Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)
***
6.1-13 Księga struktury świata
(jambū-kaṇḍa-vinirmāṇa-parvan)
6.4. Omeny zwiastujące zwycięstwo
(utpāta-varṇana / jaya-parājaya-kathana)
Streszczenie rozdziału:
- czas jest przyczyną zdarzeń, a wojna złem.
- Dhrytarasztra prosi o opisanie omenów zwycięstwa.
- Omenyzwiastujące zwycięstwo.
- Rejterada i popłoch – główna przyczyna klęski.
vaiśaṃpāyana uvāca
evam ukto munis tattvaṃ
kavīndro rājasattama |
putreṇa dhṛtarāṣṭreṇa
dhyānam anvagamat param ||6.4.1||
punar evābravīd vākyaṃ
kālavādī mahātapāḥ |
asaṃśayaṃ pārthivendra
kālaḥ saṃkṣipate jagat ||6.4.2||
sṛjate ca punar lokān
neha vidyati śāśvatam |
jñātīnāṃ ca kurūṇāṃ ca
saṃbandhisuhṛdāṃ tathā ||6.4.3||
dharmyaṃ deśaya panthānaṃ
samartho hy asi vāraṇe |
kṣudraṃ jñātivadhaṃ prāhur
mā kuruṣva mamāpriyam ||6.4.4||
kālo 'yaṃ putrarūpeṇa
tava jāto viśāṃ pate |
na vadhaḥ pūjyate vede
hitaṃ naitat kathaṃ cana ||6.4.5||
hanyāt sa eva yo hanyāt
kuladharmaṃ svakāṃ tanum |
kālenotpathagantāsi
śakye sati yathāpathi ||6.4.6||
kulasyāsya vināśāya
tathaiva ca mahīkṣitām |
anartho rājyarūpeṇa
tyajyatām asukhāvahaḥ ||6.4.7||
luptaprajñaḥ pareṇāsi
dharmaṃ darśaya vai sutān |
kiṃ te rājyena durdharṣa
yena prāpto 'si kilbiṣam ||6.4.8||
yaśo dharmaṃ ca kīrtiṃ ca
pālayan svargam āpsyasi |
labhantāṃ pāṇḍavā rājyaṃ
śamaṃ gacchantu kauravāḥ ||6.4.9||
evaṃ bruvati viprendre
dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ |
ākṣipya vākyaṃ vākyajño
vākpathenāpy ayāt punaḥ ||6.4.10||
dhṛtarāṣṭra uvāca
yathā bhavān veda tathāsmi vettā
bhāvābhāvau viditau me yathāvat |
svārthe hi saṃmuhyati tāta loko
māṃ cāpi lokātmakam eva viddhi ||6.4.11||
prasādaye tvām atulaprabhāvaṃ
tvaṃ no gatir darśayitā ca dhīraḥ |
na cāpi te vaśagā me maharṣe
na kalmaṣaṃ kartum ihārhase mām ||6.4.12||
tvaṃ hi dharmaḥ pavitraṃ ca
yaśaḥ kīrtir dhṛtiḥ smṛtiḥ |
kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca
mānyaś cāsi pitāmahaḥ ||6.4.13||
vyāsa uvāca
vaicitravīrya nṛpate
yat te manasi vartate |
abhidhatsva yathākāmaṃ
chettāsmi tava saṃśayam ||6.4.14||
dhṛtarāṣṭra uvāca
yāni liṅgāni saṃgrāme
bhavanti vijayiṣyatām |
tāni sarvāṇi bhagavañ
śrotum icchāmi tattvataḥ ||6.4.15||
vyāsa uvāca
prasannabhāḥ pāvaka ūrdhvaraśmiḥ
pradakṣiṇāvartaśikho vidhūmaḥ |
puṇyā gandhāś cāhutīnāṃ pravānti
jayasyaitad bhāvino rūpam āhuḥ ||6.4.16||
gambhīraghoṣāś ca mahāsvanāś ca
śaṅkhā mṛdaṅgāś ca nadanti yatr |
viśuddharaśmis tapanaḥ śaśī ca
jayasyaitad bhāvino rūpam āhuḥ ||6.4.17||
iṣṭā vācaḥ pṛṣṭhato vāyasānāṃ
saṃprasthitānāṃ ca gamiṣyatāṃ |
ye pṛṣṭhatas te tvarayanti rājan
ye tv agratas te pratiṣedhayanti ||6.4.18||
kalyāṇavācaḥ śakunā rājahaṃsāḥ
śukāḥ krauñcāḥ śatapatrāś ca yatr |
pradakṣiṇāś caiva bhavanti saṃkhye
dhruvaṃ jayaṃ tatra vadanti viprāḥ ||6.4.19||
alaṃkāraiḥ kavacaiḥ ketubhiś ca
mukhaprasādair hemavarṇaiś ca nṝṇām |
