6.40. Joga wyzwolenia

Ardźuna rzekł:
1 Panie Zmysłów, Keśigromco,
pragnął poznać bym z osobna
i istotę wyrzeczenia,
i istotę zaniechania.

Chwalebny Pan rzekł:
2 Podług wieszczów wyrzeczenie
to zrzeczenie miłych czynów,
zaniechaniem zwą wiedzący
odstąpienie od owoców.

3 Jedni mędrcy zapewniają:
„czyn ma wady, trza się zrzec go”,
inni zrzekać się nie radzą
ofiar, darów i ascezy.

4 O tygrysie między ludźmi,
więc konkluzji mej wysłuchaj –
zaniechanie jest trojakie,
o najlepszy wśród Bharatów.

5 Dar, ofiara i asceza –
ich nie zrzekaj się, wypełniaj.
Nawet mędrców oczyszczają –
dar, ofiara i asceza.

6 Czyny te należy spełniać,
Partho, kiedy się porzuci
przywiązanie oraz owoc –
oto mój najwyższy pogląd.

7 Niewłaściwym jest porzucać
czyny uregulowane.
Zaniechanie z zaślepienia
jako mroczne jest poznane.

8 „Boli” – myśli i się zrzeka
w strachu przed udręką ciała –
zaniechanie w aktywności
zrzeczenia owocu nie da.

9 Myśląc: „oto jest powinność”
regularny czyn wypełnia,
rzuca owoc, przywiązanie –
to w istności zaniechanie.

10 Asceta, co trwa w istności,
wątpliwości przeciął, mądry,
przed niemiłym się nie wzdraga,
do miłego czynu nie lgnie.

11 Ten, kto ciało ma, nie może
zupełnie zaniechać czynu,
kto owocu więc zaniechał,
ten ascetą jest nazwany.

12 Mieszany, niechciany, chciany –
nieascetów jest trojaki
owoc czynu ich po śmierci,
nigdy jednak wyrzeczeńców.

13 Piątkę przyczyn ci przedstawię,
długoręki, wyłożonych
w analizie i w konkluzji*,
by udoskonalić czyny.

14 Podstawa, następnie sprawca,
instrumenty różnorakie,
działania z osobna różne,
jako piąte – przeznaczenie.

15 Jaki człowiek czyn podejmie
ciałem, słowem czy też myślą,
niestosowny czy właściwy –
piątka ta jest w nim przyczyną.

16 W sytuacji takiej, kiedy
jednym sprawcą siebie widzi,
ten niemądry nic nie widzi,
gdyż ma rozum niedojrzały.

17 Kto się z „ja” nie utożsamia,
kogo rozum niesplamiony,
chociaż ludzi on zabija,
nie zabija, niespętany.

18 Wiedza, przedmiot, poznający –
trzy rodzaje podniet czynu.
Czyn, narzędzia oraz sprawca –
oto czynu treść trojaka.

19 Wiedza, czyn, a także sprawca –
z cech podziału ta trojakość
przedstawiona w cech teorii.
Słuchaj o niej jak należy.

20 Dzięki niej we wszelkim bycie
jeden stan niezmienny widzi,
w rozdzielonym niepodzielny –
znaj tę wiedzę jako istną.

21 Zaś ta, która przez oddzielność
widzi we wszelakim bycie
różne i odrębne stany –
wiedz, że to aktywna wiedza.

22 Jedno dzieło ma za wszystko,
wąska, lgnąca, nielogiczna,
nie zna prawdy ni istoty –
wiedza ta jest zwana mroczną.

23 Regularny, bez przywiązań,
bez niechęci, namiętności,
bez dążenia do owocu –
taki czyn jest zwany istnym.

24 Czyn spełniany przez człowieka
tęskniącego za rozkoszą,
z egotyzmu, z wielkim trudem –
nazywany jest aktywnym.

25 Więzów, szkody, możliwości
oraz krzywdy nie zważywszy,
w zaślepieniu czyn podjęty –
mrocznym jest zaś nazywany.

26 Kto nie mówi „ja”, wytrwały,
nie ma więzi, pełen werwy,
w klęsce i w sukcesie jeden –
sprawcą istnym jest nazwany.

27 Nieczysty, namiętny, chciwy,
spragniony owocu czynu,
krzywda w jego jest naturze,
radość, rozpacz nim kierują –
oto sprawca jest aktywny.

