Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)

***

6.1-13 Księga struktury świata
(jambū-kaṇḍa-vinirmāṇa-parvan)

6.7. Góry i dzielnice lądu Dźambu
(jamb-udvīpa-varṇana)

Streszczenie rozdziału:

1–4 Pasma górskie.
5–15 Dzielnice i góra Meru.
16–28 Istoty zamieszkujące okolice Meru, Ganga spadająca na jej szczyt.
29–35 Dzielnice na zachód od Meru. Długość życia mieszkańców.
36–47 Ogólny opis lądu i góra Kailasa – mieszkańcy, siedem strumieni Gangi.
48–53 Mieszkańcy poszczególnych dzielnic i gór oraz zając na tarczy Księżyca.

dhṛtarāṣṭra uvāca
ukto dvīpasya saṃkṣepo
vistaraṃ brūhi saṃjaya |
yāvad bhūmyavakāśo 'yaṃ
dṛśyate śaśalakṣaṇe |
tasya pramāṇaṃ prabrūhi
tato vakṣyasi pippalam ||6.7.1||

vaiśaṃpāyana uvāca
evam uktaḥ sa rājñā tu
saṃjayo vākyam abravīt |
prāgāyatā mahārāja
ṣaḍ ete ratnaparvatāḥ |
avagāḍhā hy ubhayataḥ
samudrau pūrvapaścimau ||6.7.2||

himavān hemakūṭaś ca
niṣadhaś ca nagottamaḥ |
nīlaś ca vaiḍūryamayaḥ
śvetaś ca rajataprabhaḥ |
sarvadhātuvinaddhaś ca
śṛṅgavān nāma parvataḥ ||6.7.3||

ete vai parvatā rājan
siddhacāraṇasevitāḥ |
teṣām antaraviṣkambho
yojanāni sahasraśaḥ ||6.7.4||

tatra puṇyā janapadās
tāni varṣāṇi bhārata |
vasanti teṣu sattvāni
nānājātīni sarvaśaḥ ||6.7.5||

idaṃ tu bhārataṃ varṣaṃ
tato haimavataṃ param |
hemakūṭāt paraṃ caiva
harivarṣaṃ pracakṣate ||6.7.6||

dakṣiṇena tu nīlasya
niṣadhasyottareṇa ca |
prāgāyato mahārāja
mālyavān nāma parvataḥ ||6.7.7||

tataḥ paraṃ mālyavataḥ
parvato gandhamādanaḥ |
parimaṇḍalas tayor madhye
meruḥ kanakaparvataḥ ||6.7.8||

ādityataruṇābhāso
vidhūma iva pāvakaḥ |
yojanānāṃ sahasrāṇi
ṣoḍaśādhaḥ kila smṛtaḥ ||6.7.9||

uccaiś ca caturāśītir
yojanānāṃ mahīpate |
ūrdhvam antaś ca tiryak ca
lokān āvṛtya tiṣṭhati ||6.7.10||

tasya pārśve tv ime dvīpāś
catvāraḥ saṃsthitāḥ prabho |
bhadrāśvaḥ ketumālaś ca
jambūdvīpaś ca bhārata |
uttarāś caiva kuravaḥ
kṛtapuṇyapratiśrayāḥ ||6.7.11||

vihagaḥ sumukho yatra
suparṇasyātmajaḥ kila |
sa vai vicintayām āsa
sauvarṇān prekṣya vāyasān ||6.7.12||

merur uttamamadhyānām
adhamānāṃ ca pakṣiṇām |
aviśeṣakaro yasmāt
tasmād enaṃ tyajāmy aham ||6.7.13||

tam ādityo 'nuparyeti
satataṃ jyotiṣāṃ patiḥ |
candramāś ca sanakṣatro
vāyuś caiva pradakṣiṇam ||6.7.14||

sa parvato mahārāja
divyapuṣpaphalānvitaḥ |
bhavanair āvṛtaḥ sarvair
jāmbūnadamayaiḥ śubhaiḥ ||6.7.15||

tatra devagaṇā rājan
gandharvāsurarākṣasāḥ |
apsarogaṇasaṃyuktāḥ
śaile krīḍanti nityaśaḥ ||6.7.16||

