Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)

***

6.1-13 Księga struktury świata
(jambū-kaṇḍa-vinirmāṇa-parvan)

6,12. Ląd Śaka (śāka-dvīpa-nirūpaṇa)

Streszczenie rozdziału:

1–3 Dhrytarasztra pyta o oceany oraz inne lądy (Śaka, Kuśa, Śalmala, Krauńća).
4–11 Wielkość lądu Dźambu i innych, kształt oceanu.
12–17 Ląd Śaka – pasma górskie i mieszkańcy.
18–20 Przyczyna ciemnej skóry mieszkańców lądu Śaka – kontakt z Kryszną.
21–37 Dalszy opis lądu Śaka – drzewo w środku lądu, góry, rzeki, krainy.

dhṛtarāṣṭra uvāca
jambūkhaṇḍas tvayā prokto
yathāvad iha saṃjaya |
viṣkambham asya prabrūhi
parimāṇaṃ ca tattvataḥ ||6.12.1||

samudrasya pramāṇaṃ ca
samyag acchidradarśana |
śākadvīpaṃ ca me brūhi
kuśadvīpaṃ ca saṃjaya ||6.12.2||

śālmalaṃ caiva tattvena
krauñcadvīpaṃ tathaiva ca |
brūhi gāvalgaṇe sarvaṃ
rāhoḥ somārkayos tathā ||6.12.3||

saṃjaya uvāca
rājan subahavo dvīpā
yair idaṃ saṃtataṃ jagat |
sapta tv ahaṃ pravakṣyāmi
candrādityau grahāṃs tathā ||6.12.4||

aṣṭādaśa sahasrāṇi
yojanānāṃ viśāṃ pate |
ṣaṭśatāni ca pūrṇāni
viṣkambho jambuparvataḥ ||6.12.5||

lāvaṇasya samudrasya
viṣkambho dviguṇaḥ smṛtaḥ |
nānājanapadākīrṇo
maṇividrumacitritaḥ ||6.12.6||

naikadhātuvicitraiś ca
parvatair upaśobhitaḥ |
siddhacāraṇasaṃkīrṇaḥ
sāgaraḥ parimaṇḍalaḥ ||6.12.7||

śākadvīpaṃ ca vakṣyāmi
yathāvad iha pārthiva |
śṛṇu me tvaṃ yathānyāyaṃ
bruvataḥ kurunandana ||6.12.8||

jambūdvīpapramāṇena
dviguṇaḥ sa narādhipa |
viṣkambheṇa mahārāja
sāgaro 'pi vibhāgaśaḥ |
kṣīrodo bharataśreṣṭha
yena saṃparivāritaḥ ||6.12.9||

tatra puṇyā janapadā
na tatra mriyate janaḥ |
kuta eva hi durbhikṣaṃ
kṣamātejoyutā hi te ||6.12.10||

śākadvīpasya saṃkṣepo
yathāvad bharatarṣabha |
ukta eṣa mahārāja
kim anyac chrotum icchasi ||6.12.11||

dhṛtarāṣṭra uvāca
śākadvīpasya saṃkṣepo
yathāvad iha saṃjaya |
uktas tvayā mahābhāga
vistaraṃ brūhi tattvataḥ ||6.12.12||

saṃjaya uvāca
tathaiva parvatā rājan
saptātra maṇibhūṣitāḥ |
ratnākarās tathā nadyas
teṣāṃ nāmāni me śṛṇu |
atīvaguṇavat sarvaṃ
tatra puṇyaṃ janādhipa ||6.12.13||

devarṣigandharvayutaḥ
paramo merur ucyate |
prāgāyato mahārāja
malayo nāma parvataḥ |
yato meghāḥ pravartante
prabhavanti ca sarvaśaḥ ||6.12.14||

tataḥ pareṇa kauravya
jaladhāro mahāgiriḥ |
yatra nityam upādatte
vāsavaḥ paramaṃ jalam |
yato varṣaṃ prabhavati
varṣākāle janeśvara ||6.12.15||

uccair girī raivatako
yatra nityaṃ pratiṣṭhitaḥ |
revatī divi nakṣatraṃ
pitāmahakṛto vidhiḥ ||6.12.16||

uttareṇa tu rājendra
śyāmo nāma mahāgiriḥ |
yataḥ śyāmatvam āpannāḥ
prajā janapadeśvara ||6.12.17||

dhṛtarāṣṭra uvāca
sumahān saṃśayo me 'dya
proktaṃ saṃjaya yat tvayā |
prajāḥ kathaṃ sūtaputra
saṃprāptāḥ śyāmatām iha ||6.12.18||

saṃjaya uvāca
sarveṣv eva mahāprājña
dvīpeṣu kurunandana |
gauraḥ kṛṣṇaś ca varṇau dvau
tayor varṇāntaraṃ nṛpa ||6.12.19||

