Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(zamieszczenie tłumaczeń, objaśnienia)
Adam Pudło
(analiza syntaktyczna)
Andrzej Babkiewicz
तृतीयाः विभूतिपादः
tṛtīyāḥ vibhūti-pādaḥ
Rozdział 3: Moce mistyczne
देशबन्धश्चित्तस्य धारणा ||३.१||
deśa-bandhaś cittasya dhāraṇā ||3.1||
Koncentracja (dhāraṇā) to skupienie (bandhaḥ) umysłu (cittasya) na jednym obiekcie (deśa).
तत्र प्रत्ययैकतानता ध्यानम् ||३.२||
tatra pratyayaika-tānatā dhyānam ||3.2||
Medytacja (dhyānam) to ciągła nieprzerwana koncentracja (pratyaya eka tānatā) [na wybranym obiekcie].
तदेवार्थमात्रनिर्भासं स्वरूपशून्यम् इव समाधिः ||३.३||
tad evārtha-mātra-nirbhāsaṃ svarūpa-śūnyam iva samādhiḥ ||3.3||
Trans medytacyjny (samādhiḥ) to całkowita transformacja umysłu (svarūpa śūnyam iva), [w której pole świadomości] wypełnia (nirbhāsaṃ) wyłącznie obiekt medytacji (artha mātra).
त्रयम् एकत्र संयमः ||३.४||
trayam ekatra saṃyamaḥ ||3.4||
Kontemplacja (saṃyamaḥ) to [praktyka tych] trzech (trayam) [procesów] z tym samym obiektem (ekatra).
तज्जयात् प्रज्ञालोकः ||३.५||
taj-jayāt prajñālokaḥ ||3.5||
Jej (tad) rezultatem (jayāt) jest zdolność percepcji transowej (prajñā lokaḥ).
तस्य भूमिषु विनियोगः ||३.६||
tasya bhūmiṣu viniyogaḥ ||3.6||
Powinna być stosowana (tasya viniyogaḥ) w kolejnych etapach (bhūmiṣu).
त्रयम् अन्तरङ्गं पूर्वेभ्यः ||३.७||
trayam antar-aṅgaṃ pūrvebhyaḥ ||3.7||
Te trzy akcesoria (trayam aṅgaṃ) [maja charakter] wewnętrzny (antar) [w porównaniu z] wcześniej opisanymi (pūrvebhyaḥ).
तदपि बहिरङ्गं निर्बीजस्य ||३.८||
tad api bahiraṅgaṃ nirbījasya ||3.8||
Są jednak (tad api) zewnętrzne (bahir aṅgaṃ) w stosunku do transu bezobiektowego (nirbījasya).
व्युत्थाननिरोधसंस्कारयोरभिभवप्रादुर्भावौ निरोधक्षणचित्तान्वयो निरोधपरिणामः ||३.९||
vyutthāna-nirodha-saṃskārayor abhibhava-prādurbhāvau nirodha-kṣaṇa-cittānvayo nirodha-pariṇāmaḥ ||3.9||
Przemiana powstrzymania (nirodha pariṇāmaḥ) to skupienie umysłu (citta anvayaḥ) na chwilach powstrzymania (nirodha kṣaṇa), [w warunkach] zanikania (abhibhava) tendencji do aktywności (vyutthāna saṃskārayoḥ) i pojawiania się (prādur bhāvau) tendencji powstrzymania (nirodha saṃskārayoḥ).
तस्य प्रशान्तवाहिता संस्कारात् ||३.१०||
tasya praśānta-vāhitā saṃskārāt ||3.10||
Jej (tasya) niezakłócone trwanie (praśānta vāhitā) [umożliwiają] jej wzorce (saṃskārāt) [obecne w podświadomości].
सर्वार्थतैकाग्रतयोः क्षयोदयौ चित्तस्य समाधिपरिणामः ||३.११||
sarvārthataikāgratayoḥ kṣayodayau cittasya samādhi-pariṇāmaḥ ||3.11||
W przemianie transowej (samādhi pariṇāmaḥ) zanikają (kṣaya) świadome czynności (sarva arthatā) umysłu (cittasya) i pojawiają się (udayau) stany ich zawieszenia (ekāgratayoḥ).
