Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.16-31 Wespół przysięgający (saṃśaptaka-vadha) /
Dwunasty dzień bitwy
7.16. Przysięga Trigartów i odciągnięcie Ardźuny
(Traigārta-pratijñā/Arjuna-niryāṇa)
Streszczenie rozdziału:
1–10 Drona tłumaczy się Durjodhanie z porażki i radzi, by ktoś wyzwał Ardźunę na pojedynek.
11–21 Trigartowie na czele z Suśarmanem obiecują odciągnąć Ardźunę z pola bitwy: lista wojów i ludów towarzyszących Trigartom.
22–28 Opis ceremonii zaprzysiężenia.
29–36 Treść ślubu: wyliczenie grzeszników, których przeznaczenie będzie udziałem przysięgających, gdy złamią obietnicę (zabójca bramina, pijak, spółkujący z żoną mistrza itd.).
37–43 Ardźuna wyzwany do walki przez Trigartów waha się.
44–49 Za zgodą Judhiszthiry Ardźuna powierza opiekę nad bratem Satjadźitowi, a sam atakuje Trigartów.
saṃjaya uvāca
te sene śibiraṃ gatvā
nyaviśetāṃ viśāṃ pate |
yathābhāgaṃ yathānyāyaṃ
yathāgulmaṃ ca sarvaśaḥ ||7,16.1||
kṛtvāvahāraṃ sainyānāṃ
droṇaḥ paramadurmanāḥ |
duryodhanam abhiprekṣya
savrīḍam idam abravīt ||7,16.2||
uktam etan mayā pūrvaṃ
na tiṣṭhati dhanaṃjaye |
śakyo grahītuṃ saṃgrāme
devair api yudhiṣṭhiraḥ ||7,16.3||
iti tad vaḥ prayatatāṃ
kṛtaṃ pārthena saṃyuge |
mātiśaṅkīr vaco mahyam
ajeyau kṛṣṇapāṇḍavau ||7,16.4||
apanīte tu yogena
kena cic chvetavāhane |
tata eṣyati te rājan
vaśam adya yudhiṣṭhiraḥ ||7,16.5||
kaś cid āhvayatāṃ saṃkhye
deśam anyaṃ prakarṣatu |
tam ajitvā tu kaunteyo
na nivartet kathaṃ cana ||7,16.6||
etasminn antare śūnye
dharmarājam ahaṃ nṛpa |
grahīṣyāmi camūṃ bhittvā
dhṛṣṭadyumnasya paśyataḥ ||7,16.7||
arjunena vihīnas tu
yadi notsṛjate raṇam |
mām upāyāntam ālokya
gṛhītam iti viddhi tam ||7,16.8||
evaṃ te sahasā rājan
dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram |
samāneṣyāmi sagaṇaṃ
vaśam adya na saṃśayaḥ ||7,16.9||
yadi tiṣṭhati saṃgrāme
muhūrtam api pāṇḍavaḥ |
athāpayāti saṃgrāmād
vijayāt tad viśiṣyate ||7,16.10||
droṇasya tu vacaḥ śrutvā
trigartādhipatis tataḥ |
bhrātṛbhiḥ sahito rājann
idaṃ vacanam abravīt ||7,16.11||
vayaṃ vinikṛtā rājan
sadā gāṇḍīvadhanvanā |
anāgaḥsv api cāgaskṛd
asmāsu bharatarṣabha ||7,16.12||
te vayaṃ smaramāṇās tān
vinikārān pṛthagvidhān |
krodhāgninā dahyamānā
na śemahi sadā niśāḥ ||7,16.13||
sa no divyāstrasaṃpannaś
cakṣurviṣayam āgataḥ |
kartāraḥ sma vayaṃ sarvaṃ
yac cikīrṣāma hṛdgatam ||7,16.14||
bhavataś ca priyaṃ yat syād
asmākaṃ ca yaśaskaram |
vayam enaṃ haniṣyāmo
nikṛṣyāyodhanād bahiḥ ||7,16.15||
adyāstv anarjunā bhūmir
atrigartātha vā punaḥ |
satyaṃ te pratijānīmo
naitan mithyā bhaviṣyati ||7,16.16||
evaṃ satyarathaś coktvā
satyadharmā ca bhārata |
satyavarmā ca satyeṣuḥ
satyakarmā tathaiva ca ||7,16.17||
sahitā bhrātaraḥ pañca
rathānām ayutena ca |
nyavartanta mahārāja
kṛtvā śapatham āhave ||7,16.18||
mālavās tuṇḍikerāś ca
rathānām ayutais tribhiḥ |
suśarmā ca naravyāghras
