6.50. Klęska Kalingów

I rzekł Dhrytarasztra:
Jakże król Kalingów, dowódca całej armii, posłuszny rozkazowi syna mego, razem ze swym wojskiem walczył z potężnym Bhimaseną, którego czyny świat zadziwiają, z onym mężem, co z maczugą nadchodzi jak Śmierć z pałką w ręku?

Rzekł Sańdźaja:
Z rozkazu syna twego król Kalingi Śrutajus potężny rusza w kierunku rydwanu Bhimy, w otoczeniu wielkiej armii, krzewi się oddziałami rydwanów, słoni i konnicy, prześwietnie jest uzbrojona, mój królu. [5] A w jej kierunku Bhimasena podąża wraz z wojskami Ćedich i Ketumanta i władcę Niszadów atakuje. Król Kalingi gniewem kipi i wraz z księciem Ketumantem podejmuje walkę z Bhimą. Ketumant wieloma tysiącami rydwanów, miriadą słoni i oddziałami Niszadów ze wszystkich stron Bhimę otacza, mój królu. Oddziały Ćedich, Matsjów i Karuszów, pod wodzą Bhimaseny, z impetem na Niszadów ruszają razem z towarzyszącymi im królami.

Rozpoczyna się bój grozę budzący, przeraźliwy. Przepełnieni żądzą mordu wzajemnego, walczący przestają sprzymierzeńców własnych rozpoznawać. [10] Straszny jest ten bój Bhiszmy z tamtymi niczym walka Indry z potężną armią Daitjów. Wielki łoskot nad polem bitwy się niesie, jakoby huk morza ryczącego. Szlachtują się nawzajem wojownicy, panie plemion, ziemię w stos ciałopalny zamieniają, który krwią świeżą jak zajęcza posoka spływa. Dzielni i niepowstrzymani, owładnięci chęcią zagłady wzajemnej, ni swoich i obcych nie poznają i własnych sprzymierzeńców atakują.

[15] I do strasznego starcia nielicznych z licznymi dochodzi – z jednej strony wojska Ćedich, a z drugiej wojska Kalingów i Niszadów, panie plemion! Mocarni wojownicy Ćedich wielkie męstwo okazują, ile sił walczą, ale oto porzucają Bhimasenę i z walki się wycofują. Jednak potężny Bhimasena Pandawa, choć opuszczony przez Ćedich, ostaje się na polu bitwy, ufny w siłę własnych ramion, mimo że Kalingowie ze wszystkich stron nań napierają. Ani drgnie, nawet przez moment, tylko armię Kalingów ostrymi strzałami zasypuje. Takoż król Kalingów, łucznik znamienity, wraz ze swoim synem Śakradewą, rydwannikiem wielkim, bije strzałami w Pandawę. Długoręki Bhima, potrząsając swym świetlistym łukiem, dalej z nimi walczy, siły swoich ramion pewien. [20] Śakradewa wypuszcza rój pocisków, który konie Bhimy zabija, i zaraz potem zalewa go deszczem strzał niczym chmura, gdy lato się kończy. Mocarny Bhimasena, choć mu konie zabito, wciąż na rydwanie stoi i ciska ku Śakradewie maczugę z żelaza najtwardszego wykutą. Uderza ona syna króla Kalingów, mój królu, a on spada z rydwanu na ziemię, wraz z nim jego godło i woźnica.

Widzi król Kalingów, że jego syn poległ, więc ze wszystkich stron wielotysięcznymi oddziałami rydwanów Bhimę otacza. Długoręki Bhima wielką, ciężką maczugę odrzuca i miecza dobywa, chcąc czynu strasznego dokonać. [25] Osłania się tarczą prześwietną, mój królu, z byczej skóry zrobioną, buhaju ludzi, pokrytą złotymi gwiazdami i półksiężycami. Rozwścieczony król Kalingów naciera cięciwę, nakłada na nią tylko jedną strzałę złowrogą jak trucizna węża i wypuszcza ją w kierunku Bhimaseny, władca ludów żądny mordu. I oto leci z wielkim pędem ona ostra strzała, ale Bhimasena rozcina ją przez pół wielkim mieczem i krzyczy z radości, budząc trwogę w armii wroga. Rozjuszony król Kalingów wraz ciska ku Bhimasenie czternaście włóczni dobrze na toczydle wecowanych. Ale i te rozcina długoręki Bhima Pandawa swoim mieczem przednim, jakby ptactwo w locie. [30] I już dostrzega księcia Kalingów Bhanumanta, i pędzi ku niemu, ten buhaj ludzi! Mocarny Bhanumant zalewa Bhimę deszczem strzał, rycząc tak, aż mu niebo echem odpowiada. Nie zniesie Bhima tego lwiego ryku, więc rykiem potężnym odpowiada, aż trzęsą się wojownicy Kalingów, myśląc, że Bhima nie może być człowiekiem, buhaju Bharatów!