ततः पुनः शान्तोदितौ तुल्यप्रत्ययौ चित्तस्यैकाग्रतापरिणामः ||३.१२||
tataḥ punaḥ śāntoditau tulyapratyayau cittasyaikāgratā-pariṇāmaḥ ||3.12||
W przemianie stabilnego skupienia (ekāgratā pariṇāmaḥ) zanikające (śānta) i pojawiające się (uditau) stany umysłu (pratyayau cittasya) stają się podobne (tulya).
एतेन भूतेन्द्रियेषु धर्मलक्षणावस्थापरिणामा व्याख्याताः ||३.१३||
etena bhūtendriyeṣu dharma-lakṣaṇāvasthā-pariṇāmā vyākhyātāḥ ||3.13||
Analogicznie (etena) opisać można (vyākhyātāḥ) zmiany (pariṇāmā) jakości (dharma), lokalizacji czasowej (lakṣaṇa) i stanu (avasthā) zjawisk obiektywnych (bhūta) i mentalnych instrumentów poznania (indriyeṣu).
शान्तोदिताव्यपदेश्यधर्मानुपाती धर्मी ||३.१४||
śāntoditāvyapadeśya-dharmānupātī dharmī ||3.14||
Obiekt (dharmī) jest jakością wspólną (dharma anupātī) dla jego cech przeszłych (śānta), teraźniejszych (udita) i przyszłych (avyapadeṣya).
क्रमान्यत्वं परिणामान्यत्वे हेतुः ||३.१५||
kramānyatvaṃ pariṇāmānyatve hetuḥ ||3.15||
Odróżnialność (anyatvaṃ) przemian (pariṇāma) wynika (hetuḥ) z odróżnialności (anyatve) następstw (krama).
परिणामत्रयसंयमादतीतानागतज्ञानम् ||३.१६||
pariṇāma-traya-saṃyamād atītānāgata-jñānam ||3.16||
Kontemplacja (saṃyamād) trzech (traya) rodzajów zmian (pariṇāma) [umożliwia] wgląd (jñānam) w przeszłość (atīta) i przyszłość (anāgata).
शब्दार्थप्रत्ययानाम् इतरेतराध्यासात् संकरस्तत्प्रविभागसंयमात् सर्वभूतरुतज्ञानम् ||३.१७||
śabdārtha-pratyayānām itaretarādhyāsāt saṃkaras tat-pravibhāga-saṃyamāt sarva-bhūta-ruta-jñānam ||3.17||
Współistniejące (adhyāsāt) rzeczy (artha), ich nazwy (śabda) oraz związane z nimi pojęcia (pratyayānām) są ze sobą skojarzone (itaretara saṅkaraḥ); kontemplacja (saṃyamāt) ich odrębności (tat pravibhāga) [umożliwia] rozpoznawanie (jñānam) naturalnych wibracji (ruta) wszystkich istot (sarva bhūta).
संस्कारसाक्षात्करणात् पूर्वजातिज्ञानम् ||३.१८||
saṃskāra-sākṣāt-karaṇāt pūrva-jāti-jñānam ||3.18||
Przywołanie do świadomości (sākṣāt karaṇāt) wzorców pamięciowych (saṃskāra) [umożliwia] wgląd (jñānam) w przeszłe wcielenia (pūrva jāti).
प्रत्ययस्य परचित्तज्ञानम् ||३.१९||
pratyayasya para-citta-jñānam ||3.19||
[Kontemplacja (saṃyama)] specyficznych stanów umysłowych (pratyayasya) [umożliwia] ich rozpoznawanie (jñānam) w umysłach innych istot (para citta).
न च तत् सालम्बनं तस्याविषयीभूतत्वात् ||३.२०||
na ca tat sālambanaṃ tasyāviṣayī-bhūtatvāt ||3.20||
Nie obejmuje ono jednak ich szczegółowych treści (na ca tat sālambanaṃ) niebędących przedmiotem obserwacji jogina (tasya aviṣayī bhūta tvāt).