tatra brahmā ca rudraś ca
śakraś cāpi sureśvaraḥ |
sametya vividhair yajñair
yajante 'nekadakṣiṇaiḥ ||6.7.17||

tumburur nāradaś caiva
viśvāvasur hahā huhūḥ |
abhigamyāmaraśreṣṭhāḥ
stavai stunvanti cābhibho ||6.7.18||

saptarṣayo mahātmānaḥ
kaśyapaś ca prajāpatiḥ |
tatra gacchanti bhadraṃ te
sadā parvaṇi parvaṇi ||6.7.19||

tasyaiva mūrdhany uśanāḥ
kāvyo daityair mahīpate |
tasya hīmāni ratnāni
tasyeme ratnaparvatāḥ ||6.7.20||

tasmāt kubero bhagavāṃś
caturthaṃ bhāgam aśnute |
tataḥ kalāṃśaṃ vittasya
manuṣyebhyaḥ prayacchati ||6.7.21||

pārśve tasyottare divyaṃ
sarvartukusumaṃ śivam |
karṇikāravanaṃ ramyaṃ
śilājālasamudgatam ||6.7.22||

tatra sākṣāt paśupatir
divyair bhūtaiḥ samāvṛtaḥ |
umāsahāyo bhagavān
ramate bhūtabhāvanaḥ ||6.7.23||

karṇikāramayīṃ mālāṃ
bibhrat pādāvalambinīm |
tribhir netraiḥ kṛtoddyotas
tribhiḥ sūryair ivoditaiḥ ||6.7.24||

tam ugratapasaḥ siddhāḥ
suvratāḥ satyavādinaḥ |
paśyanti na hi durvṛttaiḥ
śakyo draṣṭuṃ maheśvaraḥ ||6.7.25||

tasya śailasya śikharāt
kṣīradhārā nareśvara |
triṃśad bāhuparigrāhyā
bhīmanirghātanisvanā ||6.7.26||

puṇyā puṇyatamair juṣṭā
gaṅgā bhāgīrathī śubhā |
pataty ajasravegena
hrade cāndramase śubhe |
tayā hy utpāditaḥ puṇyaḥ
sa hradaḥ sāgaropamaḥ ||6.7.27||

tāṃ dhārayām āsa purā
durdharāṃ parvatair api |
śataṃ varṣasahasrāṇāṃ
śirasā vai maheśvaraḥ ||6.7.28||

meros tu paścime pārśve
ketumālo mahīpate |
jambūṣaṇḍaś ca tatraiva
sumahān nandanopamaḥ ||6.7.29||

āyur daśa sahasrāṇi
varṣāṇāṃ tatra bhārata |
suvarṇavarṇāś ca narāḥ
striyaś cāpsarasopamāḥ ||6.7.30||

anāmayā vītaśokā
nityaṃ muditamānasāḥ |
jāyante mānavās tatra
niṣṭaptakanakaprabhāḥ ||6.7.31||

gandhamādanaśṛṅgeṣu
kuberaḥ saha rākṣasaiḥ |
saṃvṛto 'psarasāṃ saṃghair
modate guhyakādhipaḥ ||6.7.32||

gandhamādanapādeṣu
pareṣv aparagaṇḍikāḥ |
ekādaśa sahasrāṇi
varṣāṇāṃ paramāyuṣaḥ ||6.7.33||

tatra kṛṣṇā narā rājaṃs
tejoyuktā mahābalāḥ |
striyaś cotpalapatrābhāḥ
sarvāḥ supriyadarśanāḥ ||6.7.34||

nīlāt parataraṃ śvetaṃ
śvetād dhairaṇyakaṃ param |
varṣam airāvataṃ nāma
tataḥ śṛṅgavataḥ param ||6.7.35||

dhanuḥsaṃsthe mahārāja
dve varṣe dakṣiṇottare |
ilāvṛtaṃ madhyamaṃ tu
pañca varṣāṇi caiva ha ||6.7.36||

uttarottaram etebhyo
varṣam udricyate guṇaiḥ |
āyuṣpramāṇam ārogyaṃ
dharmataḥ kāmato 'rthataḥ ||6.7.37||

samanvitāni bhūtāni
teṣu varṣeṣu bhārata |
evam eṣā mahārāja
parvataiḥ pṛthivī citā ||6.7.38||

