Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Joanna Jurewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)

***

6.41-117 Księga pokonania Bhiszmy (bhīṣma-vadha)

6.71-75 Szósty dzień bitwy (ṣaṣṭha-yuddha-divasa)

6.71. Ustawienie szyków
(vyūha-racanā / vyūha-karaṇa)

Streszczenie rozdziału:

  • Ustawienie wojsk w szykach.
  • Początek walk.

saṃjaya uvāca
vihṛtya ca tato rājan sahitāḥ kurupāṇḍavāḥ |
vyatītāyāṃ tu śarvaryāṃ punar yuddhāya niryayuḥ ||6.71.1||
tatra śabdo mahān āsīt tava teṣāṃ ca bhārata |
yujyatāṃ rathamukhyānāṃ kalpyatāṃ caiva dantinām ||6.71.2||
saṃnahyatāṃ padātīnāṃ hayānāṃ caiva bhārata |
śaṅkhadundubhinādaś ca tumulaḥ sarvato 'bhavat ||6.71.3||
tato yudhiṣṭhiro rājā dhṛṣṭadyumnam abhāṣata |
vyūhaṃ vyūha mahābāho makaraṃ śatrutāpanam ||6.71.4||
evam uktas tu pārthena dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ |
vyādideśa mahārāja rathino rathināṃ varaḥ ||6.71.5||
śiro 'bhūd drupadas tasya pāṇḍavaś ca dhanaṃjayaḥ |
cakṣuṣī sahadevaś ca nakulaś ca mahārathaḥ |
tuṇḍam āsīn mahārāja bhīmaseno mahābalaḥ ||6.71.6||
saubhadro draupadeyāś ca rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ |
sātyakir dharmarājaś ca vyūhagrīvāṃ samāsthitāḥ ||6.71.7||
pṛṣṭham āsīn mahārāja virāṭo vāhinīpatiḥ |
dhṛṣṭadyumnena sahito mahatyā senayā vṛtaḥ ||6.71.8||
kekayā bhrātaraḥ pañca vāmaṃ pārśvaṃ samāśritāḥ |
dhṛṣṭaketur naravyāghraḥ karakarṣaś ca vīryavān |
dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā vyūhasya rakṣaṇe ||6.71.9||
pādayos tu mahārāja sthitaḥ śrīmān mahārathaḥ |
kuntibhojaḥ śatānīko mahatyā senayā vṛtaḥ ||6.71.10||
śikhaṇḍī tu maheṣvāsaḥ somakaiḥ saṃvṛto balī |
irāvāṃś ca tataḥ pucche makarasya vyavasthitau ||6.71.11||
evam etan mahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ |
sūryodaye mahārāja punar yuddhāya daṃśitāḥ ||6.71.12||
kauravān abhyayus tūrṇaṃ hastyaśvarathapattibhiḥ |
samucchritair dhvajaiś citraiḥ śastraiś ca vimalaiḥ śitaiḥ ||6.71.13||
vyūhaṃ dṛṣṭvā tu tat sainyaṃ pitā devavratas tava |
krauñcena mahatā rājan pratyavyūhata vāhinīm ||6.71.14||
tasya tuṇḍe maheṣvāso bhāradvājo vyarocata |
aśvatthāmā kṛpaś caiva cakṣur āstāṃ nareśvara ||6.71.15||
kṛtavarmā tu sahitaḥ kāmbojāraṭṭabāhlikaiḥ |
śirasy āsīn naraśreṣṭhaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām ||6.71.16||
grīvāyāṃ śūrasenas tu tava putraś ca māriṣa |
duryodhano mahārāja rājabhir bahubhir vṛtaḥ ||6.71.17||
prāgjyotiṣas tu sahitaḥ madrasauvīrakekayaiḥ |
urasy abhūn naraśreṣṭha mahatyā senayā vṛtaḥ ||6.71.18||
svasenayā ca sahitaḥ suśarmā prasthalādhipaḥ |
vāmaṃ pakṣaṃ samāśritya daṃśitaḥ samavasthitaḥ ||6.71.19||
tuṣārā yavanāś caiva śakāś ca saha cūcupaiḥ |
dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā vyūhasya bhārata ||6.71.20||
śrutāyuś ca śatāyuś ca saumadattiś ca māriṣa |
vyūhasya jaghane tasthū rakṣamāṇāḥ parasparam ||6.71.21||
tato yuddhāya saṃjagmuḥ pāṇḍavāḥ kauravaiḥ saha |
sūryodaye mahārāja tato yuddham abhūn mahat ||6.71.22||
pratīyū rathino nāgān nāgāś ca rathino yayuḥ |
hayārohā hayārohān rathinaś cāpi sādinaḥ ||6.71.23||
sārathiṃ ca rathī rājan kuñjarāṃś ca mahāraṇe |
hastyārohā rathārohān rathinaś cāpi sādinaḥ ||6.71.24||
rathinaḥ pattibhiḥ sārdhaṃ sādinaś cāpi pattibhiḥ |
anyonyaṃ samare rājan pratyadhāvann amarṣitāḥ ||6.71.25||
bhīmasenārjunayamair guptā cānyair mahārathaiḥ |
śuśubhe pāṇḍavī senā nakṣatrair iva śarvarī ||6.71.26||
tathā bhīṣmakṛpadroṇa# #śalyaduryodhanādibhiḥ |
tavāpi vibabhau senā grahair dyaur iva saṃvṛtā ||6.71.27||
bhīmasenas tu kaunteyo droṇaṃ dṛṣṭvā parākramī |
abhyayāj javanair aśvair bhāradvājasya vāhinīm ||6.71.28||
droṇas tu samare kruddho bhīmaṃ navabhir āyasaiḥ |
vivyādha samare rājan marmāṇy uddiśya vīryavān ||6.71.29||
dṛḍhāhatas tato bhīmo bhāradvājasya saṃyuge |
sārathiṃ preṣayām āsa yamasya sadanaṃ prati ||6.71.30||
sa saṃgṛhya svayaṃ vāhān bhāradvājaḥ pratāpavān |
vyadhamat pāṇḍavīṃ senāṃ tūlarāśim ivānalaḥ ||6.71.31||
te vadhyamānā droṇena bhīṣmeṇa ca narottama |
sṛñjayāḥ kekayaiḥ sārdhaṃ palāyanaparābhavan ||6.71.32||
tathaiva tāvakaṃ sainyaṃ bhīmārjunaparikṣatam |
muhyate tatra tatraiva samadeva varāṅganā ||6.71.33||
abhidyetāṃ tato vyūhau tasmin vīravarakṣaye |
āsīd vyatikaro ghoras tava teṣāṃ ca bhārata ||6.71.34||
tad adbhutam apaśyāma tāvakānāṃ paraiḥ saha |
ekāyanagatāḥ sarve yad ayudhyanta bhārata ||6.71.35||
pratisaṃvārya cāstrāṇi te 'nyonyasya viśāṃ pate |
yuyudhuḥ pāṇḍavāś caiva kauravāś ca mahārathāḥ ||6.71.36||