A Bhima, ryknąwszy strasznie, miecz błyskawicznie wyciąga, mój królu, i po kłach prześwietnego słonia wspina się na grzbiet jego – na grzbiet tego króla słoni, panie! [35] I swym szerokim mieczem przez pół Bhanumanta rozcina. A gdy syna królewskiego zabił, uderza mieczem w zwalisty kark słonia – ten pogromca wrogów. Pada na ziemię świetny słoń, z głośnym rykiem, niczym góra strzelista pędem rzeki podmyta.

A ów Bharata, Bharato, zeskakuje ze słonia i na ziemi staje w pełnym uzbrojeniu, z mieczem w dłoni, o duchu niezłomnym. I krążyć zaczyna różnymi szlakami bojowymi, zabija słonie, z bliska do nich podpadając. Wygląda jak szczelny krąg ognia, płomieniem na wszystkie strony buchający. [40] Biegnie wśród oddziałów kawalerii, słonnicy, rydwanów i oddziałów piechoty, zadając ciosy, krwią zbroczony, najsilniejszy. Niczym sokół drapieżny z wielką prędkością przez pole bitwy przelatuje, przewyższając siły wroga, swoim mieczem o ostrej krawędzi głowy szlachtuje słonników i głowy im ścina. Pieszo idzie, samojeden, rozjuszony, budząc grozę w szeregach wrogów, wprawiając ich obłęd niczym Jama, gdy kres światu przynosi. Oszołomieni z wrzaskiem biegną pospołu ku temu, co młynka mieczem dziarsko kręci w walce, co druzgocze dyszle i jarzma rydwanów, a samych wojowników morduje – ten potężny wrogów niszczyciel. [45] Widzę Bhimasenę Syna Pandu, w różnych miejscach, jak popisuje się ciosami miecza – młynkiem, rwaniem w górę, pchnięciem, wyskokiem, wybiciem, unikiem, zderzeniem i ciosem.

Niektórzy, samym czubkiem miecza uderzeni przez Pandawę wielkiego duchem, wyją z bólu , w czułe punkty zranieni i bez życia na ziemię padają. Słonie z odciętymi kłami i trąbami, z rozwartymi guzami na czerepach, bez jeźdźców, tratują własne szyki, Bharato, dopóki nie zwalą się na ziemię z głośnym rykiem. [50] Widzę połamane włócznie i łuki, głowy kornaków, różnokolorowe czapraki, popręgi błyszczące złotem, ogłowia, włócznie, godła, kołczany, machiny wojenne i łuki, świecące naczynia z ogniem, bodźce i ościenie, dzwonki różne, królu, rękojeści mieczy wysadzane złotem – jedne lecą na ziemię, inne już na niej leżą, dłonie jeźdźców wciąż kurczowo je dzierżą. Ziemię zaściełają odcięte ręce i nogi, i martwe słonie niczym góry nieruchome.

Kiedy ten buhaj ludzi one wielkie słonie wybił, rusza do ataku na konnicę, zwalając jeźdźców na ziemię. I teraz między nimi a nim toczy się ten straszny bój, Bharato. Porwane uzdy, lejce, bicze złotem płonące, czapraki, pociski, włócznie przebogate, zbroje, tarcze, kolorowe okrycia – wszędzie widzę, jak leżą na ziemi, porzucone w tej ciężkiej walce. [55] Cała ziemia okrywa się wielobarwną, migocącą bronią niby barwnym kwieciem.