trigartaḥ prasthalādhipaḥ ||7,16.19||
mācellakair lalitthaiś ca
sahito madrakair api |
rathānām ayutenaiva
so 'śapad bhrātṛbhiḥ saha ||7,16.20||
nānājanapadebhyaś ca
rathānām ayutaṃ punaḥ |
samutthitaṃ viśiṣṭānāṃ
saṃśapārtham upāgatam ||7,16.21||
tato jvalanam ādāya
hutvā sarve pṛthak pṛthak |
jagṛhuḥ kuśacīrāṇi
citrāṇi kavacāni ca ||7,16.22||
te ca baddhatanutrāṇā
ghṛtāktāḥ kuśacīriṇaḥ |
maurvīmekhalino vīrāḥ
sahasraśatadakṣiṇāḥ ||7,16.23||
yajvānaḥ putriṇo lokyāḥ
kṛtakṛtyās tanutyajaḥ |
yokṣyamāṇās tadātmānaṃ
yaśasā vijayena ca ||7,16.24||
brahmacaryaśrutimukhaiḥ
kratubhiś cāptadakṣiṇaiḥ |
prāpya lokān suyuddhena
kṣipram eva yiyāsavaḥ ||7,16.25||
brāhmaṇāṃs tarpayitvā ca
niṣkān dattvā pṛthak pṛthak |
gāś ca vāsāṃsi ca punaḥ
samābhāṣya parasparam ||7,16.26||
prajvālya kṛṣṇavartmānam
upāgamya raṇe vratam |
tasminn agnau tadā cakruḥ
pratijñāṃ dṛḍhaniścayāḥ ||7,16.27||
śṛṇvatāṃ sarvabhūtānām
uccair vācaḥ sma menire |
dhṛtvā dhanaṃjayavadhe
pratijñāṃ cāpi cakrire ||7,16.28||
ye vai lokāś cānṛtānāṃ
ye caiva brahmaghātinām |
pānapasya ca ye lokā
gurudāraratasya ca ||7,16.29||
brahmasvahāriṇaś caiva
rājapiṇḍāpahāriṇaḥ |
śaraṇāgataṃ ca tyajato
yācamānaṃ tathā ghnataḥ ||7,16.30||
agāradāhināṃ ye ca
ye ca gāṃ nighnatām api |
apacāriṇāṃ ca ye lokā
ye ca brahmadviṣām api ||7,16.31||
jāyāṃ ca ṛtukāle vai
ye mohād abhigacchatām |
śrāddhasaṃgatikānāṃ ca
ye cāpy ātmāpahāriṇām ||7,16.32||
nyāsāpahāriṇāṃ ye ca
śrutaṃ nāśayatāṃ ca ye |
kopena yudhyamānānāṃ
ye ca nīcānusāriṇām ||7,16.33||
nāstikānāṃ ca ye lokā
ye 'gnihorāpitṛtyajām |
tān āpnuyāmahe lokān
ye ca pāpakṛtām api ||7,16.34||
yady ahatvā vayaṃ yuddhe
nivartema dhanaṃjayam |
tena cābhyarditās trāsād
bhavema hi parāṅmukhāḥ ||7,16.35||
yadi tv asukaraṃ loke
karma kuryāma saṃyuge |
iṣṭān puṇyakṛtāṃ lokān
prāpnuyāma na saṃśayaḥ ||7,16.36||
evam uktvā tato rājaṃs
te 'bhyavartanta saṃyuge |
āhvayanto 'rjunaṃ vīrāḥ
pitṛjuṣṭāṃ diśaṃ prati ||7,16.37||
āhūtas tair naravyāghraiḥ
pārthaḥ parapuraṃjayaḥ |
dharmarājam idaṃ vākyam
apadāntaram abravīt ||7,16.38||
āhūto na nivarteyam
iti me vratam āhitam |
saṃśaptakāś ca māṃ rājann
āhvayanti punaḥ punaḥ ||7,16.39||
eṣa ca bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ
suśarmāhvayate raṇe |
vadhāya sagaṇasyāsya
mām anujñātum arhasi ||7,16.40||
naitac chaknomi saṃsoḍhum
āhvānaṃ puruṣarṣabha |
satyaṃ te pratijānāmi
hatān viddhi parān yudhi ||7,16.41||
yudhiṣṭhira uvāca
śrutam etat tvayā tāta
yad droṇasya cikīrṣitam |
yathā tad anṛtaṃ tasya
bhavet tadvat samācara ||7,16.42||
droṇo hi balavāñ śūraḥ
kṛtāstraś ca jitaśramaḥ |
pratijñātaṃ ca tenaitad
grahaṇaṃ me mahāratha ||7,16.43||
arjuna uvāca
ayaṃ vai satyajid rājann
adya te rakṣitā yudhi |
dhriyamāṇe hi pāñcālye
nācāryaḥ kāmam āpsyati ||7,16.44||
hate tu puruṣavyāghre
raṇe satyajiti prabho |
sarvair api sametair vā
na sthātavyaṃ kathaṃ cana ||7,16.45||