28 Niezaprzężon, arogancki,
prostak, oszust, wielce gnuśny,
niszczycielski, opieszały,
smutny – sprawca oto mroczny.

29 O Zdobywco Bogactw, słuchaj
o trójdziale szczegółowo
wytrwałości i rozumu
na podstawie cech rzeczonym.

30 Zaniechanie i działanie,
nakaz, to co zabronione,
bojaźń i nieustraszoność,
więzy oraz wyzwolenie –
rozum, który je rozróżnia
istnym jest, o synu Prythy.

31 Rozum, co bezprawia, prawa,
co nakazu i zakazu
nie pojmuje jak należy,
jest aktywnym, synu Prythy.

32 Rozum, który w mrok spowity
bierze prawo za bezprawie,
każdą rzecz na opak widzi –
ten jest mroczny, synu Prythy.

33 Wytrwałość, co utrzymuje
funkcje myśli, tchnień i zmysłów
dzięki w jodze koncentracji,
jest w istności, synu Prythy.

34 Ta, co prawo, zysk, przyjemność
podtrzymuje, o Ardźuno,
lgnięciem i owocu chceniem –
oto wytrwałość aktywna.

35 A wytrwałość, skutkiem której
nierozumny nie porzuca
snu, rozpaczy, strachu, smutku
i szaleństwa – zwie się mroczną.

36 Słuchaj teraz, o buhaju,
o trojakiej szczęśliwości,
w której radość jest z praktyki
przynoszącej kres cierpieniu.

37 Na początku jak trucizna,
lecz dojrzałe jest nektarem,
bierze się z radości myśli
oraz jaźni – szczęście istne.

38 Na początku niczym nektar,
lecz trucizną jest na końcu,
bierze się z zetknięcia zmysłu
z przedmiotem – aktywne szczęście.

39 Szczęście, które na początku
jak i później jaźń omracza,
bierze się ze snu, lenistwa
i szaleństwa – zwie się mrocznym.

40 Ni na ziemi nie istnieje,
ni wśród bogów na niebiosach,
taki byt, co byłby wolnym
od trzech cech z Natury wstałych.

41 Braminom, wytwórcom, rządcom
oraz sługom, gromco wrogów,
aktywności przydzielono
podług cech z Natury wstałych.

42 Spokój, umiar i asceza,
prostota, cierpliwość, czystość,
wiedza, mądrość, prawowierność –
to z natury czyn braminów.

43 Witalność, wytrwałość, męstwo,
zręczność, nieugiętość w boju,
hojność w darach oraz władczość –
oto rządców czyn z natury.

44 Orka, handel, krów ochrona –
to z natury czyn wytwórców.
Czynność zaś asystowania –
to służących czyn z natury.

45 Kto swym czynem się raduje,
ten osiąga doskonałość.
Słuchaj o tym, jak znajduje
sukces człek, co rad jest z dzieła.

46 Z niego istot jest aktywność,
on rozpostarł tutaj wszystko,
kto go uczci własnym czynem,
taki człowiek sukces zyska.

47 Lepsze prawo swe bez zalet
niż spełniane dobrze cudze.
Czyn, co w zgodzie jest z naturą,
ten kto pełni, zła nie zyska.

48 Czynu niech przyrodzonego,
choć wadliwy, nie porzuca.
Wsze działania są osnute
błędem, tak jak ogień dymem.

49 Kogo rozum nigdzie nie lgnie,
okiełznany jest, bez pragnień,
ten osiąga wyrzeczeniem
pełen sukces w bezdziałaniu.

50 Jak ten, kto osiągnął sukces,
może sięgnąć też brahmana –
ostateczną pewność w wiedzy –
o tym krótko ci opowiem.

51 Sprzężony z rozumem czystym,
wytrwałością jaźń okiełznał,
przedmioty, jak dźwięk, porzucił,
od niechęci, chęci wolny,

52 mieszka w głuszy, je niewiele,
słowo, ciało, myśl okiełznał,
spełnia jogę kontemplacji,
stale trwa w beznamiętności,

53 „ja” poczucie, siłę, dumę,
żądzę, mienie, gniew odrzucił,
wyciszony, bez własności
jest gotowy być brahmanem.