I rzekł Sańdźaja:
Gdy noc minęła, mój królu, a Pandawowie i Kaurawowie sił nabrali, znowu do walki się gotują. Słychać zgiełk wielki wśród twoich wojsk i wśród tamtych, gdy rychtują swoje świetne rydwany, oporządzają słonie, piechurzy wiążą pancerze, a jeźdźcy szykują konie. I zewsząd dochodzi buczenie konch i dudnienie bębnów. [5] A król Judhiszthira rzecze do Dhrysztadjumny:
– Ustaw Szyk Makary, co wrogów spopiela, o długoręki!

Na te słowa Dhrysztadjumna, najlepszy wśród rydwanników, wydaje rozkazy dowódcom rydwanów, mój królu. Głową szyku są Drupada i Zdobywca-Skarbu Ardźuna Pandawa, oczyma Sahadewa i wielki rydwannik Nakula, a pyskiem – Bhimasena mocarny. Szyję szyku stanowią Abhimanju Syn Subhadry, Synowie Draupadi, Ghatotkaća Syn Rakszaszycy, Satjaki i Król-Prawa Judhiszthira. Z tyłu staje dowódca armii Wirata otoczony wielkim wojskiem z Dhrysztadjumną na czele, mój królu! Pięciu braci Kekajów ustawia się na lewym boku, a tygrys ludzi Dhrysztaketu i bohaterski Karakarsza – na prawym, aby cały szyk osłaniać. [10] Łapy dwie tworzy sławny rydwannik Kuntibhodźa z setką oddziałów i licznym wojskiem. Śikhandin, łucznik mocarny, w otoczeniu Somaków oraz Irawant* w ogonie stają.