कायरूपसंयमात् तद्ग्राह्यशक्तिस्तम्भे चक्षुःप्रकाशासंप्रयोगे ऽन्तर्धानम् ||३.२१||
kāya-rūpa-saṃyamāt tad-grāhya-śakti-stambhe cakṣuḥ-prakāśāsaṃprayoge 'ntardhānam ||3.21||
Kontemplacja (saṃyamat) formy ciała (kāya rūpa) [połączona z] blokowaniem (stambhe) jej postrzegalności (grāhya śakti) dla wzroku (cakṣuḥ prakāśa asaṃprayoge) czyni je niewidocznym (antardhānam).
सोपक्रमं निरुपक्रमं च कर्म तत्संयमाद् अपरान्तज्ञानम् अरिष्टेभ्यो वा ||३.२२||
sopakramaṃ nir-upakramaṃ ca karma tat-saṃyamād aparānta-jñānam ariṣṭebhyo vā ||3.22||
Karma (karma) [składa się z elementów] dojrzałych do manifestacji (sopakramaṃ) oraz takich, których owoce objawią się w przyszłości (nirupakramaṃ); ich kontemplacja (tad saṃyamād) [pozwala] przewidzieć (jñānam) czas własnej śmierci (aparānta), [który zapowiadają również] (vā) znaki zwiastujące (ariṣṭebhyaḥ).
मैत्र्यादिषु बलानि ||३.२३||
maitryādiṣu balāni ||3.23||
[Kontemplacja (saṃyama)] postaw życzliwości (maitri) [wobec szczęśliwych, współczucia wobec cierpiących i zadowolenia wobec czyniących dobro] (ādiṣu) daje wielką siłę (balāni) [tych postaw].
बलेषु हस्तिबलादीनि ||३.२४||
baleṣu hastibalādīni ||3.24||
[Kontemplacja (saṃyama)] siły fizycznej (baleṣu) słonia (hasti) i innych sił materialnych (ādīni) [pozwala uzyskać] siły (bala) [takiej samej wielkości].
प्रवृत्त्यालोकन्यासात् सूक्ष्मव्यवहितविप्रकृष्टज्ञानम् ||३.२५||
pravṛttyālokanyāsāt sūkṣmavyavahitaviprakṛṣṭajñānam ||3.25||
Skierowanie (nyāsāt) wyższych czynności zmysłowych (pravṛttyāḥ loka) ku rzeczom subtelnym (sūkṣma), zasłoniętym (vyavahita) i odległym (viprakṛṣṭa) [pozwala je] dostrzec (jñānam).
भुवनज्ञानं सूर्ये संयमात् ||३.२६||
bhuvana-jñānaṃ sūrye saṃyamāt ||3.26||
Kontemplacja (saṃyamāt) [punktu w ciele zwanego ‘bramą słoneczną’] (sūrye) [umożliwia] wgląd (jñānam) w budowę Wszechświata (bhuvana).
चन्द्रे ताराव्यूहज्ञानम् ||३.२७||
candre tārā-vyūha-jñānam ||3.27||
[Kontemplacja (saṃyama) punktu w ciele zwanego ‘bramą księżycową’] (candre) [pozwala] poznać (jñānam) konfiguracje gwiazd (tārā vyūha).
ध्रुवे तद्गतिज्ञानम् ||३.२८||
dhruve tadgatijñānam ||3.28||
[Kontemplacja (saṃyama)] Gwiazdy Polarnej (dhruve) [umożliwia] wgląd (jñānam) w ich ruchy (tad gati).
नाभिचक्रे कायव्यूहज्ञानम् ||३.२९||
nābhi-cakre kāya-vyūha-jñānam ||3.29||
[Kontemplacja (saṃyama)] czakramu pępka (nābhi cakre, [maṇipūra]) [pozwala] poznać (jñānam) budowę i funkcjonowanie ciała (kāya vyūha).
कण्ठकूपे क्षुत्पिपासानिवृत्तिः ||३.३०||
kaṇṭha-kūpe kṣut-pipāsā-nivṛttiḥ ||3.30||
[Kontemplacja (saṃyama)] przełyku (kaṇṭha kūpe) [umożliwia] opanowanie (nivṛttiḥ) głodu (kṣut) i pragnienia (pipāsā).
