6.24. Joga analitycznego oglądu

Sańdźaja rzekł:
1 Tak do niego rzekł Zabójca
Madhu, gdy litością zdjęty
rozpaczał, a trwożne oczy
łzami były wypełnione.

Chwalebny Pan rzekł:
2 Skąd w niedoli owa słabość,
co przystoi nieszlachetnym
i do niebios nie prowadzi,
za to przyda ci niesławy?

3 Impotencji tej nie folguj,
nie przystoi ona tobie.
Porzuć marną słabość serca,
powstań, o pogromco wrogów!

Ardźuna rzekł:
4 Jakże to mam, Madhugromco,
w boju strzały swe kierować
przeciw Bhiszmie albo Dronie,
czci mej godnym, o Ciemiężco?

5 Lepiej w tym świecie jeść jadło żebracze
bez mordu mistrzów tak wielce nobliwych.
Zabiwszy mistrzów, choćby dóbr spragnionych,
jadło bym spożył ich krwią przesycone.

6 I tego nie wiem, co jest dla nas lepsze,
czy być zwycięzcą, czy też zwyciężonym?
Gdy ich zabiję, żyć nie będę pragnął,
a oto stoję przed Dhrytarasztrami.

7 Litości wadą jestem porażony
i ogłupiały co do prawa, pytam:
co lepszym będzie, powiedz mi to jasno,
jam uczniem twoim, poucz mnie, kornego!

8 Nie widzę, co by tutaj ugasiło
tę rozpacz, która zmysły me wysusza:
ziemskie królestwo, sute, bez rywali,
ani zwierzchnictwo pomiędzy bogami.

Sańdźaja rzekł:
9 Gdy Pan Snu do Władcy Zmysłów
tak powiedział, gromco wrogów,
odrzekł jeszcze Pasterzowi:
„Rzucam walkę!”, potem zamilkł.

10 Stojąc pośród obu armii,
lekko śmiejąc się, Pan Zmysłów,
zgnębionemu rzekł te słowa,
gdy rozpaczał, o Bharato.

Chwalebny Pan rzekł:
11 Żałujesz niewartych żalu,
a mądrości prawisz słowa.
Nie płaczą nad życiem mądrzy
tak obecnym, jak i przeszłym.

12 Tak nie było, bym nie istniał,
ja czy ty, czy ci królowie,
nigdy też tak się nie stanie,
abyśmy przestali istnieć.

13 Jak wcielony w jednym ciele
dzieckiem jest, młodzieńcem, starcem,
tak osiąga inne ciało –
mędrzec tutaj nie pobłądzi.

14 Synu Kunti, to doznania –
przychodząc, odchodząc – dają
chłód i ciepło, ból i rozkosz –
znoś je, bowiem są nietrwałe.

15 Lecz ten, kogo nie poruszą,
w szczęściu, bólu kto jednaki,
on to, byku pośród ludzi,
gotów jest na nieśmiertelność.

16 Niebytu istnienia nie ma,
ani bytu nieistnienia*,
ci, którzy prawdziwie widzą,
kres tych obu zobaczyli.

17 Wiedz, że ten jest niezniszczalny,
który wszystko to rozpostarł,
a zniszczenia niezmiennego
nikt dokonać wszak nie może.

18 Kres posiada każde ciało
wcielonego. On jest wieczny,
niezniszczalny, niezmierzony.
Zatem walcz, dziecię Bharatów!

19 Kto mniema, że on zabójcą,
kto uważa, że zabitym,
oni obaj w błędzie trwają,
nie zabija on, nie ginie.

20 On się nie rodzi, nigdy nie umiera,
a raz już będąc, znowu nie powstaje,
niezrodzon, wieczny, pradawny i stały,
nie ginie nigdy w zabijanym ciele.

21 Kto by znał go, synu Prythy,
wiecznego, niezniszczalnego,
stałego, niezrodzonego –
człek ów jakżeby mógł zabić
albo śmierci kogoś wydać?

22 Jak zrzuca z siebie człek stare ubrania
i w inne, świeże wnet się przyobleka,
tak też wcielony zużyte porzuca
i w nowe ciała kolejne wstępuje.