bhrājiṣmatī duṣpratiprekṣaṇīyā
yeṣāṃ camūs te vijayanti śatrūn ||6.4.20||
hṛṣṭā vācas tathā sattvaṃ
yodhānāṃ yatra bhārata |
na mlāyante srajaś caiva
te taranti raṇe ripūn ||6.4.21||
iṣṭo vātaḥ praviṣṭasya
dakṣiṇā pravivikṣataḥ |
paścāt saṃsādhayaty arthaṃ
purastāt pratiṣedhate ||6.4.22||
śabdarūparasasparśa
gandhāś cāviṣkṛtāḥ śubhāḥ |
sadā yodhāś ca hṛṣṭāś ca
yeṣāṃ teṣāṃ dhruvaṃ jayaḥ ||6.4.23||
anv eva vāyavo vānti
tathābhrāṇi vayāṃsi ca |
anuplavante meghāś ca
tathaivendradhanūṃṣi ca ||6.4.24||
etāni jayamānānāṃ
lakṣaṇāni viśāṃ pate |
bhavanti viparītāni
mumūrṣūṇāṃ janādhipa ||6.4.25||
alpāyāṃ vā mahatyāṃ vā
senāyām iti niścitam |
harṣo yodhagaṇasyaikaṃ
jayalakṣaṇam ucyate ||6.4.26||
eko dīrṇo dārayati
senāṃ sumahatīm api |
taṃ dīrṇam anudīryante
yodhāḥ śūratamā api ||6.4.27||
durnivāratamā caiva
prabhagnā mahatī camūḥ |
apām iva mahāvegas
trastā mṛgagaṇā iva ||6.4.28||
naiva śakyā samādhātuṃ
saṃnipāte mahācamūḥ |
dīrṇā ity eva dīryante
yodhāḥ śūratamā api |
bhītān bhagnāṃś ca saṃprekṣya
bhayaṃ bhūyo vivardhate ||6.4.29||
prabhagnā sahasā rājan
diśo vibhrāmitā paraiḥ |
naiva sthāpayituṃ śakyā
śūrair api mahācamūḥ ||6.4.30||
saṃbhṛtya mahatīṃ senāṃ
caturaṅgāṃ mahīpatiḥ |
upāyapūrvaṃ medhāvī
yateta satatotthitaḥ ||6.4.31||
upāyavijayaṃ śreṣṭham
āhur bhedena madhyamam |
jaghanya eṣa vijayo
yo yuddhena viśāṃ pate |
mahādoṣaḥ saṃnipātas
tato vyaṅgaḥ sa ucyate ||6.4.32||
parasparajñāḥ saṃhṛṣṭā
vyavadhūtāḥ suniścitāḥ |
pañcāśad api ye śūrā
mathnanti mahatīṃ camūm |
atha vā pañca ṣaṭ sapta
vijayanty anivartinaḥ ||6.4.33||
na vainateyo garuḍaḥ
praśaṃsati mahājanam |
dṛṣṭvā suparṇopacitiṃ
mahatīm api bhārata ||6.4.34||
na bāhulyena senāyā
jayo bhavati bhārata |
adhruvo hi jayo nāma
daivaṃ cātra parāyaṇam |
jayanto hy api saṃgrāme
kṣayavanto bhavanty uta ||6.4.35||
Waiśampajana rzekł:
1 Gdy do ojca Dhrytarasztra
wyrzekł te prawdziwe słowa,
mędrzec, Indra wśród poetów,
wszedł w najwyższy stan skupienia.
2 I ponownie się odezwał
znawca czasu pełen żaru:
Bez wątpienia, władco ziemi,
to czas wszechświat unicestwia
3 i ponownie stwarza światy,
nic nie znajdziesz tu wiecznego.
Więc dla krewnych i dla Kurów,
dla poddanych i przyjaciół
4 ukaż tę prawości drogę.
Jesteś władnym to powstrzymać.
Mówią, podła jest rzeź krewnych.
Nie postępuj wbrew mej woli.
5 Panie świata, z ciebie zrodzon
czas w postaci twego syna.
Weda rzezi nie pochwala,
nie ma z niej żadnego dobra.
6 Ten, kto niszczy prawa rodu,
ten zabija własne ciało.
Czas cię na manowce wiedzie,
choć iść możesz słuszną drogą.
7 Zło przybrało kształt królestwa,
dąży do zniszczenia rodu
oraz wszystkich władców ziemi.
Porzuć tę przyczynę nieszczęść!
8 Wróg pozbawił cię rozumu.
Ukaż synom, co jest prawem.
Cóż po władzy, niezmożony,
która grzech ci jeno niesie?
9 Gdy ochronisz honor, prawo
oraz sławę, w niebo wstąpisz.
Dzieci Pandu niech królestwo,
a Kurowie spokój mają.
