Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)
***
6.1-13 Księga struktury świata
(jambū-kaṇḍa-vinirmāṇa-parvan)
6,13. Oceany, lądy Kuśa i Krauńća oraz kraniec świata
(uttara-dvīpa-graha-kathana)
Streszczenie rozdziału:
1–5 Oceany (mleka, soku, masła, jogurtu, wina) i wielkość lądów.
6–8 Cechy charakterystyczne lądów Kuśa, Śalmala, Krauńća.
9–15 Ląd Kuśa – góry, dzielnice, jakość życia.
16–25 Ląd Krauńća – góry, dzielnice.
26–31 Ogólny opis lądów, którymi opiekuje się Pan Stworzeń.
32–37 Czworokątny krańcowy świat nazywany Sama – słonie kierunków.
38–45 Ciała niebieskie: Rahu, Słońce i Księżyc – ich kształt i wielkość.
46–50 Pochwała słuchania opowieści o Ziemi.
saṃjaya uvāca
uttareṣu tu kauravya
dvīpeṣu śrūyate kathā |
yathāśrutaṃ mahārāja
bruvatas tan nibodha me ||6.13.1||
ghṛtatoyaḥ samudro 'tra
dadhimaṇḍodako 'paraḥ |
surodaḥ sāgaraś caiva
tathānyo gharmasāgaraḥ ||6.13.2||
paraspareṇa dviguṇāḥ
sarve dvīpā narādhipa |
sarvataś ca mahārāja
parvataiḥ parivāritāḥ ||6.13.3||
gauras tu madhyame dvīpe
girir mānaḥśilo mahān |
parvataḥ paścimaḥ kṛṣṇo
nārāyaṇanibho nṛpa ||6.13.4||
tatra ratnāni divyāni
svayaṃ rakṣati keśavaḥ |
prajāpatim upāsīnaḥ
prajānāṃ vidadhe sukham ||6.13.5||
kuśadvīpe kuśastambo
madhye janapadasya ha |
saṃpūjyate śalmaliś ca
dvīpe śālmalike nṛpa ||6.13.6||
krauñcadvīpe mahākrauñco
girī ratnacayākaraḥ |
saṃpūjyate mahārāja
cāturvarṇyena nityadā ||6.13.7||
gomandaḥ parvato rājan
sumahān sarvadhātumān |
yatra nityaṃ nivasati
śrīmān kamalalocanaḥ |
mokṣibhiḥ saṃstuto nityaṃ
prabhur nārāyaṇo hariḥ ||6.13.8||
kuśadvīpe tu rājendra
parvato vidrumaiś citaḥ |
sudhāmā nāma durdharṣo
dvitīyo hemaparvataḥ ||6.13.9||
dyutimān nāma kauravya
tṛtīyaḥ kumudo giriḥ |
caturthaḥ puṣpavān nāma
pañcamas tu kuśeśayaḥ ||6.13.10||
ṣaṣṭho harigirir nāma
ṣaḍ ete parvatottamāḥ |
teṣām antaraviṣkambho
dviguṇaḥ pravibhāgaśaḥ ||6.13.11||
audbhidaṃ prathamaṃ varṣaṃ
dvitīyaṃ veṇumaṇḍalam |
tṛtīyaṃ vai rathākāraṃ
caturthaṃ pālanaṃ smṛtam ||6.13.12||
dhṛtimat pañcamaṃ varṣaṃ
ṣaṣṭhaṃ varṣaṃ prabhākaram |
saptamaṃ kāpilaṃ varṣaṃ
saptaite varṣapuñjakāḥ ||6.13.13||
eteṣu devagandharvāḥ
prajāś ca jagatīśvara |
viharanti ramante ca
na teṣu mriyate janaḥ ||6.13.14||
na teṣu dasyavaḥ santi