23 Ani miecz go nie przecina,
ani ogień go nie spala,
nie nawilża go też woda
ani wiatr go nie wysusza.

24 Niezniszczalny i niepalny,
nie przemaka, nie wysycha,
nieustanny, wszechobecny,
stały, wieczny, niewzruszony.

25 Zowią go też niewidzialnym,
niepojętym i niezmiennym,
gdy go właśnie takim poznasz,
boleć nad nim nie winieneś.

26 Jeśli nawet, długoręki,
mniemasz, że się ciągle rodzi
i umiera wciąż na nowo,
boleć nad nim nie winieneś.

27 Narodzony musi umrzeć,
a umarły się narodzić,
w kwestii nie do uniknięcia,
boleć zatem nie winieneś.

28 Nie widać początku istot,
widać środek ich, Bharato,
kres ich również niewidoczny –
gdzie tu miejsce jest na rozpacz?

29 Na niego patrząc,
ktoś cudowność widzi,
inny powiada,
że on jest cudowny,
kolejny słucha
o nim jak o cudzie,
lecz nawet słysząc,
nikt go nie pojmuje.*

30 O Bharato, w każdym ciele
niezniszczalny pomieszkuje,
wiecznotrwały, zatem nigdy
nad stworzeniem żadnym nie płacz.

31 Gdy rozważysz swą powinność,
wahać się nie powinieneś,
bo dla woja nic lepszego
od wojaczki prawej nie ma.

32 Są szczęśliwi, synu Prythy,
woje, którym samorzutnie
walka taka się nadarza –
brama raju wskroś otwarta.

33 Jeśli zatem w prawej walce
odmówisz udziału swego,
skalasz sławę swą, powinność
i grzech twoje serce splami.

34 Ludzie wiecznie będą mówić
o twej hańbie, a dla tego,
kto szacunkiem był darzony,
niesława od śmierci gorsza.

35 Rydwannicy zaś pomyślą,
żeś ze strachu zrejterował.
Ci, którzy cię szanowali,
teraz będą gardzić tobą.

36 Prześladowcy cię zarzucą
obelgami rozlicznymi,
krytykując twoją sprawność.
Czy coś może być gorszego?

37 Zginiesz, a osiągniesz niebo,
wygrasz – ziemią będziesz władać.
Zatem powstań, synu Kunti,
i do walki wzbudź gotowość.

38 Ból i szczęście miej za jedno,
zysk, zwycięstwo, stratę, klęskę –
gdy do walki tak przystąpisz,
nigdy grzech cię już nie splami.

39 Tobie mądrość tę w teorii
przekazałem, teraz słuchaj,
jak opiszę ją w praktyce*.
Gdy tę mądrość poznasz, Partho,
z więzów czynu się uwolnisz.

40 Nie ma straty rezultatów
ni cofanie nie istnieje,
mały postęp w tej prawości
od wielkiego strachu chroni.

41 Mądrość, co zdecydowana,
jedna jest tu, dziecię Kurów,
zaś mądrości osób chwiejnych
liczne są, rozgałęzione.

42–43 Głupcy, co znajdują radość
w słowach Wedy, mówią, Partho:
„nic innego nie istnieje”.
Pełni pragnień, żądni niebios,
by uzyskać władzę, rozkosz,
głoszą słowa ukwiecone,
w narodziny i czyn płodne,
z licznych rytów zbudowane.

44 Gdy tak łakną władzy, uciech,
które myśli zniewalają,
ich stanowcze przekonanie
nie podąża ku skupieniu.

45 Cechy trzy są treścią Wedy,
bezcechowym bądź, Ardźuno,
bez przeciwieństw, samowładny,
o stabilność i zysk nie dbaj,
nieustannie trwaj w istności.

46 Ile studnia daje zysku,
kiedy woda w koło płynie,
tyleż jest też w Wedach wszystkich
dla bramina, co rozpoznał.

47 Masz więc prawo do działania,
do owocu czynu nigdy,
owoc niech ci nie jest celem,
nie lgnij również do bezczynu.

48 W jodze trwaj i czyn wypełniaj,
lgnięcie rzuć, Zdobywco Bogactw,
sukces, klęskę miej za jedno –
tę jednakość zowią jogą.

