Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)
***
6.41-117 Księga pokonania Bhiszmy
(bhīṣma-vadha)
6.56-64 Czwarty dzień bitwy
(caturtha-yuddha-divasa)
6.62. Litania do Wasudewy
(vāsudeva-māhātmya)
Streszczenie rozdziału:
1–4 Wasudewa błogosławi Brahmę, a wieszczowie pytają: kogóż to Brahma wysławiał swymi hymnami?
5–24 Brahma sławi Wasudewę i znika ze zgromadzenia niebian.
25–29 Bhiszma mówi o okolicznościach, w których wysłuchał opowieści.
30–39 Bhiszma gani Durjodhanę i sławi Wasudewę – źródło wszechrzeczy.
bhīṣma uvāca
tataḥ sa bhagavān devo
lokānāṃ parameśvaraḥ |
brahmāṇaṃ pratyuvācedaṃ
snigdhagambhīrayā girā ||6.62.1||
viditaṃ tāta yogān me
sarvam etat tavepsitam |
tathā tad bhavitety uktvā
tatraivāntaradhīyata ||6.62.2||
tato devarṣigandharvā
vismayaṃ paramaṃ gatāḥ |
kautūhalaparāḥ sarve
pitāmaham athābruvan ||6.62.3||
ko nv ayaṃ yo bhagavatā
praṇamya vinayād vibho |
vāgbhiḥ stuto variṣṭhābhiḥ
śrotum icchāma taṃ vayam ||6.62.4||
evam uktas tu bhagavān
pratyuvāca pitāmahaḥ |
devabrahmarṣigandharvān
sarvān madhurayā girā ||6.62.5||
yat tatparaṃ bhaviṣyaṃ ca
bhavitavyaṃ ca yat param |
bhūtātmā yaḥ prabhuś caiva
brahma yac ca paraṃ padam ||6.62.6||
tenāsmi kṛtasaṃvādaḥ
prasannena surarṣabhāḥ |
jagato 'nugrahārthāya
yācito me jagatpatiḥ ||6.62.7||
mānuṣaṃ lokam ātiṣṭha
vāsudeva iti śrutaḥ |
asurāṇāṃ vadhārthāya
saṃbhavasva mahītale ||6.62.8||
saṃgrāme nihatā ye te
daityadānavarākṣasāḥ |
ta ime nṛṣu saṃbhūtā
ghorarūpā mahābalāḥ ||6.62.9||
teṣāṃ vadhārthaṃ bhagavān
nareṇa sahito vaśī |
mānuṣīṃ yonim āsthāya
cariṣyati mahītale ||6.62.10||
naranārāyaṇau yau tau
purāṇāv ṛṣisattamau |
sahitau mānuṣe loke
saṃbhūtāv amitadyutī ||6.62.11||
ajeyau samare yattau
sahitāv amarair api |
mūḍhās tv etau na jānanti
naranārāyaṇāv ṛṣī ||6.62.12||
tasyāham ātmajo brahmā
sarvasya jagataḥ patiḥ |
vāsudevo 'rcanīyo vaḥ
sarvalokamaheśvaraḥ ||6.62.13||
tathā manuṣyo 'yam iti
kadā cit surasattamāḥ |
nāvajñeyo mahāvīryaḥ
śaṅkhacakragadādharaḥ ||6.62.14||
etat paramakaṃ guhyam
etat paramakaṃ padam |
etat paramakaṃ brahma
etat paramakaṃ yaśaḥ ||6.62.15||
etad akṣaram avyaktam
etat tac chāśvataṃ mahat |
etat puruṣasaṃjñaṃ vai
gīyate jñāyate na ca ||6.62.16||
etat paramakaṃ teja
etat paramakaṃ sukham |
etat paramakaṃ satyaṃ
kīrtitaṃ viśvakarmaṇā ||6.62.17||
tasmāt sarvaiḥ suraiḥ sendrair
lokaiś cāmitavikramaḥ |
nāvajñeyo vāsudevo
mānuṣo 'yam iti prabhuḥ ||6.62.18||
yaś ca mānuṣamātro 'yam
iti brūyāt sumandadhīḥ |
hṛṣīkeśam avajñānāt
tam āhuḥ puruṣādhamam ||6.62.19||