mlecchajātyo 'pi vā nṛpa |
gauraprāyo janaḥ sarvaḥ
sukumāraś ca pārthiva ||6.13.15||
avaśiṣṭeṣu varṣeṣu
vakṣyāmi manujeśvara |
yathāśrutaṃ mahārāja
tad avyagramanāḥ śṛṇu ||6.13.16||
krauñcadvīpe mahārāja
krauñco nāma mahāgiriḥ |
krauñcāt paro vāmanako
vāmanād andhakārakaḥ ||6.13.17||
andhakārāt paro rājan
mainākaḥ parvatottamaḥ |
mainākāt parato rājan
govindo girir uttamaḥ ||6.13.18||
govindāt tu paro rājan
nibiḍo nāma parvataḥ |
paras tu dviguṇas teṣāṃ
viṣkambho vaṃśavardhana ||6.13.19||
deśāṃs tatra pravakṣyāmi
tan me nigadataḥ śṛṇu |
krauñcasya kuśalo deśo
vāmanasya manonugaḥ ||6.13.20||
manonugāt paraś coṣṇo
deśaḥ kurukulodvaha |
uṣṇāt paraḥ prāvarakaḥ
prāvarād andhakārakaḥ ||6.13.21||
andhakārakadeśāt tu
munideśaḥ paraḥ smṛtaḥ |
munideśāt paraś caiva
procyate dundubhisvanaḥ ||6.13.22||
siddhacāraṇasaṃkīrṇo
gauraprāyo janādhipa |
ete deśā mahārāja
devagandharvasevitāḥ ||6.13.23||
puṣkare puṣkaro nāma
parvato maṇiratnamān |
tatra nityaṃ nivasati
svayaṃ devaḥ prajāpatiḥ ||6.13.24||
taṃ paryupāsate nityaṃ
devāḥ sarve maharṣibhiḥ |
vāgbhir manonukūlābhiḥ
pūjayanto janādhipa ||6.13.25||
jambūdvīpāt pravartante
ratnāni vividhāny uta |
dvīpeṣu teṣu sarveṣu
prajānāṃ kurunandana ||6.13.26||
viprāṇāṃ brahmacaryeṇa
satyena ca damena ca |
ārogyāyuḥpramāṇābhyāṃ
dviguṇaṃ dviguṇaṃ tataḥ ||6.13.27||
eko janapado rājan
dvīpeṣv eteṣu bhārata |
uktā janapadā yeṣu
dharmaś caikaḥ pradṛśyate ||6.13.28||
īśvaro daṇḍam udyamya
svayam eva prajāpatiḥ |
dvīpān etān mahārāja
rakṣaṃs tiṣṭhati nityadā ||6.13.29||
sa rājā sa śivo rājan
sa pitā sa pitāmahaḥ |
gopāyati naraśreṣṭha
prajāḥ sajaḍapaṇḍitāḥ ||6.13.30||
bhojanaṃ cātra kauravya
prajāḥ svayam upasthitam |
siddham eva mahārāja
bhuñjate tatra nityadā ||6.13.31||
tataḥ paraṃ samā nāma
dṛśyate lokasaṃsthitiḥ |
caturaśrā mahārāja
trayas triṃśat tu maṇḍalam ||6.13.32||
tatra tiṣṭhanti kauravya
catvāro lokasaṃmatāḥ |
diggajā bharataśreṣṭha
vāmanairāvatādayaḥ |
supratīkas tathā rājan
prabhinnakaraṭāmukhaḥ ||6.13.33||
tasyāhaṃ parimāṇaṃ tu
na saṃkhyātum ihotsahe |
asaṃkhyātaḥ sa nityaṃ hi
tiryag ūrdhvam adhas tathā ||6.13.34||
tatra vai vāyavo vānti
digbhyaḥ sarvābhya eva ca |
asaṃbādhā mahārāja
tān nigṛhṇanti te gajāḥ ||6.13.35||
puṣkaraiḥ padmasaṃkāśair
varṣmavadbhir mahāprabhaiḥ |