10 Po tych słowach uczonego,
Dhrytarasztra, syn Ambiki,
znawca słowa, słowo odparł
i ponownie wszczął debatę.
Dhrytarasztra rzekł:
11 Wszystko, co pan wie, ja również rozumiem,
znam jak należy tak byt, jak i niebyt.
Świat zamroczony nie wie, co dlań dobre,
wiedz, że jam zwykły człowiek z tego świata.
12 Błagam więc ciebie, moc twa niezrównana,
ty ukazujesz nam cel, o przemądry.
Mymi synami, o wieszczu, nie władam,
nie powinieneś mi grzechu wyrzucać.
13 Tyś czystością, prawem, sławą,
chwałą, stałością, pamięcią,
tyś pradziadem poważanym
przez Pandawów i Kaurawów.
Wjasa rzekł:
14 O synu Wićitrawirji,
wyraź szczerze, wedle woli,
co się dzieje w twym umyśle,
a zwątpienie twoje zniszczę.
Dhrytarasztra rzekł:
15 O należnych wszystkich znakach
tym, którzy zwyciężą w boju,
chciałbym, panie, dziś posłuchać
w zgodzie z ich naturą rzeczy.
Wjasa rzekł:
16 Czyste ma światło, a płomień ku górze,
w prawo wiruje bezdymny szczyt ognia,
obiat przepiękny zapach się roznosi –
tak opisują przyszły kształt zwycięstwa.
17 Gdzie rozbrzmiewają konchy oraz bębny
niskimi tony, o donośnym dźwięku,
zaś księżyc, słońce mają czyste światło –
tak opisują przyszły kształt zwycięstwa.
18 Z tyłu krakanie miłe kruków słyszą,
które wzlatują albo też są w locie.
Jeśli są z tyłu, wówczas przynaglają,
a jeśli z przodu, to w marszu wstrzymują.
19 Sępy, papugi, stupióre dzięcioły,
gęsi, żurawie wdzięcznie pokrzykują
i w boju w prawo armię okrążają –
to mówią mędrcy, że pewne zwycięstwo.
20 Ci, których armię z trudem się ogląda,
kiedy jaśnieje zdobnymi zbrojami,
o złotych barwach, z radością na twarzach,
pod sztandarami – ci zwyciężą wrogów.
21 Kiedy wojów głos pogodny,
radość w duchu, o Bharato,
i nie więdną ich girlandy –
to rozgromią w boju wrogów.
22 Wiatr jest miły, z prawej strony,
gdy woj kroczy lub wyrusza,
z tyłu zbliża go do celu,
z przodu zaś go zatrzymuje.
23 Dźwięk, kształt, zapach, smak i dotyk
wyraziste i przyjemne.
Czyja armia stale rada,
tych zwycięstwo jest już pewne.
24 Wiatry z tyłu podążają,
ptaki również i obłoki,
chmury płyną w ślad za nimi,
tęcza łukiem się rozpina.
25 Oto, władco pośród ludzi,
wszelkie znaki są zwycięzców,
zaś odwrotne przynależą tym,
którzy na śmierć skazani.
26 Armii małej czy też wielkiej
radość gremium wojowników
jest zwycięstwa znakiem pewnym
i jedynym – powiadają.
27 Jeden, który rejteruje,
wielką armię wnet rozproszy,
nawet i najlepsi z mężnych
zbiegną wnet za przerażonym.
28 Wielce trudno jest zatrzymać
rozproszenie wielkiej armii,
jak potoku rwącej wody
lub zwierzyny przerażonej.
29 Niemożliwym okiełznanie
licznej armii rozproszonej.
„Zrejterował” – myślą woje,
choćby mężni, to zbiegają.
Gdy ich ujrzą przerażonych
i rozbitych, strach się zwiększa.
30 A gdy gwałtem rozproszona
we wsze strony się rozbiega,
nawet najprzedniejsi z wodzów
nie wstrzymają, królu, armii.
31 Zatem gdy czteroczłonową
okiełzna generał armię,
mądry oraz zawsze czujny,
niech prewencję zastosuje.
32 Dzięki prewencji zwycięstwo
jest najlepsze, tak się twierdzi,
przez skłócenie jest poślednie,
a przez walkę najpodlejsze.
Wojna wielkim złem zaiste,
więc też „z-wadą” się nazywa.
33 Woje wzajem się znający,
radzi, pewni, beznamiętni,
choćby tylko pięćdziesiątka,
to pobiją wielką armię.
A i nawet piątka, szóstka
czy siódemka chrobrych wygra.
34 Toć Winaty syn, Garuda,
nie skrzykuje sojuszników,
kiedy ujrzy zastęp ptaków,
nawet liczny, o Bharato.
35 Nie licznością, o Bharato,
armia sięga po zwycięstwo.
„Zmienność” imieniem zwycięstwa –
los ma ostateczne słowo.
Choćby zwyciężyli w wojnie,
to i tak stratnymi będą.