6.25. Joga czynu

Ardźuna rzekł:
1 O Ciemiężco, jeśli myślisz,
że od czynu lepszy rozum,
do strasznego dzieła czemu
skłaniasz mnie, o Pięknowłosy?

2 Jakby mową poplątaną
rozum zdajesz mi się mącić.
Powiedz jedno, lecz stanowczo,
dzięki czemu dobro zyskam.

3 Chwalebny Pan rzekł:
O bezgrzeszny, dwie w tym świecie
drogi są, co wyjaśniłem:
droga czynu dla joginów,
dla teoretyków wiedza.

4 Gdy człek działań nie podejmie,
to nie dojdzie do bezczynu,
gdyż przez samo wyrzeczenie
nie osiągnie ideału.

5 Nawet chwili nikt nie może
bez działania pozostawać.
Wszyscy czynią czyn bezwolni
przez Naturę przymuszeni.

6 Kto organy swe powściągnął,
ale umysł ma skupiony
na przedmiotach, taki głupiec
obłudnikiem jest nazwany.

7 Lecz kto myślą swą powściągnął
zmysły i nieprzywiązany
organami jogę czynu
podejmuje, ten jest lepszy.

8 Nakazany czyn wypełniaj,
czyn wszak lepszy od bezczynu.
Nawet ciała utrzymanie
nie dokona się bez czynu.

9 Świat ten jest związany czynem,
tu wyjątkiem czyn ofiarny.
Dla ofiary i bez lgnięcia
spełniaj dzieła, synu Kunti.

10 Dawno temu rzekł Pan Stworzeń,
potomstwo z ofiarą płodząc:
„Dzięki niej się rozmnażajcie,
ją uczyńcie dojną krową,

11 nią to bogów utrzymujcie,
a bogowie was niech żywią.
Wspomagając się wzajemnie,
dobro przednie uzyskacie.

12 Bogowie żyjący z ofiar
jadłem miłym was obdarzą”.
Kto spożywa, co otrzymał,
im nie dając – ten złodziejem.

13 Święci, co ofiarne resztki
jedzą, wolni są od winy.
Grzesznicy, co sobie ważą,
zło jedynie spożywają.

14 Z jadła rodzą się stworzenia,
jadło z deszczu zaś powstaje,
deszcz znów rodzi się z ofiary,
źródło w czynie ma ofiara,

15 czyn z brahmana się wyłania,
brahman zaś z niezniszczalnego*,
zatem brahman wszechobecny
spoczywa w ofierze wiecznie.

16 Ruchu kto nie podtrzymuje
koła, które tu się toczy,
grzesznik ten i hedonista
nadaremnie żyje, Partho.

17 Ten zaś człek, co w sobie rady,
w sobie ukontentowany
i szczęśliwy tylko w sobie,
ten nic nie ma do zrobienia.

18 Nie ma nic tu do zyskania,
ani z dzieła ni z nie-dzieła,
nie polega on na nikim
w wypełnianiu swoich celów.

19 Będąc wolnym od przywiązań
czyn należny zawsze spełniaj.
Gdy człek nie lgnąc, czyn wypełnia,
to najwyższe uzyskuje.

20 Czynem tacy jak Dźanaka
osiągnęli doskonałość.
Widząc jeno dobro świata,
powinieneś czyn wypełniać.

21 Co najlepszy człowiek robi,
po nim robią inni ludzie,
przykład jaki ustanawia,
cała ludzkość naśladuje.

22 Choć nic nie mam do zrobienia,
nic w trzech światach do zyskania,
czego bym już nie osiągnął,
wszakże, synu Prythy, działam.

23 Gdybym ja, wciąż niestrudzony,
choć raz działań swych zaprzestał,
moją drogą, synu Prythy,
ludzie poszliby z pewnością.

24 Gdybym to zaniechał czynu,
światy wsze by się rozpadły,
byłbym stanów pomieszania
sprawcą i skrzywdziłbym ludzi.

25 Tak jak czynią przywiązani
do dzieł głupcy, o Bharato,
tak niech mądry i nielgnący
czyni, pragnąc dobra świata.

26 Mądry, czynny, zaprzężony,
niech nie mąci wszak rozumu
niewiedzącym, czyn lubiącym,
lecz ich skłonność do dzieł budzi.

27 Czyny są dokonywane
jeno przez Natury cechy,
lecz poczuciem „ja” mamiony
myśli: „to ja jestem sprawcą”.

28 Lecz kto poznał rozdzielenie
cech i czynów, ten uważa:
„cechy w cechach to działają”,
zatem nie lgnie, długoręki.

29 Przez te cechy ogłupieni
lgną do działań z cech powstałych.
Otępiałych, coś wiedzących,
niech nie trapi, kto zna całość.

30 Myślą, która tkwi w Nadjaźni*,
wszelki czyn we mnie złożywszy,
bez „moje”, bez pragnień będąc,
walcz, wyzbywszy się gorączki.

31 Ludzie, którzy mą naukę
stale z wiarą wypełniają
i są wolni od zawiści,
uwalniają się od czynów.

32 Lecz ci, którzy są zawistni,
mej nauki nie wdrażają,
wiedz, że są bez żadnej wiedzy,
nieświadomi, już zgubieni.

33 Nawet mędrzec zawsze działa
w zgodzie ze swoją naturą,
zdążają stworzenia za nią,
na cóż zda się opór tutaj?

34 W zmysłowym przedmiocie każdym
tkwi namiętność oraz niechęć.
Niech nie będzie pod ich wpływem,
one drogę mu blokują.

35 Lepsze prawo swe bez zalet
niźli cudze przestrzegane.
Lepiej umrzeć w swoim prawie,
cudze prawo bojaźń budzi.

Ardźuna rzekł:
36 Cóż to, o potomku Wrysznich,
tak człowieka tu zaprzęga,
że choć nie chce, grzech popełnia,
jakby siłą przymuszony?

Chwalebny Pan rzekł:
37 Oto żądza, z gniewem wespół,
wzrosła z cechy aktywności,
wielki żarłok, wielki grzesznik.
Znaj ją tutaj jako wroga.

38 Tak jak dym okrywa ogień,
jak zwierciadło kurz przykrywa,
jak płód łonem jest spowity,
tak też ona go okrywa.

39 Przez nią jest zakryta wiedza
wiedzącego, synu Kunti,
przez żądzę, wiecznego wroga,
ogień niezaspokojony.

40 Zmysły, umysł oraz rozum
jej fortecą są nazwane –
dzięki nim, okrywszy wiedzę,
wcielonego ona mami.

41 Pierwej zmysły okiełznawszy,
o ty, byku wśród Bharatów,
grzesznika owego zabij,
zgubę wiedzy i mądrości.

42 Mówią, że są zmysły wyższe,
a od zmysłów wyżej umysł,
od umysłu rozum wyższy,
On zaś wyższy od rozumu.

43 Więc gdy poznasz to, co wyższe
od rozumu, długoręki,
gdy utwierdzisz siebie w sobie,
wroga – skrytą żądzę zabij.