Teraz na rydwanników się rzuca potężny Pandawa, rąbie ich mieczem i na ziemię zwala razem z godłami. A wszyscy dziwują się wielce, jak ten przesławny mąż w jednej chwili do przodu skacze i jak mknie szlakami bojowymi wieloma. Jednych nogą wdeptuje w ziemię, innych na pół przecina, jeszcze innych przeraża swym rykiem albo kopnięciem z uda potężnego na ziemię obala. Na sam jego widok umierają ze strachu niektórzy.

[60] Wielkie wojsko Kalingów Bhiszmę najpierw osłania, a po chwili, pełne zaciekłości na Bhimasenę rusza. Bhimasena dostrzega Śrutajusa, który na czele pędem jedzie w jego stronę, buhaju Bharatów. Król Kalingów o duchu niezmierzonym widzi, że Bhimasena nadbiega i dziewięcioma strzałami w sam środek piersi go trafia. Niczym słoń bodźcem dźgnięty buchnął gniewem Bhimasena, jak ogień paliwem podlany. Jego woźnica, Aśoka, wskakuje na rydwan w złotych ornamentach i na nim do Bhimy podjeżdża. W oka mgnieniu wskakuje nań Syn Kunti, zabójca wrogów. [65] Rusza w kierunku króla Kalingów, wołając ku niemu:
– Stawaj! Stawaj!

Rozjuszony Śrutajus mocarny ostrymi strzałami strzela w Bhimę, lekkością ręki się popisuje. Dziewięć ostrych strzał z dobrego łuku wypuszczonych uderza w Bhimę z całej siły, mój królu. We wściekłość wpada Bhima, niby wąż kijem uderzony i w gniewie krzepko za łuk chwyta – on, ten Syn Prythy, najmocniejszy z mocnych. [70] Siedmioma żelaznymi strzałami króla Kalingów zabija, dwiema strzałami ostrymi jak brzytwa posyła do siedziby Jamy Satjadewę i Satję – dwóch dzielnych strażników kół rydwanu Śrutajusa, a razem z nimi Ketumanta ranionego trzema ostrymi strzałami niedźwiedzimi – ten o niezmierzonym duchu. Wielce to wojowników Kalingów rozeźliło. Tysiącami oddziałów otaczają bezwzględnego Bhimasenę, sypią nań włóczniami, maczugami, mieczami, dzidami, kopiami, toporami… Ale ów mocarz powstrzymuje ten straszliwy deszcz pocisków i migiem za maczugę chwyta, kręci nią młynka i posyła siedem setek bohaterów do królestwa Jamy. I dalej dwa tysiące Kalingów do świata Śmierci zagania, ten nieubłagany. [75] Trudno mi własnym oczom uwierzyć!

A bezustannie chłoszcząc oddziały Kalingów, cały czas na Bhiszmę O-Niezłomnym-Ślubowaniu baczy. Rozbiegają się wśród szyków wojska słonie bez jeźdźców, których Pandawa zabił, niczym chmury wiatrem pędzone, tratują własne oddziały, ryczą z bólu od ran strzałami zadanych. Bhima długoręki, mocarny, dmie w konchę, a jej dźwięk wprawia w drżenie serca wojowników Kalingów. Wszystkich pomroczność ogarnia, pogromco wrogów, trząść się poczynają wraz ze swymi wierzchowcami. [80] Ze strachu przed Bhimą, mój królu – który niczym słoń królewski przez pole bitwy pędzi, którego wszędy jest pełno, który znienacka na wroga wypada – zmysły tracą i dreszcz przejmuje całe wojsko zalęknione aż wielkie jezioro przypominać zaczyna, nieobjęte, wzburzone przez krokodyla.

Groza zdejmuje mężnych wojowników Kalingów z powodu nadludzkich czynów Bhimy, to rozbiegają się na wszystkie strony, to znowu kupią się razem, a tymczasem dowódca Pandawów, Dhrysztadjumna Wnuk Pryszaty do swych wojsk woła:
– Do boju!

Na rozkaz dowódcy żołnierze pod wodzą Śikhandina, ze wsparciem rydwanów, na których strzelcy jadą, ruszają w kierunku Bhimy. Z tyłu osłania ich Król-Prawa z armią słoni podobną do wielkiej chmury, co deszcz przynosi. [85] W ten sposób Wnuk Pryszaty, wezwawszy do boju oddziały świetnych mężów, tyły Bhimaseny zabezpieczył.