śyāmo yasmāt pravṛtto vai
tat te vakṣyāmi bhārata |
āste 'tra bhagavān kṛṣṇas
tat kāntyā śyāmatāṃ gataḥ ||6.12.20||

tataḥ paraṃ kauravendra
durgaśailo mahodayaḥ |
kesarī kesarayuto
yato vātaḥ pravāyati ||6.12.21||

teṣāṃ yojanaviṣkambho
dviguṇaḥ pravibhāgaśaḥ |
varṣāṇi teṣu kauravya
saṃproktāni manīṣibhiḥ ||6.12.22||

mahāmerur mahākāśo
jaladaḥ kumudottaraḥ |
jaladhārāt paro rājan
sukumāra iti smṛtaḥ ||6.12.23||

raivatasya tu kaumāraḥ
śyāmasya tu maṇīcakaḥ |
kesarasyātha modākī
pareṇa tu mahāpumān ||6.12.24||

parivārya tu kauravya
dairghyaṃ hrasvatvam eva ca |
jambūdvīpena vikhyātas
tasya madhye mahādrumaḥ ||6.12.25||

śāko nāma mahārāja
tasya dvīpasya madhyagaḥ |
tatra puṇyā janapadāḥ
pūjyate tatra śaṃkaraḥ ||6.12.26||

tatra gacchanti siddhāś ca
cāraṇā daivatāni ca |
dhārmikāś ca prajā rājaṃś
catvāro 'tīva bhārata ||6.12.27||

varṇāḥ svakarmaniratā
na ca steno 'tra dṛśyate |
dīrghāyuṣo mahārāja
jarāmṛtyuvivarjitāḥ ||6.12.28||

prajās tatra vivardhante
varṣāsv iva samudragāḥ |
nadyaḥ puṇyajalās tatra
gaṅgā ca bahudhāgatiḥ ||6.12.29||

sukumārī kumārī ca
sītā kāverakā tathā |
mahānadī ca kauravya
tathā maṇijalā nadī |
ikṣuvardhanikā caiva
tathā bharatasattama ||6.12.30||

tataḥ pravṛttāḥ puṇyodā
nadyaḥ kurukulodvaha |
sahasrāṇāṃ śatāny eva
yato varṣati vāsavaḥ ||6.12.31||

na tāsāṃ nāmadheyāni
parimāṇaṃ tathaiva ca |
śakyate parisaṃkhyātuṃ
puṇyās tā hi saridvarāḥ ||6.12.32||

tatra puṇyā janapadāś
catvāro lokasaṃmatāḥ |
magāś ca maśakāś caiva
mānasā mandagās tathā ||6.12.33||

magā brāhmaṇabhūyiṣṭhāḥ
svakarmaniratā nṛpa |
maśakeṣu tu rājanyā
dhārmikāḥ sarvakāmadāḥ ||6.12.34||

mānaseṣu mahārāja
vaiśyāḥ karmopajīvinaḥ |
sarvakāmasamāyuktāḥ
śūrā dharmārthaniścitāḥ |
śūdrās tu mandage nityaṃ
puruṣā dharmaśīlinaḥ ||6.12.35||

na tatra rājā rājendra
na daṇḍo na ca daṇḍikāḥ |
svadharmeṇaiva dharmaṃ ca
te rakṣanti parasparam ||6.12.36||

etāvad eva śakyaṃ tu
tasmin dvīpe prabhāṣitum |
etāvad eva śrotavyaṃ
śākadvīpe mahaujasi ||6.12.37||

Dhrytarasztra rzekł:
1 Omówiłeś należycie
rejon Dźambu, o Sańdźajo,
teraz opisz zgodnie z rzeczą
jego rozmiar i średnicę.

2 Przedstaw wielkość oceanu,
wszak twa wizja niezmącona,
składnie opisz lądy Śaka
oraz Kuśa, o Sańdźajo.

3 Ląd Śalmala i ląd Krauńća
opisz, synu Gawalgany.
Powiedz wszystko mi o Rahu,
o Księżycu i o Słońcu.

Sańdźaja rzekł:
4 Liczne lądy są, o królu,
nimi świat ten jest pokryty.
Siedem tobie z nich przedstawię
i planety, Słońce, Księżyc.

5 Osiemnaście więc tysięcy
oraz setek sześć okrągłych
pasmo Dźambu stai mierzy*,
o potężny panie ludów.

6 Dwakroć taki, mówią, rozmiar
oceanu słonej wody,
zdobny w koral i klejnoty,
wiele krain nań rozsianych.

7 Ów ocean w kształcie kręgu
ozdobiony jest górami
barwnymi od minerałów,
mrowiem siddhów i ćaranów.

8 Śaka teraz ląd opiszę
akuratnie, władco ziemi,
ty zaś, synu Kurów, słuchaj
mowy mojej jak należy.

9 Ląd ów jest dwukrotnie większy
od Dźambu, o królu ludów,
i ocean odpowiednio
dwakroć większy jest rozmiarem*.

Śalmali i Kuśa, Krauńća
są kolejno dwakroć większe,
odpowiednio je otacza
morze wina oraz masła.