49 O Zdobywco, dużo niżej
stoi czyn od jogi myśli.
Znajdź opokę w swym rozumie,
nędznych owoc motywuje.

50 Kto w rozumie trwa, ten tutaj
zło i dobro wraz porzuca.
Zatem w jogę się zaprzęgnij.
Joga jest zręcznością w czynach!

51 Trwający w rozumie mędrcy
porzucają owoc czynów,
wyzwoleni z pęt narodzin
do siedziby zdrowia idą.

52 Lecz gdy rozum twój przekroczy
omroczenia warstwy gęste,
obojętnym ci się stanie,
co usłyszysz, co słyszałeś.

53 Gdy twój rozum kłopotany
Objawieniem, stanie bierny
i bez ruchu w kontemplacji,
to osiągniesz wtedy jogę.

Ardźuna rzekł:
54 Jak opiszesz stabilnego
w wiedzy, myśli, kontemplacji?
Jak on mówi i jak siedzi?
Jak on chodzi, Bujnowłosy?

Chwalebny Pan rzekł:
55 Kiedy, Partho, precz odrzuca
w myśli tkwiące wsze pragnienia,
rad jest w sobie dzięki sobie,
zwany jest stabilnym w wiedzy.

56 Gdy w nieszczęściu nie rozpacza
i nie dąży on do szczęścia,
nie ma gniewu, strachu, pasji,
mędrcem jest stabilnym w myśli.

57 Kto we wszystkim beznamiętny,
czy osiągnie zło czy dobro,
nie jest rad, nie nienawidzi,
ten jest w wiedzy umocniony.

58 Kto powściąga zewsząd zmysły
od przedmiotów zmysłów wszelkich,
niczym swoje żółw kończyny,
ten jest w wiedzy umocniony.

59 Gdy wcielony jeść przestaje,
wycofują się przedmioty,
poza smakiem. I on znika,
kiedy ujrzy się najwyższe.

60 Chociaż człek się wielce trudzi,
światły jest, o synu Kunti,
to wszak zmysły dokuczliwe
siłą umysł porywają.

61 Niechaj wszystkie je powściągnie,
zaprzęgnięty, mnie oddany,
kto okiełznał swoje zmysły,
ten jest w wiedzy umocniony.

62 Gdy człek myśli o przedmiotach,
lgnięcie ku nim się rozbudza,
z lgnięcia żądza wnet powstaje,
z żądzy gniew się zaraz rodzi,

63 a znów z gniewu omroczenie,
omroczony pamięć traci,
jej utrata niszczy rozum,
bez rozumu człowiek ginie.

64 Lecz nad sobą panujący,
bez pragnienia i niechęci,
kiedy zmysły ma we władzy,
chociaż dążą ku przedmiotom,
to osiąga stan błogości.

65 Kiedy błogość go wypełni,
wszelkie znika udręczenie,
a gdy w sercu błogość gości,
wnet i rozum jest stabilny.

66 Kiedy nie jest zaprzęgnięty –
brak rozumu oraz wiary,
a bez wiary brak spokoju,
gdzież niespokojnego szczęście?

67 Na który z dążących zmysłów
umysł się nakierowuje,
ten porywa rozum człeka
niczym nawę wiatr na wodzie.

68 Zatem, o długoramienny,
kto swe zmysły od przedmiotów
powściąga na wszelki sposób,
ten jest w wiedzy umocniony.

69 Co dla wszystkich istot nocą,
w tym się budzi powściągliwy,
co istoty zaś przebudza,
nocą jawi się czujnemu.

70 Jak rzeki wchodzą do morza pełnego,
co dno ma trwałe, jest nieporuszone,
tak wsze pragnienie w nim się roztapiają.
Ten jest spokojny, nie kto łaknie doznań.

71 Gdy porzuci człek pragnienia
wszystkie i wędrując, nie lgnie,
bez „ja” i poczucia „moje”,
wówczas spokój to osiąga.

72 Partho, oto stan brahmana,
kto go sięgnął, już nie błądzi.
Choćby zdobył go w czas śmierci,
to rozpłynie się w brahmanie.