te śanaiḥ punar evāśu
vāyūn muñcanti nityaśaḥ ||6.13.36||
śvasadbhir mucyamānās tu
diggajair iha mārutāḥ |
āgacchanti mahārāja
tatas tiṣṭhanti vai prajāḥ ||6.13.37||
dhṛtarāṣṭra uvāca
paro vai vistaro 'tyarthaṃ
tvayā saṃjaya kīrtitaḥ |
darśitaṃ dvīpasaṃsthānam
uttaraṃ brūhi saṃjaya ||6.13.38||
saṃjaya uvāca
uktā dvīpā mahārāja
grahān me śṛṇu tattvataḥ |
svarbhānuḥ kauravaśreṣṭha
yāvad eṣa prabhāvataḥ ||6.13.39||
parimaṇḍalo mahārāja
svarbhānuḥ śrūyate grahaḥ |
yojanānāṃ sahasrāṇi
viṣkambho dvādaśāsya vai ||6.13.40||
pariṇāhena ṣaṭtriṃśad
vipulatvena cānagha |
ṣaṣṭim āhuḥ śatāny asya
budhāḥ paurāṇikās tathā ||6.13.41||
candramās tu sahasrāṇi
rājann ekādaśa smṛtaḥ |
viṣkambheṇa kuruśreṣṭha
trayastriṃśat tu maṇḍalam |
ekonaṣaṣṭir vaipulyāc
chītaraśmer mahātmanaḥ ||6.13.42||
sūryas tv aṣṭau sahasrāṇi
dve cānye kurunandana |
viṣkambheṇa tato rājan
maṇḍalaṃ triṃśataṃ samam ||6.13.43||
aṣṭapañcāśataṃ rājan
vipulatvena cānagha |
śrūyate paramodāraḥ
pataṃgo 'sau vibhāvasuḥ |
etat pramāṇam arkasya
nirdiṣṭam iha bhārata ||6.13.44||
sa rāhuś chādayaty etau
yathākālaṃ mahattayā |
candrādityau mahārāja
saṃkṣepo 'yam udāhṛtaḥ ||6.13.45||
ity etat te mahārāja
pṛcchataḥ śāstracakṣuṣā |
sarvam uktaṃ yathātattvaṃ
tasmāc chamam avāpnuhi ||6.13.46||
yathādṛṣṭaṃ mayā proktaṃ
saniryāṇam idaṃ jagat |
tasmād āśvasa kauravya
putraṃ duryodhanaṃ prati ||6.13.47||
śrutvedaṃ bharataśreṣṭha
bhūmiparva manonugam |
śrīmān bhavati rājanyaḥ
siddhārthaḥ sādhusaṃmataḥ |
āyur balaṃ ca vīryaṃ ca
tasya tejaś ca vardhate ||6.13.48||
yaḥ śṛṇoti mahīpāla
parvaṇīdaṃ yatavrataḥ |
prīyante pitaras tasya
tathaiva ca pitāmahāḥ ||6.13.49||
idaṃ tu bhārataṃ varṣaṃ
yatra vartāmahe vayam |
pūrvaṃ pravartate puṇyaṃ
tat sarvaṃ śrutavān asi ||6.13.50||
Sańdźaja rzekł:*
1 Dziecię Kurów, teraz słuchaj
o północnych lądach klechdy,
mówię tak, jak usłyszałem,
poznaj ową rzecz dokładnie.
Poza mleka oceanem,
wody soku trzcinowego,
2 morze masła klarownego,
dalej kremo-jogurtowe,
jest tam i ocean wina
oraz morze ciepłej wody.
3 Wszystkie lądy, królu ludzi,
dwakroć większe są kolejno,
wszędzie też, o wielki władco,
gór pasmami są pokryte*.
4 W środku lądu góra biała
realgarem zabarwiona*,
na zachodzie zaś jest czarna
góra w barwie Narajany.