कूर्मनाड्यां स्थैर्यम् ||३.३१||
kūrma-nāḍyāṃ sthairyam ||3.31||
[Kontemplacja (saṃyama)] kanałów oskrzelowych (kurma nāḍyāṃ) [umożliwia zachowanie] całkowitego bezruchu (sthairyam).
मूर्धज्योतिषि सिद्धदर्शनम् ||३.३२||
mūrdha-jyotiṣi siddha-darśanam ||3.32||
[Kontemplacja (saṃyama)] światła na szczycie głowy (mūrdha jyotiṣi) [pozwala] widzieć (darśanam) istoty zaawansowane duchowo (siddha).
प्रातिभाद् वा सर्वम् ||३.३३||
prātibhād vā sarvam ||3.33||
Intuicja (prātibhad) [otwiera dostęp do] (va) wszelkiej (sarvam) [wiedzy].
हृदये चित्तसंवित् ||३.३४||
hṛdaye citta-saṃvit ||3.34 ||
[Kontemplacja (saṃyama)] czakramu serca (hṛdaya cakra, [anāhata]) daje pełen wgląd (saṃvit) w sferę mentalną (citta).
सत्त्वपुरुषयोर् अत्यन्तासंकीर्णयोः प्रत्ययाविशेषो भोगः परार्थात् स्वार्थसंयमात् पुरुषज्ञानम् ||३.३५||
sattva-puruṣayor atyantāsaṃkīrṇayoḥ pratyayāviśeṣo bhogaḥ parārthāt svārtha-saṃyamāt puruṣa-jñānam ||3.35||
[Istota wszelkich] doświadczeń (bhogaḥ) jest nieodróżnianie (pratyaya aviśeṣaḥ) Jaźni (puruṣayoḥ) od esencji bytu obiektywnego (sattva, [prakṛti]) istniejącej w Niej i dla Niej (para artha tvāt), lecz odróżnialnej (atyanta asaṃkīrṇayoḥ) od Niej; kontemplacja (saṃyamat) idei czystej świadomości (cit) jako niezależnego podmiotu (svārtha) [umożliwia] jego rozpoznanie (puruṣa jñānam).
ततः प्रातिभश्रावणवेदनादर्शास्वादवार्ता जायन्ते ||३.३६||
tataḥ prātibha-śrāvaṇa-vedanādarśāsvāda-vārtā jāyante ||3.36||
Efektem tego (tataḥ jāyante) jest poznanie intuicyjne (prātibha) [oraz bezpośrednia percepcja zmysłami mentalnymi] słuchu (śrāvaṇa), dotyku (vedanā), wzroku (darśa), smaku (āsvāda) i powonienia (vārtā).
ते समाधाव् उपसर्गा व्युत्थाने सिद्धयः ||३.३७||
te samādhāv upasargā vyutthāne siddhayaḥ ||3.37||
Dla aktywnego umysłu (vyutthāne) są to moce (siddhayaḥ), ale dla transu (samādhau) przeszkody (upasargāḥ).
बन्धकारणशैथिल्यात् प्रचारसंवेदनाच् च चित्तस्य परशरीरावेशः ||३.३८||
bandha-kāraṇa-śaithilyāt pracāra-saṃvedanāc ca cittasya para-śarīrāveśaḥ ||3.38||
[Jogin może] wniknąć do innego ciała (para śarīra aveśaḥ), [jeśli potrafi] osłabić (śaithilyāt) [karmiczną] przyczynę więzi (bandha kāraṇa) i zna dokładnie (saṃvedanāt) energetyczne mechanizmy związku umysłu z ciałem (pracāra).
उदानजयाज् जलपङ्ककण्टकादिष्व् असङ्ग उत्क्रान्तिश् च ||३.३९||
udāna-jayāj jala-paṅka-kaṇṭakādiṣv asaṅga utkrāntiś ca ||3.39||
Opanowanie (jayāt) witalnej energii wznoszącej (udāna) [umożliwia] unoszenie ciała (asaṅgaḥ) nad wodą (jala), błotem (paṅka), cierniami (kaṇṭaka) itp. (adiṣu) oraz (ca) opuszczanie go (utkrāntiḥ) [zgodnie z własną wolą].
समानजयाज् ज्वलनम् ||३.४०||
samānajayāj jvalanam ||3.40||
Opanowanie (jayāt) energii ognistej (samāna) [w ciele umożliwia emisję] świetlistej aury (jvalanam).