hemakūṭas tu sumahān
kailāso nāma parvataḥ |
yatra vaiśravaṇo rājā
guhyakaiḥ saha modate ||6.7.39||

asty uttareṇa kailāsaṃ
mainākaṃ parvataṃ prati |
hiraṇyaśṛṅgaḥ sumahān
divyo maṇimayo giriḥ ||6.7.40||

tasya pārśve mahad divyaṃ
śubhaṃ kāñcanavālukam |
ramyaṃ bindusaro nāma
yatra rājā bhagīrathaḥ |
dṛṣṭvā bhāgīrathīṃ
gaṅgām uvāsa bahulāḥ samāḥ ||6.7.41||

yūpā maṇimayās tatra
cityāś cāpi hiraṇmayāḥ |
tatreṣṭvā tu gataḥ siddhiṃ
sahasrākṣo mahāyaśāḥ ||6.7.42||

sṛṣṭvā bhūtapatir yatra
sarvalokān sanātanaḥ |
upāsyate tigmatejā
vṛto bhūtaiḥ samāgataiḥ |
naranārāyaṇau brahmā
manuḥ sthāṇuś ca pañcamaḥ ||6.7.43||

tatra tripathagā devī
prathamaṃ tu pratiṣṭhitā |
brahmalokād apakrāntā
saptadhā pratipadyate ||6.7.44||

vasvokasārā nalinī
pāvanā ca sarasvatī |
jambūnadī ca sītā ca
gaṅgā sindhuś ca saptamī ||6.7.45||

acintyā divyasaṃkalpā
prabhor eṣaiva saṃvidhiḥ |
upāsate yatra satraṃ
sahasrayugaparyaye ||6.7.46||

dṛśyādṛśyā ca bhavati
tatra tatra sarasvatī |
etā divyāḥ sapta gaṅgās
triṣu lokeṣu viśrutāḥ ||6.7.47||

rakṣāṃsi vai himavati
hemakūṭe tu guhyakāḥ |
sarpā nāgāś ca niṣadhe
gokarṇe ca tapodhanāḥ ||6.7.48||

devāsurāṇāṃ ca gṛhaṃ
śvetaḥ parvata ucyate |
gandharvā niṣadhe śaile
nīle brahmarṣayo nṛpa |
śṛṅgavāṃs tu mahārāja
pitṝṇāṃ pratisaṃcaraḥ ||6.7.49||

ity etāni mahārāja
sapta varṣāṇi bhāgaśaḥ |
bhūtāny upaniviṣṭāni
gatimanti dhruvāṇi ca ||6.7.50||

teṣām ṛddhir bahuvidhā
dṛśyate daivamānuṣī |
aśakyā parisaṃkhyātuṃ
śraddheyā tu bubhūṣatā ||6.7.51||

yāṃ tu pṛcchasi mā rājan
divyām etāṃ śaśākṛtim |
pārśve śaśasya dve varṣe
ubhaye dakṣiṇottare |
karṇau tu nāgadvīpaṃ ca
kaśyapadvīpam eva ca ||6.7.52||

tāmravarṇaḥ śiro rājañ
śrīmān malayaparvataḥ |
etad dvitīyaṃ dvīpasya
dṛśyate śaśasaṃsthitam ||6.7.53||

Dhrytarasztra rzekł:
1 Zwięźle ląd ów przedstawiłeś,
teraz opisz szczegółowo.
Dokąd obszar ziemi sięga,
co w zającu jest widoczny,
o rozmiarze jego powiedz,
potem opisz nam pippalę*.

Waiśampajana rzekł:
2 Przez monarchę zagadnięty,
tak Sańdźaja odpowiedział:

Ku północy się rozciąga
sześć klejnotów wśród pasm górskich.
Z obu stron się zanurzają
w morze wschodnie i zachodnie.

3 Himawant i Hemakuta,
Niszadha wśród pasm najlepsze,
Nila sute w chryzoberyl,
Śweta o srebrzystym blasku,
wszystkich minerałów dawca
Śryngawant – gór oto nazwy.