5 Są klejnoty tam niebiańskie,
Bujnowłosy* sam ich strzeże,
cześć oddaje Panu Stworzeń,
a poddanym szczęście niesie.
6 Więc prowincje lądu Kuśa
trawy kuśa porastają,
zaś na lądzie Śalmalika
wielbią drzewo wełniakowe*,
7 a znów górę Żurawiową,
co jest niczym stos klejnotów,
cztery stany czczą bez przerwy,
o monarcho, w lądzie Krauńća.
8 Jeszcze góra jest Pasterska
w minerał zasobna wszelki,
na niej stale zamieszkuje
chwalebny Lotosooki,
Narajana, włodarz Hari –
czczą go stale wyzwoleni.
9 O monarcho, w lądzie Kuśa
góra zwana jest Sudhaman,
z koralowców utworzona.
Jest też druga złota góra,
trudno na nią jest spozierać,
10 dano nazwę jej Djutimant.
Trzecią górą jest Kumuda,
czwarta zwana jest Puszpawant,
piątą zowią Kuśeśają,
11 szósta góra jest Hariego –
oto szóstka jest pasm przednich,
a odległość między nimi
dwakroć zwiększa się współmiernie.
12 Audbhida – dzielnica pierwsza,
druga to Wenumandala,
trzecia zaś to Rathakara,
czwarta zwana jest Palaną,
13 Dhrytimant – dzielnica piąta,
szósta zaś to Prabhakara,
dzielnica Kapili siódma –
oto zbiór jest siedmiu dzielnic.
14 W nich niebianie, gandharwowie
i mieszkańcy się radują,
odpoczynku zażywając.
Ludzie w nich nie umierają,
15 nie uświadczysz tam bandytów
ani rodu barbarzyńców,
prawie wszyscy ludzie jaśni
oraz młodzi, królu ziemi.
16 O dzielnicach pozostałych
będę mówił, królu ludzi,
tak jak o nich usłyszałem.
Słuchaj z myślą wyciszoną.
17 Wielką górę w ziemi Krauńća
zwą, o królu, Żurawiową.
Za nią wznosi się Wamana,
za Wamaną Andhakara,
18 dalej zaś za Andhakarą
jest najlepsza z gór Mainaka,
a następną za Mainaką
cudną górę zwą Gowinda,
19 jeszcze dalej za Gowindą
góra zwana jest Nibidą.
Im dalej, tym dwakroć większy
jest ich rozmiar, chlubo rodu.
20 Teraz kraje ci opiszę,
słuchaj więc jak opowiadam.
Przy Żurawiej jest Kuśala,
przy Wamanie Manonuga.
21 Uszna jest za Manonugą,
dzierżycielu rodu Kurów,
a za Uszną Prawaraka,
dalej zaś Andhakaraka.
22 Za krainą Andhakara
jest kraina wieszczów, mówią,
za krainą wieszczów dalej
mieści się Dundubhiswana.
23 Mrowie siddhów i ćaranów,
większość ludzi z jasną cerą,
owe kraje są, o królu,
ziemią niebian i gandharwów.
24 W Puszkarze Puszkarą zwana
góra skarbów i klejnotów,
którą stale zamieszkuje
osobiście bóg, Pan Stworzeń.
25 Zawsze wielbią go bogowie
wraz z wieszczami sprzymierzeni
miłym słowem i z szacunkiem
cześć oddają mu, o królu.
26 Na tych lądach przedstawionych
wsze klejnoty z ziemi Dźambu
można znaleźć wśród poddanych,
o radości rodu Kurów.
27 Ślub uczniowski, prawdomówność,
powściągliwość, długość życia
oraz zdrowie ludzi mądrych
w każdym lądzie dwakroć wzrasta.
28 Na tych wszystkich lądach, królu,
jeno jeden kraj się mieści,
bo w krainach przedstawionych
występuje jedno prawo.