Nie ma na świecie nikogo, kto byłby księciu Pańćalów Dhrysztadjumnie droższy nad życie, aniżeli Bhima i Satjaki. I oto widzi on, jak Bhimasena, długoręki zabójca wrogów, sroży się wśród Kalingów, woła głośno ten spopielacz nieprzyjaciół, mój królu, uradowany wielce i dmie w konchę, jak lew rycząc. A Bhimasena, gdy zamajaczyły siwe konie zaprzężone do rydwanu w złoto zdobnego, z godłem z kowidary, odetchnął ulgą. [90] Dhrysztadjumna zaś dostrzega Bhimasenę przez Kalingów otoczonego i rusza mu na pomoc w boju – ten o duchu niezmierzonym. Widzi z daleka Satjaki Wnuk Śiniego, jak ci dwaj mężowie, Dhrysztadjumna i Wilczobrzuch, ochoczo walczą z Kalingami i pędem do nich rusza – największy zwycięzca, buhaj ludzi – dając z tyłu Synowi Prythy i Wnukowi Pryszaty wsparcie. Z łukiem w ręku, rzezi wrogów dokonuje, przeraźliwą postać przybrawszy, dalej tamtych uśmierca.

[95] Długoręki Bhima zaś upuszcza z ciał Kalingów rzekę mulistą od ciał i posoki, o krwawym nurcie, płynącą między wojskami Kalingów i Pandawów, nie do przekroczenia. Widzą twoi ludzie, mój królu, co Bhima czyni i krzyczeć poczynają:
– Oto sam Czas pod postacią Bhimy z Kalingami walczy!

I usłyszał ten krzyk Bhiszma Syn Śantanu. Z pełną prędkością na Bhimę rusza, a wokół niego gnają oddziały w szyku bojowym. Satjaki, Bhimasena i Wnuk Pryszaty rzucają się na jego rydwan zdobny w złote ornamenty. W mig go otaczają i każdy z nich w jednej chwili rani go trzema strzałami chyżymi. [100] Odbija się twój ojciec O-Boskim-Ślubowaniu tym łucznikom zajadłym i każdego z nich trafia strzałą, prościutko do celu lecącą. Tysiącem strzał odpiera atak rydwanników, zabija też rumaki Bhimy w złotych zbrojach. Bhimasena cały w gorączce, wciąż stojąc na rydwanie zaprzężonym w martwe już konie, z całą mocą ciska włócznię w kierunku rydwanu Syna Gangi. Lecz nim go dosięgła, twój ojciec O-Niezłomnym-Ślubowaniu rozszczepia ją w locie. Rozpryskuje się włócznia w drzazgi i spada na ziemię. Bhimasena z rydwanu chyżo zeskakuje, ciężką, żelazną maczugę krzepko dzierżąc, buhaju ludzi. [105] W tym samym momencie Satjaki, chcąc przyjść w sukurs Bhimie, zabija woźnicę starego Kuru i spłoszone konie porywają rydwan, uwożąc Bhiszmę z pola bitwy. Zapłonął Bhima na ten widok, jak ogień, co suchą trawę podpala, mój królu. Stoi bez ruchu – on, co zabił wszystkich Kalingów! – wśród wrogiego wojska, ale żaden z twych ludzi nawet zbliżyć do niego się nie ośmiela, buhaju mężów! Wreszcie Dhrysztadjumna, najlepszy z wojowników, zabiera go na swój rydwan i odjeżdża z nim na oczach wszystkich żołnierzy.

[110] Gromko sławią Bhimę Pańćalowie i Matsjowie, buhaju Bharatów, Bhima Dhrysztadjumnę obejmuje, a potem podchodzi do Satjakiego. A ten tygrys Jadawów Silny-Prawdą w obecności Dhrysztadjumny odzywa się do Bhimaseny, chcąc go rozweselić:
– Chwała niebiosom, żeś zabił w boju króla Kalingów i jego synów Ketumanta i Śakradewę wraz z innymi Kalingami. Pokonałeś ich siłą własnych ramion – całą tę potężną armię złożoną ze słonnicy, kawalerii i jazdy!

Po tych słowach długoręki Wnuk Śiniego, dręczyciel wrogów, zeskakuje z rydwanu, by objąć Pandawę. [115] A potem znowu na rydwan wsiada i jedzie dalej zabijać twoich ludzi, siłę Bhimy swoim gniewem podsycając.