Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Joanna Jurewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)
***
6.41-117 Księga pokonania Bhiszmy (bhīṣma-vadha)
6.65-70 Piąty dzień bitwy (pañcama-yuddha-divasa)
6.65. Ustawienie szyków
(vyūha-racanā / vyūha-karaṇa)
Streszczenie rozdziału:
- Ustawienie wojsk w szykach.
- Początek bitwy.
saṃjaya uvāca
vyuṣitāyāṃ ca śarvaryām udite ca divākare |
ubhe sene mahārāja yuddhāyaiva samīyatuḥ ||6.65.1||
abhyadhāvaṃś ca saṃkruddhāḥ parasparajigīṣavaḥ |
te sarve sahitā yuddhe samālokya parasparam ||6.65.2||
pāṇḍavā dhārtarāṣṭrāś ca rājan durmantrite tava |
vyūhau ca vyūhya saṃrabdhāḥ saṃprayuddhāḥ prahāriṇaḥ ||6.65.3||
arakṣan makaravyūhaṃ bhīṣmo rājan samantataḥ |
tathaiva pāṇḍavā rājann arakṣan vyūham ātmanaḥ ||6.65.4||
sa niryayau rathānīkaṃ pitā devavratas tava |
mahatā rathavaṃśena saṃvṛto rathināṃ varaḥ ||6.65.5||
itaretaram anvīyur yathābhāgam avasthitāḥ |
rathinaḥ pattayaś caiva dantinaḥ sādinas tathā ||6.65.6||
tān dṛṣṭvā prodyatān saṃkhye pāṇḍavāś ca yaśasvinaḥ |
śyenena vyūharājena tenājayyena saṃyuge ||6.65.7||
aśobhata mukhe tasya bhīmaseno mahābalaḥ |
netre śikhaṇḍī durdharṣo dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ ||6.65.8||
śīrṣaṃ tasyābhavad vīraḥ sātyakiḥ satyavikramaḥ |
vidhunvan gāṇḍivaṃ pārtho grīvāyām abhavat tadā ||6.65.9||
akṣauhiṇyā samagrā yā vāmapakṣo 'bhavat tadā |
mahātmā drupadaḥ śrīmān saha putreṇa saṃyuge ||6.65.10||
dakṣiṇaś cābhavat pakṣaḥ kaikeyo 'kṣauhiṇīpatiḥ |
pṛṣṭhato draupadeyāś ca saubhadraś cāpi vīryavān ||6.65.11||
pṛṣṭhe samabhavac chrīmān svayaṃ rājā yudhiṣṭhiraḥ |
bhrātṛbhyāṃ sahito dhīmān yamābhyāṃ cāruvikramaḥ ||6.65.12||
praviśya tu raṇe bhīmo makaraṃ mukhatas tadā |
bhīṣmam āsādya saṃgrāme chādayām āsa sāyakaiḥ ||6.65.13||
tato bhīṣmo mahāstrāṇi pātayām āsa bhārata |
mohayan pāṇḍuputrāṇāṃ vyūḍhaṃ sainyaṃ mahāhave ||6.65.14||
saṃmuhyati tadā sainye tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ |
bhīṣmaṃ śarasahasreṇa vivyādha raṇamūrdhani ||6.65.15||
parisaṃvārya cāstrāṇi bhīṣmamuktāni saṃyuge |
svenānīkena hṛṣṭena yuddhāya samavasthitaḥ ||6.65.16||
tato duryodhano rājā bhāradvājam abhāṣata |
pūrvaṃ dṛṣṭvā vadhaṃ ghoraṃ balasya balināṃ varaḥ |