श्रोत्राकाशयोः संबन्धसंयमाद् दिव्यं श्रोत्रम् ||३.४१||
śrotrākāśayoḥ saṃbandha-saṃyamād divyaṃ śrotram ||3.41||
Kontemplacja (saṃyamāt) związku (saṃbandha) słuchu (śrotra) z żywiołem eteru (ākāśayoḥ) [uaktywnia] wyższe formy zmysłu słuchu (divyam śrotram).
कायाकाशयोः संबन्धसंयमाल् लघुतूलसमापत्तेश् चाकाशगमनम् ||३.४२||
kāyākāśayoḥ saṃbandha-saṃyamāl laghu-tūla-samāpatteś cākāśa-gamanam ||3.42||
Kontemplacja (saṃyamāt) związku (saṃbandha) ciała (kāya) z żywiołem eteru (ākāśayoḥ) bądź (ca) transformacja umysłu (samāpatteḥ) w ideę lekkości (laghu) włókien bawełny (tūla) [umożliwia zmniejszanie ciężaru ciała i] przemieszczanie się w przestrzeni (ākāśa gamanam).
बहिर् अकल्पिता वृत्तिर् महाविदेहा ततः प्रकाशावरणक्षयः ||३.४३||
bahir-akalpitā vṛttir mahā-videhā tataḥ prakāśāvaraṇa-kṣayaḥ ||3.43||
Wyjście z ciała (bahiḥ akalpitā) [w pełnej świadomości] i działanie (vṛttiḥ) poza nim, [zwane] wielką eksterioryzacją (mahā videhā), rozpraszają (kṣayaḥ) zasłonę (āvaraṇa) Światłości (prakāśa).
स्थूलस्वरूपसूक्ष्मान्वयार्थवत्त्वसंयमाद् भूतजयः ||३.४४||
sthūla-svarūpa-sūkṣmānvayārthavattva-saṃyamād bhūtajayaḥ ||3.44||
Kontemplacja (saṃyamād) [pięciu immanentnych poziomów materii] – zewnętrznego (sthūla), subtelnego (svarūpa), mentalnego (sūkṣma), esencjalnego (anvaya) i przyczynowego (arthavattva) – [umożliwia] panowanie nad jej komponentami (bhūta jayaḥ).
ततो ऽणिमादिप्रादुर्भावः कायसंपत् तद्धर्मानभिघातश् च ||३.४५||
tato 'ṇimādi-prādurbhāvaḥ kāya-saṃpat tad-dharmānabhighātaś ca ||3.45||
[Pozwala to] zmieniać rozmiary własnego ciała (aṇima) i dokonywać innych manipulacji (prādurbhāvaḥ ādi) oraz (ca) [zapewnia] doskonałość ciała fizycznego (kāya sampat) i jego odporność (anabhighātaḥ) na żywioły materii (dharma).
रूपलावण्यबलवज्रसंहननत्वानि कायसंपत् ||३.४६||
rūpa-lāvaṇya-bala-vajra-saṃhananatvāni kāya-saṃpat ||3.46||
Na doskonałość ciała (kāya sampat) [składają się:] piękno jego formy (rūpa), atrakcyjność (lāvaṇya), siła (bala) i nadzwyczajna odporność (vajra saṃhanana).
ग्रहणस्वरूपास्मितान्वयार्थवत्त्वसंयमाद् इन्द्रियजयः ||३.४७||
grahaṇasvarūpāsmitānvayārthavattvasaṃyamād indriyajayaḥ ||3.47||
Kontemplacja (saṃyamād) [pięciu immanentnych poziomów] zmysłów (indriya) – fizycznego (grahaṇa), subtelnego (svarūpa), mentalnego (asmitā), esencjalnego (anvaya) i przyczynowego (arthavattva) – [pozwala całkowicie] nad nimi panować (jayaḥ).
ततो मनोजवित्वं विकरणभावः प्रधानजयश् च ||३.४८||
tato mano-javitvaṃ vikaraṇa-bhāvaḥ pradhāna-jayaś ca ||3.48||
Umożliwia to (tataḥ) przemieszczanie ciała wraz z myślą (mano javitvaṃ), postrzeganie ponadzmysłowe (vikaraṇa bhāvaḥ) oraz (ca) władanie pierwszą przyczyną (pradhāna jayaḥ).
