat tādṛśaṃ karma
tvām āsādya suniṣphalam |
yat pitryād bhraṃśitā rājyāt
tvayehāmiṣagṛddhinā ||7.62.16||
yat punar yuddhakāle tvaṃ
putrān garhayase nṛpa |
bahudhā vyāharan doṣān
na tad adyopapadyate ||7.62.17||
na hi rakṣanti rājāno
yudhyanto jīvitaṃ raṇe |
camūṃ vigāhya pārthānāṃ
yudhyante kṣatriyarṣabhāḥ ||7.62.18||
yāṃ tu kṛṣṇārjunau senāṃ
yāṃ sātyakivṛkodarau |
rakṣeran ko nu tāṃ yudhyec
camūm anyatra kauravaiḥ ||7.62.19||
yeṣāṃ yoddhā guḍākeśo
yeṣāṃ mantrī janārdanaḥ |
yeṣāṃ ca sātyakir goptā
yeṣāṃ goptā vṛkodaraḥ ||7.62.20||
ko hi tān viṣahed yoddhuṃ
martyadharmā dhanurdharaḥ |
anyatra kauraveyebhyo
ye vā teṣāṃ padānugāḥ ||7.62.21||
yāvat tu śakyate kartum
anuraktair janādhipaiḥ |
kṣatradharmarataiḥ śūrais
tāvat kurvanti kauravāḥ ||7.62.22||
yathā tu puruṣavyāghrair
yuddhaṃ paramasaṅkaṭam |
kurūṇāṃ pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ
tat sarvaṃ śṛṇu tattvataḥ ||7.62.23||
Sańdźaja rzekł:
1 Och! Opowiem wszystko tobie,
co naocznie sam oglądam.
Dzielnym bądź i mnie posłuchaj,
niecna jest twa polityka.
2 Rozpacz twoja się tu nada
jak bród, kiedy wyschła woda.
Bezcelowa jest wszak boleść,
nie smuć się, byku Bharatów.
3 Przemóc tego wszak nie można
jak nakazu Destruktora*.
Nie rozpaczaj więc, Bharato,
dawno to jest przeznaczone.
4 Gdybyś odwiódł na początku
od gry w kości dziecię Kunti
Judhiszthirę i twych synów,
w tarapaty byś nie popadł.
5 Znów gdy bitwy czas nadciągnął,
gdybyś wstrzymał podnieconych
wojowników od potyczki,
w tarapaty byś nie popadł.
6 Gdybyś wcześniej był przynaglił
Kurów, aby okiełznali
niesfornego Durjodhanę,
w tarapaty byś nie popadł.
7 Wówczas Wryszni, Pandawowie,
Pańćalowie oraz inni
swego by nie odmienili
względem ciebie nastawienia.
8 Gdybyś rolę ojca spełniał
i w zacności chował syna,
dzięki prawu egzystując,
w tarapaty byś nie popadł.
9 Chociaż żeś najmędrszy w świecie,
odrzuciłeś wieczne prawo,
zdążasz za opinią Karny,
Durjodhany, Śakuniego.
10 Cały lament, który słyszę,
gdy się silisz w sprawie zysku,
zdaje mi się, drogi królu,
niczym z jadem miód zmieszany.
11 Pierwej Kryszna nie szanował
syna Pandu oraz Bhiszmy
czy też Drony, tak jak ciebie,
królu, szacunkiem obdarzał.
12 Kiedy jednak się przekonał,
żeś od prawa władców odbiegł,
od tej chwili Kryszna przestał
wielką cię estymą darzyć.
13 Pragnąc władzy dla swych synów,
przemilczałeś szorstkie słowa
kierowane k synom Prythy,
teraz plony tego zbierasz.
14 Ziemia ojców oraz dziadów
z rąk twych dziś się wyślizgnęła,
możesz władać nią ponownie,
lecz przez Parthów zwyciężoną.
15 Pandu wpierw objął królestwo,
zdobył sławę pośród Kurów
i znów jego prawe dzieci
jeszcze większej sięgną władzy.
16 Gdy spotkali cię, to prawe
czyny ich wyjałowiały,
zbytków bowiem pożądając,
ojców ziemię im zabrałeś.
17 Teraz znowu podczas bitwy
synów swych oskarżasz, królu*,
o podłościach wiele prawisz –
dziś to tobie nie przystoi.
18 Buhaje pośród rycerstwa,
co wkroczyli w szyki Pandów,
władcy pośród ciężkich zmagań
życia swego nie ochronią.
19 Z armią, którą strzeże Kryszna,
Ardźuna, Satjaki, Bhima,
któżby zechciał walkę toczyć,
jeno poza Kaurawami?
20 Gdzie Senności Pan* rycerzem,
gdzie Dręczyciel jest doradcą,
nad którymi pieczę mają
Wilczybrzuch oraz Satjaki,
21 który łucznik wśród śmiertelnych
śmiałby z nimi w szranki stanąć…
może poza Kaurawami
oraz ich poplecznikami?
22 Ile mogą zdziałać woje,
bez przywiązań, wielce dzielni,
radzi rycerskiemu prawu –
tyleż sprawią Kaurawowie.
23 Słuchaj więc o owej bitwie,
tłumnej oraz niebezpiecznej
Kurów z potomkami Pandu,
tygrysami pośród ludzi.