bhrātṝṇāṃ ca vadhaṃ yuddhe smaramāṇo mahārathaḥ ||6.65.17||
ācārya satataṃ tvaṃ hi hitakāmo mamānagha |
vayaṃ hi tvāṃ samāśritya bhīṣmaṃ caiva pitāmaham ||6.65.18||
devān api raṇe jetuṃ prārthayāmo na saṃśayaḥ |
kim u pāṇḍusutān yuddhe hīnavīryaparākramān ||6.65.19||
evam uktas tato droṇas tava putreṇa māriṣa |
abhinat pāṇḍavānīkaṃ prekṣamāṇasya sātyakeḥ ||6.65.20||
sātyakis tu tadā droṇaṃ vārayām āsa bhārata |
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam ||6.65.21||
śaineyaṃ tu raṇe kruddho bhāradvājaḥ pratāpavān |
avidhyan niśitair bāṇair jatrudeśe hasann iva ||6.65.22||
bhīmasenas tataḥ kruddho bhāradvājam avidhyata |
saṃrakṣan sātyakiṃ rājan droṇāc chastrabhṛtāṃ varāt ||6.65.23||
tato droṇaś ca bhīṣmaś ca tathā śalyaś ca māriṣa |
bhīmasenaṃ raṇe kruddhāś chādayāṃ cakrire śaraiḥ ||6.65.24||
tatrābhimanyuḥ saṃkruddho draupadeyāś ca māriṣa |
vivyadhur niśitair bāṇaiḥ sarvāṃs tān udyatāyudhān ||6.65.25||
bhīṣmadroṇau ca saṃkruddhāv āpatantau mahābalau |
pratyudyayau śikhaṇḍī tu maheṣvāso mahāhave ||6.65.26||
pragṛhya balavad vīro dhanur jaladanisvanam |
abhyavarṣac charais tūrṇaṃ chādayāno divākaram ||6.65.27||
śikhaṇḍinaṃ samāsādya bharatānāṃ pitāmahaḥ |
avarjayata saṃgrāme strītvaṃ tasyānusaṃsmaran ||6.65.28||
tato droṇo mahārāja abhyadravata taṃ raṇe |
rakṣamāṇas tato bhīṣmaṃ tava putreṇa coditaḥ ||6.65.29||
śikhaṇḍī tu samāsādya droṇaṃ śastrabhṛtāṃ varam |
avarjayata saṃgrāme yugāntāgnim ivolbaṇam ||6.65.30||
tato balena mahatā putras tava viśāṃ pate |
jugopa bhīṣmam āsādya prārthayāno mahad yaśaḥ ||6.65.31||
tathaiva pāṇḍavā rājan puraskṛtya dhanaṃjayam |
bhīṣmam evābhyavartanta jaye kṛtvā dṛḍhāṃ matim ||6.65.32||
tad yuddham abhavad ghoraṃ devānāṃ dānavair iva |
jayaṃ ca kāṅkṣatāṃ nityaṃ yaśaś ca paramādbhutam ||6.65.33||
I rzekł Sańdźaja:
Gdy odeszła noc i wzeszło słońce, oba wojska znów podjęły walkę, mój królu. Ruszyli do ataku, kipiąc gniewem, śmierci wzajemnej pragnąc. Wcześniej swoje armie w szykach ustawili, popatrując na siebie nawzajem, podnieceni, gotowi do walki wojownicy – Pandawowie i Dhrytarasztrowice, boś ty słuchał złych doradców, królu! Bhiszma Szyk Makary osłaniał, o królu, i takoż Pandawowie swego szyku strzegli.