54 Jest brahmanem, jest radosny,
nie rozpacza i nie tęskni,
jeden względem wszystkich istot –
ten mą miłość pierwszą zyska.

55 To przez miłość mnie poznaje,
jaki jestem i jak wielki,
a gdy pozna mnie prawdziwie,
zaraz potem wchodzi we mnie.

56 Na mnie wsparty, chociaż stale
wykonuje wszystkie czyny,
z mojej łaski on osiąga
siedzibę niezmienną, wieczną.

57 Więc rozmysłem wszystkie czyny
we mnie złóż i mnie się oddaj,
na rozumu wsparty jodze,
stale myśl swą kieruj ku mnie.

58 Myśląc o mnie, z mojej łaski
wsze przeszkody wnet pokonasz.
Jeśli jednak z egotyzmu
nie posłuchasz mnie, przepadniesz.

59 Gdy na egotyzmie wsparty,
myślisz: „walki nie podejmę!”,
fałszywie postanowiłeś,
gdyż natura cię zaprzęgnie.

60 Własnym czynem swym splątany,
synu Kunti, tym z natury,
co w głupocie chcesz odrzucić,
to bezwolnie wszystko spełnisz.

61 W polu serca wszystkich stworzeń
włodarz mieszka, o Ardźuno,
złudą zmusza tych do ruchu,
którzy machin dosiadają.

62 Przyjmij jego więc schronienie
całym sercem swym, Bharato.
Z jego łaski spokój wieczny,
najwyższe osiągniesz miejsce.

63 Otom wiedzę ci objaśnił,
od sekretów sekret większy,
gdy dogłębnie ją rozważysz,
jak uważasz, tak też uczyń.

64 Znów posłuchaj mego słowa,
co sekretem jest największym.
Mówię dla twojego dobra,
gdyż mi jesteś wielce drogi.

65 Mym czcicielem bądź, myśl o mnie,
wielbij mnie, mnie pokłon składaj.
Do mnie przyjdziesz, obiecuję,
boś jest moim ukochanym.

66 Porzuciwszy wszelkie prawa,
do mnie przyjdź, opoki pierwszej,
z wszelkich grzechów cię wyzwolę,
więc już więcej nie rozpaczaj!

67 Słów tych nigdy nie mów temu,
kto ascetą jeszcze nie jest,
mym czcicielem, nie chce słuchać,
temu, kto zazdrosny o mnie.

68 Lecz kto ów najwyższy sekret
mym czcicielom by przekazał,
miłość wielką mi okaże,
do mnie przyjdzie bez wątpienia.

69 Wśród ludzi drugiego nie ma,
kto mi większą radość sprawia,
i nikt inny na tej ziemi
nie jest milszy mi od niego.

70 A kto naszą tę rozmowę
pełną prawa będzie ważyć,
uczci mnie ofiarą z wiedzy –
oto moje przekonanie.

71 Człek wierzący, niezazdrosny,
choćby tylko jej wysłuchał,
wyzwolony wnet osiągnie
dobroczyńców światy święte.

72 Synu Prythy, czy w skupieniu
wysłuchałeś tej nauki?
Czy z niewiedzy zaślepienie
twoje znikło, o Zdobywco?

Ardźuna rzekł:
73 Zaślepienie moje znikło,
z łaski twej zyskałem pamięć.
Stoję wolny od zwątpienia,
by wypełnić twoje słowa.

Sańdźaja rzekł:
74 Wysłuchałem tej rozmowy
między synem Wasudewy
i potomkiem wzniosłym Prythy –
cudnej, która jeży włoski.

75 Z łaski Wjasy usłyszałem
o sekretnej, przedniej jodze
od włodarza jogi Kryszny,
który o niej sam rozprawiał.

76 Wciąż wspominam i wspominam
tę rozmowę cudną, królu,
Pięknowłosego z Ardźuną
i na nowo się zachwycam.

77 Gdy wspominam i wspominam
Hariego przecudną postać,
wielkie, królu, me zdziwienie,
wciąż zachwycam się od nowa.

78 Gdzie jest Kryszna, włodarz jogi,
gdzie syn Prythy, łukodzierżca,
tam zwycięstwo, moc, majestat,
stałe normy – tak uważam.