29 Osobiście bóg, Pan Stworzeń,
laskę prawa dzierżąc w dłoni,
wiecznie mieszka w owych ziemiach
i je chroni, o monarcho.
30 On jest królem, pomyślnością,
ojcem on i on pradziadem,
chroni wszystkich swych poddanych
i tych tępych, i uczonych.
31 Jadło tam, o dziecię Kurów,
samo z siebie się pojawia
już gotowe, wielki władco,
co dzień jedzą je poddani.
32 Jeszcze dalej można ujrzeć
świat krańcowy zwany Sama,
czworokątny, wielki królu,
o trzydziestu trzech okręgach.
33 To tam stoją, dziecię Kurów,
cztery w świecie poważane,
Bharato, kierunków słonie.
Jest Wamana, Airawata
oraz, królu, Supratika,
skroń ich zrasza temporyna*.
34 Ich rozmiarów nie podejmę
się obliczyć tutaj, królu,
gdyż są skrajnie niemierzalne –
w poprzek, w górę, jak i na dół.
35 Wiatry tam, o królu, wieją
z wszystkich stron niepowstrzymane.
Wielki władco, owe słonie
wszelkie wiatry pochłaniają
36 szczytem trąb swych lotosowych,
przepotężnych, jaśniejących,
a następnie delikatnie
lub też gwałtem je zwalniają.
37 Wraz z oddechem uwolnione
przez kierunków słonie wiatry
przybywają tu, o królu,
trwają dzięki nim stworzenia.
Dhrytarasztra rzekł:
38 Powiedziałeś już nad miarę,
Sańdźajo, o pierwszej kwestii,
ukazałeś lądów miejsca,
teraz powiedz nam o wtórej.
Sańdźaja rzekł:
39 Rzekłem, królu, ci o lądach,
słuchaj prawdy o planetach.
Tam, gdzie zakres mocy sięga
jest Swarbhanu*, pierwszy z Kurów.
40 Słyszy się, że jest kolista,
królu, planeta Swarbhanu,
dwanaście tysięcy stajań,
mówią, mierzy jej średnica,
41 a trzydzieści sześć jej obwód,
w szerokości zaś, bezgrzeszny,
ma sześćdziesiąt setek, mówią
tak uczeni, jak bardowie.
42 Jedenaście znów tysięcy
średnica Księżyca mierzy,
zaś trzydzieści trzy tysiące
jego obwód, pierwszy z Kurów,
a sześćdziesiąt, choć bez setki,
grubość chłodnopromiennego*.
43 Słońca mierzy zaś średnica
osiem oraz dwa tysiące,
o monarcho, jego obwód
trzydzieści tysięcy mierzy,
44 grubość zaś pięćdziesiąt osiem
setek mierzy, o bezgrzeszny.
Potomku Bharaty, oto
rozmiar słońca tu wskazałem,
które hojne jest niezwykle,
szybujące, w blask obfite.
45 W odpowiednim czasie Rahu
skrywa Księżyc albo Słońce,
gdyż jest większy od nich, królu –
oto w skrócie powiedziane.
46 I tak jak mnie zapytałeś,
wszystko ci opowiedziałem,
zgodnie z rzeczą, pism oczyma,
zatem ucisz myśli swoje.
47 Opisałem niewidzialny
świat z drogami wyjściowymi,
teraz pociesz, o Kaurawo,
swego syna Durjodhanę.
48 O najlepszy wśród Bharatów,
kiedy tę o ziemi księgę
miłą sercu król wysłucha,
wówczas staje się chwalebny,
cel swój spełni i należy
go uważać za świętego.
Długość życia, siła, wigor
oraz moc jego się zwiększy.
49 A kto śluby wypełniając,
słucha jej przy każdym święcie,
z tego radzi są przodkowie
i ojcowie, stróżu ziemi.
50 Dzielnica Bharaty owa,
ta, na której my żyjemy,
zbożna, wcześniej już istniała.
Wszystko o niej usłyszałeś.