4 Są to, królu, pasma górskie,
miejsca siddhów i ćaranów,
odległości między nimi
na tysiące staj się ciągną*.

5 Są tam zacne ludzkie kraje –
to dzielnice, o Bharato,
we wszech stronach zamieszkane
przez istoty różnych maści.

6 Stąd po szczyty Himavanta
jest dzielnica Bharatowa,

Kimpuruszów* jest siedzibą
dzielnica za Himawantem,

dalej zaś za Hemakutą
leży dzielnica Hariego.

7 Na południe od gór Nila,
a na północ od Niszadhy
górskie pasmo jest na wschodzie
Maljawantem nazywane.

8 Dalej zaś od Maljawanty
góry są Gandhamadana.
Między nimi jest okrągła
złota góra zwana Meru.

9 Blask ma słońca wschodzącego
niczym ogień, co bez dymu.
W dół rozciąga się na całe
stajań szesnaście tysięcy,

10 w górę osiemdziesiąt cztery
aż tysiące stajań mierzy*.
Trwa, zakrywszy sobą światy
w górze, w dole i poprzecznie.

11 Zaraz przy niej cztery lądy
umieszczone są, o panie.
To Bhadraśwa, Ketumala
i ląd Dźambu, o Bharato,
oraz zbożnych ludzi ziemia –
północna prowincja Kuru.

Ketumala jako czwarta
na zachodzie jest od Meru*.

12 Ptak tam mieszka Pięknolicy
z Pięknoskrzydłego* zrodzony.
Kiedy ujrzał złote ptaki,
oto jak pomyślał sobie:

13 „Jako że nie ma różnicy
między ptactwem góry Meru
przednim, średnim i poślednim,
zatem muszę ją opuścić”.

14 Stale ją obiega Słońce,
pan i władca wszelkich świateł,
Księżyc wraz z konstelacjami
i wiatr w prawo ją okrąża.

15 Boskim kwieciem i owocem
jest spowita owa góra,
wokół niej domostwa piękne
wsze ze złota z rzeki Dźambu*.

16 Są tam i zastępy niebian,
gandharwowie, asurowie,
i rakszasy, co w nimf gronie
zawsze bawią się na skałach.

17 W miejsce to przybywa Brahma,
Rudra i król niebian Śakra,
by ofiary różnorakie
spełniać, w jałmużnę bogate.

18 Pierwsi pośród nieśmiertelnych:
Tumburu, Narada, Haha,
Huhu oraz Wiśwawasu
tam przybywszy, słowią modły.

19 Siedmiu mędrców wielkich duchem,
z nimi Stworzeń Pan, Kaśjapa
tam przychodzą, chwała tobie,
zawsze podczas świąt rozlicznych.*

20 Na jej szczycie mieszka, królu,
wieszcz Uśanas z dziećmi Diti.
Jego są owe klejnoty,
jego góry z klejnotami.

21 Dzięki niemu bóg Kubera
włada czwartą częścią skarbów,
a szesnastą część bogactwa
ludzkiej rasie oferuje.

22 Przy niej po północnej stronie
cudny las drzew karnikara,
zdobny w kwiaty wszech sezonów,
siecią grani wyniesiony.

23 Bóg, Pan Zwierząt* osobiście
w otoczeniu boskich duchów
tam wraz z Umą się raduje –
sprawca dobra wszelkich istot.

24 W girlandzie z kwiatów karniki*,
co się wije aż ku stopom,
trojgiem oczu promienieje
niczym trojgiem słońc wschodzących.

25 Doskonali, w ślubach srodzy,
prawdomówni, religijni
mogą ujrzeć Maheśwarę,
podli dostrzec go nie mogą.

26 Ze szczytu masywu tego,
władco ludzi, Mlekonośna,
hołubiona przez trzydziestkę,
grzmiąca groźnie jak huragan,

27 zbożna, przez zbożnych kochana,
Ganga miła, Bhagirathi,
spada pędem niewstrzymanym
do Księżycowego Stawu,
który jej wodami wzrosły
wód ocean przypomina.