O Bharato, a ląd Śaka
mleka morzem okolony.

10 Tam pobożne są prowincje,
ludzie w nich nie umierają,
silni są, wyrozumiali.
Skąd by brak mógł tam zagościć?

11 Zwięźle, ale akuratnie
ów ląd Śaka opisałem.
Czy coś więcej chcesz usłyszeć,
o buhaju wśród Bharatów?

Dhrytarasztra rzekł:
12 O Sańdźajo, należycie
ów ląd Śaka opisałeś,
lecz skrótowo, o szlachetny,
teraz przedstaw go w szczegółach.

Sańdźaja rzekł:
13 A więc, królu, tam pasm siedem
jest zdobionych klejnotami,
są kopalnie kruszców, rzeki,
słuchaj, jak je nazywają.
Wszystko ma tam przednie cechy
i jest zbożne, władco ludów.

14 Z gór najlepsza zwie się Meru –
tam wieszczowie, gandharwowie.
Na wschód biegnie, wielki królu,
pasmo gór Malają zwane,
z niego chmury wypływają,
by się rozbiec we wsze strony.

15 O potomku Kurów, dalej
wielkie góry Wododzierżne.
Wody czerpie z nich Wasawa*
stale, gdyż są najprzedniejsze.
Na nich to powstają deszcze,
gdy nadchodzi dżdżysta pora.

16 Tam, gdzie góry Raiwataka
wiecznie są ustanowione,
na niebie Rewati gwiazda
z ukazu Pradziada wyżej.

17 Dalej, królu, ku północy,
góry są Czarnymi zwane,
od ich barwy także ciemna
stała cera się mieszkańców.

Dhrytarasztra rzekł:
18 Wielce mnie zakłopotało,
to coś właśnie rzekł, Sańdźajo.
Jak mieszkańcy ciemność skóry
zyskali, woźnicy synu?

Sańdźaja rzekł:
19 Mądry, wszak na wszystkich lądach
są jedynie dwa kolory:
biały, czarny, synu Kurów,
i odcienie między nimi.

20 Powiem ci, synu Bharaty,
skąd się nazwa Czarne wzięła:
tu przebywa sam Bóg Kryszna,
ciemność z jego wdzięku płynie.

21 Jeszcze dalej, władco Kurów,
szczęsne góry Durgaśaila
i Kesarin, skąd zawiewa
wiatr z zapachem pyłku kwiatów*.

22 Gór tych rozmiar odpowiednio
jest w stajaniach dwakroć większy.
Między nimi są dzielnice,
które mędrcy tak nazwali:

23 koło wielkiej Meru ziemia
Mahakaśą się nazywa,
dzielnicę dającą wodę
Północną Kumudą zowią,
a za pasmem Wododzierżnym
ziemia zwie się Sukumarą,

24 za Raiwatą jest Kaumara,
za Czarnymi Manićaka,
przy Kesarze jest Modakin,
jeszcze dalej Mahapuman.

25 W jego środku wielkie drzewo,
sławne, które przewyższyło
wysokością, szerokością
drzewo dźambu z lądu Dźambu.

26 Jest tekowym nazywane
drzewo w środku tego lądu.
Zbożne ludzkie tam prowincje,
w których czczony jest Śankara.

27 Spacerują tam siddhowie,
ćaranowie i niebianie.
Wielce prawi są poddani
podzieleni w cztery stany.

28 Stany rade ze swych zadań,
nie uświadczysz tam kradzieży.
Ludzie, królu, długo żyją,
bez starości i bez śmierci.

29 Potężnieją tam poddani
niczym rzeki w porze deszczu.
Strugi niosą świętą wodę,
Ganga bieży wielorako.

30 Sukumari i Kumari,
Sita oraz Kaweraka,
Mahanadi, o Kaurawjo,
oraz rzeka Manidźala,
także Ikszuwardhanika,
o najlepszy wśród Bharatów –

31 oto rzeki z świętą wodą,
o radości rodu Kurów,
a są setki ich tysięcy,
z nich Wasawa deszcze spuszcza.

32 Uświęcone, wśród strug pierwsze –
nie da się wyliczyć wszystkich
imion, które im nadano
ani podać ich rozmiarów.

33 Ludzie mówią, że tam cztery
są krainy urokliwe:
Maśaka, Manasa, Maga
i Mandaga jako czwarta.

34 W Madzie głównie są bramini
radujący się swą pracą,
w Maśace rycerze prawi,
co pragnienia swe spełniają.

35 Zaś w Manasie są wytwórcy,
królu, którzy z pracy żyją.
Słudzy żądze angażują,
w prawie, zysku się wyznają,
i prawości są oddani –
ci w Mandadze zamieszkują.

36 Króla nie ma tam ni kary,
ni policji, o monarcho,
jej mieszkańcy swą prawością
chronią prawo między sobą.

37 Tyle tylko jest możliwe
o tym lądzie opowiedzieć,
tyle jest do usłyszenia
o potężnym lądzie Śaka.