Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.32-52 Zabicie Abhimanju (Abhimanyu-vadha) /
Trzynasty dzień bitwy
7.32 Dhrytarasztra dowiaduje się o śmierci Abhimanju
(Abhimāny-uvadha)
Streszczenie rozdziału:
1–5 Opis klęski dnia poprzedniego – przygnębienie Kaurawów.
6–14 Durjodhana wyrzuca Dronie stronniczość względem Pandawów, Drona ripostuje i zapowiada stworzenie szyku nie do pokonania.
15–20 Sańdźaja streszcza wydarzenia dnia: Ardźuna ponowniewezwany przez tych, co przysięgli, Drona formuje szyk koła, Abhimanju go przerywa, zabija licznych wojowników i sam ginie.
21–24 Dhrytarasztra opłakuje śmierć Abhimanju, skarży się na kodeks rycerski i prosi o szczegóły wydarzeń.
25–26 Zapowiedź opowieści.
saṃjaya uvāca
pūrvam asmāsu bhagneṣu
phalgunenāmitaujasā |
droṇe ca moghasaṃkalpe
rakṣite ca yudhiṣṭhire ||7,32.1||
sarve vidhvastakavacās
tāvakā yudhi nirjitāḥ |
rajasvalā bhṛśodvignā
vīkṣamāṇā diśo daśa ||7,32.2||
avahāraṃ tataḥ kṛtvā
bhāradvājasya saṃmate |
labdhalakṣyaiḥ parair dīnā
bhṛśāvahasitā raṇe ||7,32.3||
ślāghamāneṣu bhūteṣu
phalgunasyāmitān guṇān |
keśavasya ca sauhārde
kīrtyamāne 'rjunaṃ prati |
abhiśastā ivābhūvan
dhyānamūkatvam āsthitāḥ ||7,32.4||
tataḥ prabhātasamaye
droṇaṃ duryodhano 'bravīt |
praṇayād abhimānāc ca
dviṣadvṛddhyā ca durmanāḥ |
śṛṇvatāṃ sarvabhūtānāṃ
saṃrabdho vākyakovidaḥ ||7,32.5||
nūnaṃ vayaṃ vadhyapakṣe
bhavato brahmavittama |
tathā hi nāgrahīḥ prāptaṃ
samīpe 'dya yudhiṣṭhiram ||7,32.6||
icchatas te na mucyeta
cakṣuḥprāpto raṇe ripuḥ |
jighṛkṣato rakṣyamāṇaḥ
sāmarair api pāṇḍavaiḥ ||7,32.7||
varaṃ dattvā mama prītaḥ
paścād vikṛtavān asi |
āśābhaṅgaṃ na kurvanti
bhaktasyāryāḥ kathaṃ cana ||7,32.8||
tato 'prītas tathoktaḥ sa
bhāradvājo 'bravīn nṛpam |
nārhase mānyathā jñātuṃ
ghaṭamānaṃ tava priye ||7,32.9||
sasurāsuragandharvāḥ
sayakṣoragarākṣasāḥ |
nālaṃ lokā raṇe jetuṃ
pālyamānaṃ kirīṭinā ||7,32.10||
viśvasṛg yatra govindaḥ
pṛtanāris tahārjunaḥ |
tatra kasya balaṃ krāmed
anyatra tryambakāt prabhoḥ ||7,32.11||
satyaṃ tu te bravīmy adya
naitaj jātv anyathā bhavet |
adyaiṣāṃ pravaraṃ vīraṃ
pātayiṣye mahāratham ||7,32.12||
taṃ ca vyūhaṃ vidhāsyāmi
yo 'bhedyas tridaśair api |
yogena kena cid rājann
arjunas tv apanīyatām ||7,32.13||
na hy ajñātam asādhyaṃ vā
tasya saṃkhye 'sti kiṃ cana |
tena hy upāttaṃ balavat
sarvajñānam itas tataḥ ||7,32.14||
droṇena vyāhṛte tv evaṃ
saṃśaptakagaṇāḥ punaḥ |
āhvayann arjunaṃ saṃkhye
dakṣiṇām abhito diśam ||7,32.15||
tatrārjunasyātha paraiḥ
sārdhaṃ samabhavad raṇaḥ |
tādṛśo yādṛśo nānyaḥ
śruto dṛṣṭo 'pi vā kva cit ||7,32.16||
tato droṇena vihito
rājan vyūho vyarocata |
caran madhyaṃdine sūryaḥ
pratapann iva durdṛśaḥ ||7,32.17||
taṃ cābhimanyur vacanāt
pitur jyeṣṭhasya bhārata |
bibheda durbhidaṃ saṃkhye
cakravyūham anekadhā ||7,32.18||
sa kṛtvā duṣkaraṃ karma
hatvā vīrān sahasraśaḥ |
ṣaṭsu vīreṣu saṃsakto
dauḥśāsanivaśaṃ gataḥ ||7,32.19||
vayaṃ paramasaṃhṛṣṭāḥ
pāṇḍavāḥ śokakarśitāḥ |
saubhadre nihate rājann
avahāram akurvata ||7,32.20||
dhṛtarāṣṭra uvāca
putraṃ puruṣasiṃhasya
saṃjayāprāptayauvanam |
raṇe vinihataṃ śrutvā
bhṛśaṃ me dīryate manaḥ ||7,32.21||
dāruṇaḥ kṣatradharmo 'yaṃ
vihito dharmakartṛbhiḥ |
yatra rājyepsavaḥ śūrā
bāle śastram apātayan ||7,32.22||
bālam atyantasukhinaṃ
vicarantam abhītavat |
kṛtāstrā bahavo jaghnur
brūhi gāvalgaṇe katham ||7,32.23||
bibhitsatā rathānīkaṃ
saubhadreṇāmitaujasā |
vikrīḍitaṃ yathā saṃkhye
tan mamācakṣva saṃjaya ||7,32.24||
saṃjaya uvāca
yan māṃ pṛcchasi rājendra
saubhadrasya nipātanam |
tat te kārtsnyena vakṣyāmi
śṛṇu rājan samāhitaḥ |
vikrīḍitaṃ kumāreṇa
yathānīkaṃ bibhitsatā ||7,32.25||
dāvāgnyabhiparītānāṃ
bhūrigulmatṛṇadrume |
vanaukasām ivāraṇye
tvadīyānām abhūd bhayam ||7,32.26||
Sańdźaja rzekł:
1 Gdy Phalguna* wielkiej mocy
szeregi naszych szlachtował,
Drona zawiódł w obietnicy,
gdyż chroniono Judhiszthirę,
2 twoi woje pokonani,
w pancerzach zdezelowanych,
zakurzeni, w strony świata
z niepokojem spoglądali
3 i szeregi powściągnęli
podług woli Bharadwadźi,
biedni, w boju ośmieszeni
przez zwycięskich swoich wrogów.
