Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)
***
6.41-117 Księga pokonania Bhiszmy
(bhīṣma-vadha)
6.56-64 Czwarty dzień bitwy
(caturtha-yuddha-divasa)
6.64. Końcowe pouczenia Bhiszmy
(duryodhana-hitopadeśa)
Streszczenie rozdziału:
1–10 Różne opinie wieszczów (Narady, Bhrygu, Śakry, Dwaipajany, Angirasa, Dewali) na temat Wasudewy.
11–18 Bhiszma podsumowuje swój wywód: Kryszna jest rad z synów Pandu, dlatego są oni niepokonani. Sańdźaja zakańcza rozmowę.
bhīṣma uvāca
śṛṇu cedaṃ mahārāja
brahmabhūtastavaṃ mama |
brahmarṣibhiś ca devaiś ca
yaḥ purā kathito bhuvi ||6.64.1||
sādhyānām api devānāṃ
devadeveśvaraḥ prabhuḥ |
lokabhāvanabhāvajña
iti tvāṃ nārado 'bravīt |
bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca
mārkaṇḍeyo 'bhyuvāca ha ||6.64.2||
yajñānāṃ caiva yajñaṃ tvāṃ
tapaś ca tapasām api |
devānām api devaṃ ca
tvām āha bhagavān bhṛguḥ |
purāṇe bhairavaṃ rūpaṃ
viṣṇo bhūtapateti vai ||6.64.3||
vāsudevo vasūnāṃ tvaṃ
śakraṃ sthāpayitā tathā |
devadevo 'si devānām
iti dvaipāyano 'bravīt ||6.64.4||
pūrve prajānisargeṣu
dakṣam āhuḥ prajāpatim |
sraṣṭāraṃ sarvabhūtānām
aṅgirās tvāṃ tato 'bravīt ||6.64.5||
avyaktaṃ te śarīrotthaṃ
vyaktaṃ te manasi sthitam |
devā vāksaṃbhavāś ceti
devalas tv asito 'bravīt ||6.64.6||
śirasā te divaṃ vyāptaṃ
bāhubhyāṃ pṛthivī dhṛtā |
jaṭharaṃ te trayo lokāḥ
puruṣo 'si sanātanaḥ ||6.64.7||
evaṃ tvām abhijānanti
tapasā bhāvitā narāḥ |
ātmadarśanatṛptānām
ṛṣīṇāṃ cāpi sattamaḥ ||6.64.8||
rājarṣīṇām udārāṇām
āhaveṣv anivartinām |
sarvadharmapradhānānāṃ
tvaṃ gatir madhusūdana ||6.64.9||
eṣa te vistaras tāta
saṃkṣepaś ca prakīrtitaḥ |
keśavasya yathātattvaṃ
suprīto bhava keśave ||6.64.10||
saṃjaya uvāca
puṇyaṃ śrutvaitad ākhyānaṃ
mahārāja sutas tava |
keśavaṃ bahu mene sa
pāṇḍavāṃś ca mahārathān ||6.64.11||
tam abravīn mahārāja
bhīṣmaḥ śāṃtanavaḥ punaḥ |
māhātmyaṃ te śrutaṃ rājan
keśavasya mahātmanaḥ ||6.64.12||
narasya ca yathātattvaṃ
yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi |
yadarthaṃ nṛṣu saṃbhūtau
naranārāyaṇāv ubhau ||6.64.13||
avadhyau ca yathā vīrau
saṃyugeṣv aparājitau |
yathā ca pāṇḍavā rājann
agamyā yudhi kasya cit ||6.64.14||
prītimān hi dṛḍhaṃ kṛṣṇaḥ
pāṇḍaveṣu yaśasviṣu |
tasmād bravīmi rājendra
śamo bhavatu pāṇḍavaiḥ ||6.64.15||
pṛthivīṃ bhuṅkṣva sahito
bhrātṛbhir balibhir vaśī |
naranārāyaṇau devāv
avajñāya naśiṣyasi ||6.64.16||
evam uktvā tava pitā
tūṣṇīm āsīd viśāṃ pate |
vyasarjayac ca rājānaṃ
śayanaṃ ca viveśa ha ||6.64.17||
rājāpi śibiraṃ prāyāt
praṇipatya mahātmane |
śiśye ca śayane śubhre
tāṃ rātriṃ bharatarṣabha ||6.64.18||
1 Bhiszma rzekł:
Książę, słuchaj tej litanii
bóstwa, które jest brahmanem,
ją bogowie i wieszczowie
ongiś tutaj wysłowili.
2 Narada o tobie mówi,
żeś bóg bogów, rządca, władca
nad sadhjami, niebianami,
znawca uczuć, myśli świata.
Markandeja zaś cię nazwał –
przeszłym, przyszłym, teraźniejszym.
3 Tyś ofiarą wszelkich ofiar
i ascezą pośród ascez,
bogiem pośród innych bogów –
tak szlachetny mówi Bhrygu.
Onegdaj powstała z Wisznu
postać straszna, lęk budząca*.
4 Tyś wśród Wasów Wasudewą,
tyś to Śakrę ustanowił,
tyś bóg bogów pośród niebian –
tak powiedział Dwaipajana*.
5 Drzewiej, w czas stwarzania istot
zwali Dakszę Panem Stworzeń
i demiurgiem wszystkich bytów –
takim cię Angiras chwalił.
6 Przejawione z twojej myśli,
niewidzialne z twego ciała,
niebianie z twej mowy wstali –
Asita Dewala mówi.
7 Głowa twa przenika niebo,
ramiona trzymają ziemię,
trójświat zaś jest twoim brzuchem,
tyś odwiecznym jest Człowiekiem.
8 Ci ascezą uświęceni
ludzie ciebie rozpoznają.
Tyś najświętszym jest wśród wieszczów,
którzy pragną jaźń oglądać.
9 Wśród szlachetnych wieszczów-królów,
którzy nie zbiegają z boju,
i podstawą są dla prawa –
tyś jest celem, Madhugromco.
10 O przemiły, tobiem sławił
prawdziwie Keśawę boga,
tak w szczegółach, jak i zwięźle,
zatem raduj się w Keśawie.
Sańdźaja rzekł:
11 Gdy twój, królu, syn wysłuchał
owej zbożnej opowieści,
Keśawę wielce docenił
i Pandawów rydwanników.
12 I znów Bhiszma syn Śantanu
tak odezwał się do księcia:
„Wysłuchałeś tej elegii
o Keśawie wielkim duchem,
13 oraz Narze, powiedzianej
zgodnie z tym, o co pytałeś.
I o celu, dla którego
obaj Nara z Narajaną
pośród ludzi się zjawili,
14 i dlaczego ci mężowie,
w boju są niepokonani,
a do synów Pandu w walce
nikt nie zdoła podejść, władco.
15 Kryszna wszak jest bardzo rady
ze sławetnych synów Pandu,
zatem mówię ci, o książę,
zawrzyj pokój z Pandawami.
16 Ciesz się ziemią jako włodarz
razem z braćmi potężnymi.
Bogów, Narę, Narajanę
znieważając, nie przeżyjesz!”.
17 Ojciec twój te słowa wyrzekł
i radosny, o monarcho,
księcia zaraz pozostawił,
a sam odszedł na spoczynek.
18 Szlachetnemu się kłaniając,
książę ruszył do obozu,
i legł na wygodnym łożu
w czas tej nocy, o buhaju.