saṃjaya uvāca
anujñātas tato rājñā
pariṣvaktaś ca phalgunaḥ |
premṇā dṛṣṭaś ca bahudhā
āśiṣā ca prayojitaḥ ||7,16.46||
vihāyainaṃ tataḥ pārthas
trigartān pratyayād balī |
kṣudhitaḥ kṣudvighātārthaṃ
siṃho mṛgagaṇān iva ||7,16.47||
tato dauryodhanaṃ sainyaṃ
mudā paramayā yutam |
gate 'rjune bhṛśaṃ kruddhaṃ
dharmarājasya nigrahe ||7,16.48||
tato 'nyonyena te sene
samājagmatur ojasā |
gaṅgāsarayvor vegena
prāvṛṣīvolbaṇodake ||7,16.49||
Sańdźaja rzekł:
1 Obie armie w swych obozach
na spoczynek się rozeszły,
odpowiednio do przydziału,
zgodnie z rangą i zasadą.
2 Kiedy wojska już powściągnął,
Drona wielce przygnębiony
zauważył Durjodhanę
i ze wstydem tak dowodził:
3 „Jak to wcześniej powiedziałem,
gdy Zdobywca za nim stoi,
pojmać Judhiszthirę w bitwie
i bogowie nie są władni.
4 Choć wysiłek czyniliście,
Prythy syn was pobił w boju,
zatem nie wątp w moje słowa –
on wraz z Kryszną są niezłomni.
5 Lecz jeśli Białokonnego*
w jakiś sposób odciągniecie,
jeszcze dzisiaj Judhiszthira
w władzy będzie twej, o miły.
6 W boju niechaj go kto wyzwie
i odciągnie w inne miejsce.
Kunti syn się nie zawróci,
póki jego nie pokona.
7 W międzyczasie w czystym polu
ja pochwycę Króla Prawa,
wcześniej zaś rozproszę armię,
w przytomności Dhrysztadjumny.
8 Bez Ardźuny Judhiszthira,
jeśli nie zdezerteruje,
gdy zobaczy, jak nadciągam,
wiedz, że jest już pochwycony.
9 Bez wątpienia jeszcze dzisiaj
syna Prawa, Judhiszthirę,
z druhami sprowadzę prędko,
by się znalazł w twojej władzy.
10 Jeśli chociaż przez chwil parę
Pandu syn przede mną stanie,
z pola walki go wywiozę,
to trudniejsze od zwycięstwa”.
11 Gdy usłyszał mowę Drony,
ów generał wśród Trigartów,
otoczony swymi braćmi,
ozwał się w te oto słowa:
12 „Byku wśród Bharatów pierwszy,
ten Gandiwy dzierżca zawsze
nas niewnnych wciąż znieważa,
cierpień licznych przysparzając.
13 Gdy wspomnimy te zniewagi
w różnym czasie popełnione,
to płoniemy ogniem zemsty,
usnąć w nocy nie możemy.
14 On z orężem boskim w dłoni,
gdy w zasięgu wzroku stanie,
to weźmiemy sprawę w ręce,
uczynimy miłe sercu.
15 Panu to przyjemność sprawi,
a nam wielką sławę przyda.
Odciągniemy go od zmagań,
a następnie zabijemy.
16 Dzisiaj ziemia bez Ardźuny
albo bez Trigarthów będzie,
oto prawdę przyrzekamy,
która fałszem się nie stanie”.
17 Tak powiedział Satjaratha,
Satjadharman to potwierdził,
Satjawarman i Satjeszu,
a wraz z nimi Satjakarman.
18 Razem owych pięciu braci
z tysiącami rydwanników
zawróciło, wielki władco,
uczyniwszy tę przysięgę.
19 Malawowie, Tundikeri
z trzydziestką tysięcy wozów
i Suśarman król Prasthali,
tygrys między Trigartami,
20 przysiągł razem z piątką braci,
a wraz z nim Maćellakowie,
Lalitthowie, Madrakowie,
z dziesiątką tysięcy wozów.
21 Dziesięć tysięcy rydwanów
z niezliczonych innych krain
wśród najlepszych wyłonionych,
by ślub złożyć, tam przybyło.