28 Chociaż góry nie są w stanie
jej utrzymać, to od dawna
dzierży ją przez lat tysiące
na swej głowie Maheśwara.

29 Po zachodniej stronie Meru
jest, o władco, Ketumala,
a w niej knieja lasów dźambu,
wielka niczym ogród Indry.

30 Lat tysięcy dziesięć mierzy
życie w kraju tym, Bharato,
mężowie o złotej cerze,
a kobiety niczym nimfy.

31 Ludzie, którzy się tam rodzą,
są bez chorób, zbyci zmartwień,
zawsze myśli ich radosne,
cera błyszczy niczym złoto.

32 Na szczytach Gandhamadany
Kubera, guhjaków władca
z rakszasami się raduje
w otoczeniu nimf zastępów.

33 Dalej za Gandhamadaną
u jej stóp są inne szczyty.
Lat tysięcy jedenaście
życia długość tam wynosi.

34 Mężowie są czarni, królu,
wielkiej mocy, pełni blasku,
wszystkie panny przeurocze,
błyszczą jak błękitne lilie.

35 Pasmo Śweta jest za Nilą,
a za Śwetą Hairanjaka.

Za górami Śweta dalej
jest dzielnica Hiranmaja,
za górami Śryngawantu
dalej jest dzielnica Kurów.

Airawatą nazywają
dzielnicę za Śryngawantem.

36 Dwie dzielnice w kształcie łuku –
północna i południowa,
a pośrodku Ilawryta –
oto jest i dzielnic piątka*.

37 Krok za krokiem ku północy
dzielnice się wzbogacają:
w długość życia, dobre zdrowie,
prawość, radość i pożytek.

38 W tych dzielnicach, o Bharato,
pełnią cieszą się istoty,
ziemia zaś, o wielki królu,
wypiętrzona jest górami.

39 Wielkie pasmo Hemakuty
górą zwane jest Kailasą.
Królu, tam syn Wiśrawasy*
z guhjakami się raduje.

40 Jest na północ od Kailasy
w kierunku Mainaki góry
wielka góra z złotym szczytem,
w całości z klejnotów, boska.

41 Przy jej zboczu jest ogromny,
boski staw o złotym piasku,
cudny, zwany Bindusara.
Tu monarcha Bhagiratha
ujrzał Gangę Bhagirathi
i przemieszkał długie lata.

42 Z klejnotów ofiarne słupy
oraz złote są ołtarze,
przy nich sławny Tysiącoki*
ryty spełnił, cel osiągnął.

43 Tam odwieczny Władca Duchów*,
pełen gwałtu, stworzył światy
i jest czczony w gronie duchów.
Jest tam również pięciu wieszczów:
Brahma, Nara, Narajana,
ojciec Manu oraz Sthanu.

44 Tu bogini Trójstrumienna*
pierwszy raz się objawiła,
gdy ze świata Brahmy spadła,
dzieląc się na siedem części:

45 Nalini, Waswokasara,
Saraswati wielce czysta,
rzeka Dźambu, Sita, Ganga
oraz Sindhu jako siódma.

46 Niepojęta, boskich ślubów,
Pana ona jest kreacją.
Przy niej spełnia się ofiarę,
gdy eonów tysiąc minie.

47 Niewidoczna i widoczna
w różnych miejscach Saraswati –
oto boskich Gang siódemka,
które sławi się w trzech światach.

48 Rakszasowie w Himawacie,
w Hemakucie guhjakowie,
w Niszadzie nagowie, węże,
a w Gokarnie* są asceci.

49 Mówią, że jest pasmo Śweta
domem bogów i asurów,
gandharwowie są w Niszadzie,
bramini-wieszczowie w Nili,
a Śryngawant, wielki królu,
ojców wszystkich jest siedliskiem.

50 Siedem dzielnic po kolei,
wielki królu, przedstawiłem,
zamieszkują je istoty
ruchome i nieruchome.

51 Ich fortuna jest przeróżna,
czasem boska, czasem ludzka,
i nie sposób jej odmierzyć,
kto jej pragnie, ten w nią wierzy.

52 Oto boski kształt zająca,
ten o który zapytałeś,

cała postać lądu Dźambu
w Księżyca odbita tarczy.

Po zająca stronach obu,
dwie dzielnice się znajdują –
północna i południowa.

Pięć kolejnych rozmieszczonych
w jego ciele aż po szyję,

ląd Wężowy i Kaśjapy
w uszach jego się znajdują*.

53 O królu, Malaja góra,
ma szczyt cudny w barwie miedzi.
Ona druhem jest dla lądu,
widać ją w zająca kształcie.