Gdy w ten sposób ustawili się w wielkim szyku o wschodzie słońca, Bharato, uzbrojeni, znowu do walki ruszają, mój królu. Pandawowie całym pędem lecą na Kaurawów wraz ze swymi słoniami, konnicą, rydwanami i piechotą, ze wzniesionymi godłami migocącymi i świetlistym ostrym orężem.

Gdy twój ojciec Bhiszma O-Boskim-Ślubowaniu zobaczył ten szyk wojenny, w odpowiedzi ustawił swoją armię w wielkim Szyku Żurawia. Na dziobie świeci wielki łucznik Drona Syn Bharadwadźi. [15] Aśwatthaman i Krypa są oczami, panie mężów. Krytawarman, najlepszy wśród mężów i łuczników razem z wojskami z Kambodźi i Bahlikami stanowią jego głowę, szyję Śurasena, o czcigodny, i twój syn, wielki król Durjodhana w otoczeniu licznych władców. Król Pragdźjiotiszów z wielką armią razem z wojskiem Madrich, Sauwirów i Kekajów pierś tworzy. Uzbrojony Suśarman, król Prasthali wraz ze swoim wojskiem na pozycji w lewym skrzydle się ustawia, [20] Tuszarowie, Śakowie razem z Ćućupami zaś zajmują prawe skrzydło szyku, Bharato. Z tyłu stoją Śrutajus, Śatajus i Syn Somadatty, o czcigodny, wzajemnie sobie osłonę dając. Tak oto stanęli do walki Pandawowie razem z Kaurawami, gdy wschodziło słońce, mój królu. I rozpoczyna się wielki bój.

Ruszają rydwannicy na słonnicę, a słonnica – na rydwanników. Konni atakują konnych, a konnych – rydwannicy. Rydwannicy nacierają na woźniców rydwanów i oddziały słoni, oddziały słoni – na rydwanników, a rydwannicy znowuż – na konnych. Razem z piechotą biją kawalerię wspartą przez piechurów. [25] W ciężkich walkach szarżują na siebie, zawziętości pełni. Wojsko Pandawów, osłaniane przez Bhimasenę, Ardźunę, bliźniaków Nakulę i Sahadewę oraz innych rydwanników, migoce jak noc rozgwieżdżona. I tak samo twoje wojsko, osłaniane przez Bhiszmę, Krypę, Dronę, Śalję, Durjodhanę i pozostałych wodzów świeci jak nieboskłon gwiazdozbiorami pokryty.

Gdy mocarny Bhimasena Syn Kunti zoczył Dronę Syna Bharadwadźi, rusza na rydwanie w chyże konie zaprzężonym w kierunku jego armii. Ale mężny Drona, wielce rozsierdzony, dziewięcioma żelaznymi pociskami bije w Bhimę, mój królu, w jego czułe punkty celując. [30] Bhima, choć mocno trafiony, w jednej chwili posyła woźnicę Syna Bharadwadźi do siedziby Jamy. A Syn Bharadwadźi rozpalony sam chwyta za lejce i wojsko Pandawów spopielać poczyna jak ogień kępkę suchej trawy.

Pod naporem ciosów Drony i Bhiszmy, Sryndźajowie razem z Kekajami biorą nogi za pas, o największy z mężów. I tak samo twoje wojska, pod naporem ciosów Bhimy i Ardźuny krążą to tu, to tam, jak piękna kobieta upojeniem zamroczona. [35] Mieszają się oba szyki w tej zagładzie mężów najświetniejszych i straszna rzeź się dzieje, Bharato! A ja widzę ten cud, jak wszyscy, twoi i tamci, na jednym celu skupieni, walczą ze sobą, odbijając wzajemnie swoje ciosy – Pandawowie i Kaurawie, wielcy rydwannicy.