सत्त्वपुरुषान्यताख्यातिमात्रस्य सर्वभावाधिष्ठातृत्वं सर्वज्ञातृत्वं च ||३.४९||
sattva-puruṣānyatā-khyāti-mātrasya sarva-bhāvādhiṣṭhātṛtvaṃ sarva-jñātṛtvaṃ ca ||3.49||
[Kontemplacja] rozróżnienia (anyatā khyāti) czystej świadomości (puruṣa) od czystej esencji bytu obiektywnego (sattva) [prowadzi do] wszechmocy (sarva bhāva adhiṣṭhātṛtvaṃ) i (ca) wszechwiedzy (sarva jñātṛtvam).
तद्वैराग्याद् अपि दोषबीजक्षये कैवल्यम् ||३.५०||
tad-vairāgyād api doṣa-bīja-kṣaye kaivalyam ||3.50||
Porzucenie tego stanu (tad vairāgyāt) [w akcie wyższego wyrzeczenia (paravairagya)] usuwa (kṣaye) przyczynę zniewolenia (doṣa bīja) [prowadząc do] wyzwolenia (kaivalyam).
स्थान्युपनिमन्त्रणे सङ्गस्मयाकरणं पुनर् अनिष्टप्रसङ्गात् ||३.५१||
sthāny-upanimantraṇe saṅga-smayākaraṇaṃ punar aniṣṭa-prasaṅgāt ||3.51||
Kiedy zaawansowane duchowo istoty zapraszają (sthāni upanimantraṇe), [ich towarzystwo] nie powinno budzić (akaraṇaṃ) przywiązania (saṅga) i uśmiechu satysfakcji (smaya), [gdyż] kontakt (prasaṅgāt) z niepożądanymi (aniṣṭa) [stanami świadomości] nadal (punaḥ) [jest możliwy].
क्षणतत्क्रमयोः संयमाद् विवेकजं ज्ञानम् ||३.५२||
kṣaṇa-tat-kramayoḥ saṃyamād viveka-jaṃ jñānam ||3.52||
Kontemplacja (saṃyamād) następstwa (kramayoḥ) chwil (kṣaṇa) [przynosi] zdolność rozróżniania absolutnego (vivekajaṃ jñānam).
जातिलक्षणदेशैर् अन्यतानवच्छेदात् तुल्ययोस् ततः प्रतिपत्तिः ||३.५३||
jāti-lakṣaṇa-deśair anyatānavacchedāt tulyayos tataḥ pratipattiḥ ||3.53||
Umożliwia ona (tataḥ) odróżnianie (pratipattiḥ) bytów podobnych (tulyayoḥ) nieróżniących się (anyatā anavadchedāt) formą (jāti) oraz położeniem w czasie (lakṣaṇa) i przestrzeni (deśaiḥ).
तारकं सर्वविषयं सर्वथाविषयम् अक्रमं चेति विवेकजं ज्ञानम् ||३.५४||
tārakaṃ sarva-viṣayaṃ sarvathā-viṣayam akramaṃ ceti viveka-jaṃ jñānam ||3.54||
Jest to najwyższa (akramaṃ) wiedza intuicyjna (tārakaṃ jñānam), nieograniczona (sarva viṣayaṃ) i (ca) wszechogarniająca (sarvathā viṣayam).
सत्त्वपुरुषयोः शुद्धिसाम्ये कैवल्यम् इति ||३.५५||
sattva-puruṣayoḥ śuddhi-sāmye kaivalyam iti ||3.55||
Kiedy czystość (śuddhi) esencji bytu obiektywnego (sattva) dorównuje (sāmye) czystości Jaźni (puruṣayoḥ), [następuje] wyzwolenie (kaivalya iti).
इति पतञ्जलिविरचिते योगसूत्रे तृतीयो विभूतिपादः |
iti patañjali-viracite yoga-sūtre
tṛtīyo vibhūti-pādaḥ |
Oto koniec trzeciego rozdziału „Moce mistyczne”
w Sutrach jogi autorstwa Patańdźalego.