4 Kiedy Phalguny zalety
wszelkie istoty sławiły,
opiewano wielką miłość
tę Keśawy do Ardźuny,
twoi woje zniesławieni,
w myślach swych tonąc, milczeli.
5 Kiedy znów poranek nastał,
przybity sukcesem wroga,
wściekły, biegły w retoryce,
Durjodhana rzekł do Drony
czule, lecz dumą wiedziony,
tak by wszyscy mogli słyszeć:
6 „O wśród znawców Wedy pierwszy,
myśmy w wrogim ci stronnictwie,
gdyż, choć był tak blisko ciebie,
nie pojmałeś Judhiszthiry.
7 Wróg w zasięgu twego wzroku,
choć chroniony przez Pandawów
oraz samych nieśmiertelnych,
gdy chcesz pojmać go – nie ujdzie.
8 Kontent ze mnie, dar mi dałeś,
później swoje zdanie zmieniasz.
Nigdy względem oddanego
szlachta wszak nie łamie przysiąg”.
9 Rad nie będąc z tej przemowy,
Bharadwadźa rzekł do księcia:
„Trudzę się dla twego szczęścia,
nie myśl więc o mnie inaczej!
10 Jakszowie, węże*, rakszasy,
niebianie czy gandharwowie,
świat niewładny tego zmorzyć,
kogo chroni Zdobny w Diadem.
11 Gdzie jest Pasterz*, stwórca świata,
gdzie Ardźuna – gromca brygad,
tam, co wskóra czyjaś siła,
z wyjątkiem tej Trójokiego*.
12 Teraz jednak prawdę rzeknę,
niechaj nie ulegnie zmianie,
dziś pokonam tego męża,
rydwannika najlepszego.
13 Taki szyk stworzę, którego
trzydziestka nie złamie bogów,
lecz Ardźunę racz odciągnąć,
jakimkolwiek bądź sposobem.
14 W boju wszystko jest mu znane,
wszystko też osiągnąć może,
całą wiedzę militarną
on zdobywa z różnych źródeł”.
15 Kiedy Drona rzekł te słowa,
znów ci, którzy przysięgali,
w bój Ardźunę zawezwali,
ku południu go wołając.
16 Tam rozgorzał pojedynek
Ardźuny z przeciwnikami,
o jakim wpierw nikt nie słyszał
i jakiego nikt nie widział.
17 Wówczas Drona szyk ustawił,
który, królu, wszem zajaśniał
jako słońce, co w zenicie
topi świat i wzrok oślepia.
18 Ów szyk koła nieprzerwany
Abhimanju wielokrotnie
złamał w boju z polecenia
starszego od ojca stryja.
19 Dokonał niemożliwego,
ubił mężów tysiącami,
sześciu wojów go obległo,
w moc wpadł syna Duhśasany.
20 My się wielce radujemy,
dzieci Pandu – zrozpaczone,
kiedy poległ syn Subhadry,
z pola zwołaliśmy wojów.
Dhrytarasztra rzekł:
21 Kiedym usłyszał o śmierci
syna tego lwa-człowieka,
który wszak był jeszcze dzieckiem,
serce me z rozpaczy pękło.
22 Okrutne prawo rycerskie
ustalili prawodawcy,
gdy mężowie żądni władzy
w dziecię godzą swym orężem.
23 Mów, o synu Gawalgany,
jak ci liczni, zręczni w boju,
chłopca szczęsnego zabili,
który bez bojaźni kroczył?
24 Powiedz mi, Sańdźajo, o tym,
jak Subhadry syn potężny,
zgromić chcąc rydwanów hufiec,
bawił się nim jak zabawką.
Sańdźaja rzekł:
25 Jako że, o królu, pytasz
o Subhadry syna zgubę,
to w szczegółach ją opiszę.
Władco, słuchaj więc w skupieniu,
jak to chłopiec żądny starcia
bawił się hufcami wojów.
26 Strach zawładnął twoim wojskiem
niczym mieszkańcami lasu,
którzy w gąszczu traw się kryją,
gdy gorzeje leśny pożar.