22 Każdy z nich ofiarę spełnił
i z osobna przyniósł ogień,
wziąwszy wiązki trawy kuśa
oraz zbroje różnorodne.
23 Zawiązali swe pancerze,
namaścili ciała masłem,
w kuśi źdźbła się przyodziali,
sznury z cięciw założyli,
dali dary tysiącami.
24 Ofiarnicy, godni niebios,
którzy wszystko osiągnęli,
mają synów, ciał się zrzekli,
oddani zwycięstwu, sławie,
25 którzy pragną zacną walką
szybko światy te osiągnąć,
dostępne dzięki ofiarom,
ślubom uczniów lub słuchaniu,
rozdawaniu darów godnym.
26 Wpierw braminom dogodzili,
z nich każdemu dając złoto,
krowy oraz przednie szaty,
także z nimi rozmawiając.
27 Potem ogień rozniecili,
który czarną ścieżką kroczy,
i bitewny ślub powziąwszy,
obiecali przed tym ogniem,
niezachwiani i stanowczy.
28 By słyszało wsze stworzenie,
głośnym słowem obwieścili,
chcąc uśmiercić Dóbr Zdobywcę,
ten niezłomny ślub złożyli:
29 „Światy te, gdzie się udaje
nieprawy, pijący wino,
spółkujący z mistrza żoną,
ten kto zabiłby bramina,
30 ukradł dobra braminowi,
czy podkradał jadło króla,
lub odrzucił poddanego,
mord by zadał dobroczyńcy,
31 czynił zło, podpalał sioło
albo też mordował krowy,
światy, w które się udają
grzesznicy wrodzy braminom,
32 albo ci, co z omroczenia
do żon w menstruacji idą,
parzą się w czas czczenia przodków,
sami szwank zadają sobie,
33 kradną to, co powierzone,
niszczą wiedzę usłyszaną
lub też wojnę toczą z gniewu,
podążają za niecnymi,
34 oraz światy heretyków,
grzeszników, co odrzucają
ogień, przodków, astrologię –
niechaj staną się naszymi,
35 jeśli nie zmorzywszy w boju
Dóbr Zdobywcy, zawrócimy
albo udręczeni przezeń,
w strachu zdezerterujemy.
36 Jeśli jednak trudne dzieło
wypełnimy w czas tej bitwy,
upragnione zbożne światy
osiągniemy bez wątpienia”.
37 Rzekłszy to, bohaterowie
do ataku się rzucili
i Ardźunę przyzywali
na południe, w stronę ojców.
38 Wyzywany przez tygrysy
Prythy syn, zdobywca grodów,
w słowa te, bez chwili zwłoki,
zwrócił się do Króla Prawa:
39 „Nie uchylam się od wyzwań –
taki oto ślub złożyłem,
ci, co wespół słowo dali,
wciąż na nowo mnie wzywają.
40 Suśarman ze swymi braćmi
wołał, żebym bój z nim stoczył,
daj łaskawie przyzwolenie,
bym go zabił wraz z drużyną.
41 Ścierpieć tego jam niezdolny,
gdy ktoś wyzwie mnie, o byku!
Obiecuję ci solennie –
miej tych wrogów za zgładzonych”.
Judhiszthira rzekł:
42 Wszak słyszałeś o tym, miły,
co uczynić pragnie Drona,
działaj tak, by jego słowa
prawdą nigdy się nie stały.
43 Mężnym i potężnym Drona,
biegłym w broni, bez zmęczenia
i przysięgę teraz podjął,
by mnie schwytać, rydwanniku.
Ardźuna rzekł:
44 Niechaj dzisiaj to Satjadźit,
ciebie, królu, chroni w walce,
póki żyje ów Pańćalja,
mistrz swych planów nie wypełni.
45 Jednak, gdy Satjadźit legnie
w boju, tygrys pośród ludzi,
wówczas, panie, w żadnym razie
nie zostawaj w polu dłużej,
choćby wszyscy cię chronili.
Sańdźaja rzekł:
46 Gdy król dał mu przyzwolenie,
objął czule on Phalgunę,
spojrzał nań z miłością wielką
i błogosławieństwem darzył.
47 Zostawiwszy go, syn Prythy
runął na Trigartów, siłacz,
niczym głodny lew na łanie,
pragnąc żądzę swą nasycić.
48 Gdy Ardźuna się oddalił,
wówczas wojów Durjodhany,
by pochwycić Króla Prawa,
wściekły zapał opanował.
49 I na siebie obie armie
uderzyły z wielką mocą,
tak jak Gangi i Saraju*
monsunem wezbrane wody.