Autor

Opracował (wprowadzenie, struktura)
Andrzej Babkiewicz (indika 2024)

Ṛg-veda – najstarszy zachowany zbiór hymnów spisanych w języku indoeuropejskim (1500-1000 r. p.n.e.). Składa się z 1028 hymnów (sūkta) podzielonych na dziesięć rozdziałów (maṇḍala). Całość zawiera ok. 10 600 strof (ṛc; od 1 do 58) spisany we wzorcach rytmicznych (metrum) takich jak:

  • anuṣṭubh (4×8; ok. 40%),
  • gāyatrī (3×8; ok. 25%),
  • triṣṭubh (4×11),
  • jagatī (4×12).

Księgi od drugiej do siódmej uważane są  za najstarsze i przyporządkowane odpowiednim rodom (księgi rodowe):

  • 2 – Gṛtsamada
  • 3 – Viśvāmitra
  • 4 – Vāmadeva
  • 5 – Atri
  • 6 – Bharadvāja
  • 7 – Vasiṣṭha

Hymny kierowane są do odpowiednich bóstw. Najczęściej pojawia się Indra i Agni:

  • Agni (200 hymnów)
  • Indra, szczególnie zabicie Wrytry (Vṛtra) (250 hymnów)
  • inni ważniejsi bogowie: Varuṇa, Mitra, Aśvin, Uṣas, Surya, Ṛbhu, Rudra, Vāyu, Bṛhaspati, Viṣṇu, Viśvadeva, Savitṛ, Puṣan, Sarasvatī

Tekst przechowywany jako:

  1. ciągły (samhitā pāṭha)
  2. rozbity na wyrazy (pada pāṭha) – ułożony przez Śakelę (Śākela)

3 elementy typowej sukty:

  1. zaproszenie
  2. pochwała (stu – sławić)
  3. prośby

Inne kategorie hymnów:

  1. darowizny (dāna-stuti) – 40 hymnów, w ostatnich strofach poeta dziękuje za dary, które otrzymał
  2. dialogi – 20 hymnów:
  • 3.33 Viśvāmitra rozmawia z rzekami Bias i Satladź
  • 10.10 Yama i Yamī
  • 10.95 Pururavas i Urvaśī

Najbardziej znany komentarz (bhāṣya):

  • Sāyaṇa – bramin z Tamilnadu (Vijayanagar) XIV w;

maṇḍala

 ciekawsze hymny

liczba hymnów (sūkta)
1 wykazuje podobieństwa z księgą 8 i ma tyle samo strof co księga 10

1.1 hymn do Ognia (agni-sūkta)

1.22 hymn do Wisznu (viṣṇu-sūkta)

1.32 hymn do Indry (indra-sūkta)

1.81 hymn do Wszechstwórcy

1.89 hymn do zebranych bogów Viśvadeva (śanti-sūkta)

1.90 hymn do zebranych bogów Viśvadeva (madhu-sūkta)

1.99 hymn do Ognia i Durgi (agni-durgā-sūkta)

1.154 sześciozwrotkowy hymn do Wisznu (śrī-sūkta)

1.164 hymn zagadka (aśvamedha-sūkta; inspiracja upaniszadu Muṇḍaka)

 191
2 ród: Gṛtsamāda 43
3 ród: Viśvāmitra

3.62 w hymnie (10 strofa) występuje mantra gāyatrī

 62
4 ród: Vāmadeva 58
5 ród: Atri

5.87 hymn do Wisznu; Marutowie i Indra jadą zawrzeć z nim przymierze przed walką z Wrytrą

 87
6 ród: Bharadvāja

6.45 w hymnie (31 strofa) pojawia się Ganga

6.61 hymn do Saraswati (sarasvatī-sūkta)

 75
7 ród: Vasiṣṭha

7.59 hymn (12 strofa) zawiera mantrę: mahā-mṛtyuṃ-jaya

7.95-96 hymny do Saraswati (sarasvatī-sūkta)

7.103 hymn żabi (maṇḍūka-sūkta)

 104
8 ród: Kaṇva  (hymny: 1-48; 60-66) i Āṅgirasa (pozostałe hymny)

księga wykazuje najwięcej podobieństw do Awesty (pojawia się wielbłąd uṣṭra oraz rzeka Suvastu – Swat)

8.29 hymn zagadka, opisuje bogów, nie wspominając ich imion

8.49-59 hymny apokryficzne wieszczów rozmiaru kciuka (vālakhilya)

8.100 hymn do mowy (vak)

 103
9 zadedykowana w całości oczyszczaniu somy (soma-pavamāna); hymny z tej księgi śpiewane były w czasie wyciskania somy; pierwszych 60 ułożonych jest według malejącej objętości; hymny zajmują się przygotowaniem napoju (nie w systematyczny sposób), procesem klarowania, mieszania, dźwiękami towarzyszącymi tej operacji 114
10 hymny ułożone w trzy części: 1-60; 61-84; 85-191; w ostatniej znajdują się rozważania na temat początków i tajemnic wszechświata, strofy magiczne, nawiązania do ceremonii

10.10-18 rozmowa boga śmierci z siostrą (Yama i Yamī)

10.14-18 hymny pogrzebowe

10.34 monolog gracza w kości

10.75 hymn do rzek (nadi-stuti-sūkta)

10.81 hymn do Wiśwakarmana (viśvakarma-sūkta)

10.83 hymn do gniewu (manyu-sūkta)

10.85 hymn małżeński (Urvaśī i Purūravas)

10.90 hymn o Człowieku (puruṣa-sūkta)

10.119 doświadczenia po napiciu się somy

10.121 hymn do złotego zarodka (hiraṇya-garbha-sūkta)

10.129 hymn o niebycie (nāsadīya-sūkta)

10.136 hymn ascetyczny

 191