[5] I oto twój wielki ojciec Bhiszma O-Boskim-Ślubowaniu, arcyrydwannik, wyjeżdża na linię frontu otoczony wielkim zastępem rydwanów. Za nim idą następni, jedni za drugimi, ustawieni odpowiednio do oddziału: rydwannicy, piechota, słonnica i kawaleria. Widzą przesławni Pandawowie, jak tamci do boju ruszają i ustawiają się w królewskim, niezwyciężonym Szyku Jastrzębia. Dziób ozdabia mocarny Bhimasena. Oczami są niepokonany Śikhandin i Dhrysztadjumna Wnuk Pryszaty. Na głowie stoi Satjaki Silny- Prawdą, a na szyi – Ardźuna Syn Prythy, Gandiwą potrząsając. [10] Lewe skrzydło stanowi cała dywizja wraz z czcigodnym Drupadą o wielkim duchu i jego synem. Na prawym skrzydle staje Kaikeja*, dowódca dywizji, a za nim synowie Draupadi i mężny Abhimanju Syn Subhadry. A w ogonie ustawia się sam król Judhiszthira czcigodny, piękny swoją siłą, razem z braćmi bliźniakami.
Bhima wychodzi na czoło Szyku Makary i rusza na Bhiszmę, strzałami go okrywając. Ale Bhiszma ciężkimi pociskami uderza, wywołując zamęt w ustawionej w szyku armii Synów Pandu. [15] Wśród tego zamętu Ardźuna Zdobywca-Skarbu, stojący na czele armii, błyskawicznie trafia Bhiszmę tysiącem strzał. Powstrzymuje jego atak i z rozochoconymi wojami do walki się ustawia.
Wspomniał wtedy król Durjodhana, rydwannik najmocniejszy z mocarnych, na straszną rzeź, jakiej ten siłacz dokonał, i śmierć braci swoich. I rzecze do Drony Syna Bharadwadźi:
– Mistrzu, ty zawsze chciałeś mojego dobra, bezgrzeszny. Wszak my, mając wsparcie w tobie i w wielkim praojcu Bhiszmie, z pewnością pokusić byśmy się mogli nawet o zwycięstwo nad bogami samymi, a cóż dopiero nad Synami Pandu, trzebieńcami skarlałymi. Więc spraw, by oni zginęli! Niechaj ci szczęście sprzyja!
Słyszy te słowa Drona i razem z twoim synem, czcigodny, na szyk Pandawów uderza. [20] Widzi to Satjaki Wnuk Śiniego. Zatrzymuje Dronę i tak zaczyna się bój pełen zgiełku, od którego włos się jeży. Syn Bharadwadźi, płonąc z gniewu, ostrymi strzałami Wnuka Śiniego w obojczyk trafia, śmiejąc się pod wąsem. Bhimasena, takoż w gniewie, uderza na Syna Bharadwadźi i tak oto Satjakiego osłania przed Droną, najlepszym z wojowników. Teraz Bhiszmę i Śalję gniew ogarnia i zasypują Bhimasenę strzałami, o czcigodny. [25] W gniew wpadają Abhimanju i Synowie Draupadi, którzy szyją ostrymi strzałami w tamtych, co broń gotową do uderzenia podnoszą, czcigodny. Ale oto do Bhiszmy i Drony mocarnych, nadlatujących w ataku, wielki łucznik Śikhandin podjeżdża, ów mąż bohaterski. Mocno dzierży swój łuk, co jak jak chmura burzowa huczy i w jednej chwili deszczem strzał ich zalewa, aż słońce zasłania. Wielki pradziad Bharatów już na Śikhandina chce ruszyć, ale się powstrzymuje, przypomina sobie bowiem o tym, że tamten jest kobietą. Z rozkazu twego syna nadjeżdża Drona, wielki królu, by osłonić Bhiszmę. [30] Śikhandin rusza na Dronę, najlepszego wojownika, cofa się jednak przed nim jak przed ogniem szalejącym w końcu Czasu. Twój syn, panie plemion, z wielkim oddziałem osłaniając Bhiszmę, rusza do ataku, gnany pragnieniem wielkiej sławy. Pandawowie, mój królu, z Ardźuną Zdobywcą-Skarbu na czele, zakleszczają Bhiszmę, a myśli swoje wszystkie na zwycięstwie skupiają. I rozpoczyna się bój straszny, jak pradawny bój bogów i Danawów, między tymi, co zwycięstwa pragną i wiecznej sławy niepojętej.