yoginaṃ taṃ mahātmānaṃ
praviṣṭaṃ mānuṣīṃ tanum |
avamanyed vāsudevaṃ
tam āhus tāmasaṃ janāḥ ||6.62.20||
devaṃ carācarātmānaṃ
śrīvatsāṅkaṃ suvarcasam |
padmanābhaṃ na jānāti
tam āhus tāmasaṃ janāḥ ||6.62.21||
kirīṭakaustubhadharaṃ
mitrāṇām abhayaṃkaram |
avajānan mahātmānaṃ
ghore tamasi majjati ||6.62.22||
evaṃ viditvā tattvārthaṃ
lokānām īśvareśvaraḥ |
vāsudevo namaskāryaḥ
sarvalokaiḥ surottamāḥ ||6.62.23||
evam uktvā sa bhagavān
sarvān devagaṇān purā |
visṛjya sarvalokātmā
jagāma bhavanaṃ svakam ||6.62.24||
tato devāḥ sagandharvā
munayo 'psaraso 'pi ca |
kathāṃ tāṃ brahmaṇā gītāṃ
śrutvā prītā divaṃ yayuḥ ||6.62.25||
etac chrutaṃ mayā tāta
ṛṣīṇāṃ bhāvitātmanām |
vāsudevaṃ kathayatāṃ
samavāye purātanam ||6.62.26||
jāmadagnyasya rāmasya
mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ |
vyāsanāradayoś cāpi
śrutaṃ śrutaviśārada ||6.62.27||
etam arthaṃ ca vijñāya
śrutvā ca prabhum avyayam |
vāsudevaṃ mahātmānaṃ
lokānām īśvareśvaram ||6.62.28||
yasyāsāv ātmajo brahmā
sarvasya jagataḥ pitā |
kathaṃ na vāsudevo 'yam
arcyaś cejyaś ca mānavaiḥ ||6.62.29||
vārito 'si purā tāta
munibhir vedapāragaiḥ |
mā gaccha saṃyugaṃ tena
vāsudevena dhīmatā |
mā pāṇḍavaiḥ sārdham iti
tac ca mohān na budhyase ||6.62.30||
manye tvāṃ rākṣasaṃ krūraṃ
tathā cāsi tamovṛtaḥ |
yasmād dviṣasi govindaṃ
pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam |
naranārāyaṇau devau nānyo
dviṣyād dhi mānavaḥ ||6.62.31||
tasmād bravīmi te rājann
eṣa vai śāśvato 'vyayaḥ |
sarvalokamayo nityaḥ
śāstā dhātā dharo dhruvaḥ ||6.62.32||
lokān dhārayate yas trīṃś
carācaraguruḥ prabhuḥ |
yoddhā jayaś ca jetā ca
sarvaprakṛtir īśvaraḥ ||6.62.33||
rājan sattvamayo hy eṣa
tamorāgavivarjitaḥ |
yataḥ kṛṣṇas tato dharmo
yato dharmas tato jayaḥ ||6.62.34||
tasya māhātmyayogena
yogenātmana eva ca |
dhṛtāḥ pāṇḍusutā rājañ
jayaś caiṣāṃ bhaviṣyati ||6.62.35||
śreyoyuktāṃ sadā buddhiṃ
pāṇḍavānāṃ dadhāti yaḥ |
balaṃ caiva raṇe nityaṃ
bhayebhyaś caiva rakṣati ||6.62.36||
sa eṣa śāśvato devaḥ
sarvaguhyamayaḥ śivaḥ |
vāsudeva iti jñeyo
yan māṃ pṛcchasi bhārata ||6.62.37||
brāhmaṇaiḥ kṣatriyair vaiśyaiḥ
śūdraiś ca kṛtalakṣaṇaiḥ |
sevyate 'bhyarcyate caiva
nityayuktaiḥ svakarmabhiḥ ||6.62.38||
dvāparasya yugasyānte
ādau kaliyugasya ca |
sātvataṃ vidhim āsthāya
gītaḥ saṃkarṣaṇena yaḥ ||6.62.39||
sa eṣa sarvāsuramartyalokaṃ
samudrakakṣyāntaritāḥ purīś |
yuge yuge mānuṣaṃ caiva vāsaṃ
punaḥ punaḥ sṛjate vāsudevaḥ ||6.62.40||
1 Bhiszma rzekł:
Wówczas Bóg ów i niebianin,
ten najwyższy władca światów,
oto Brahmie odpowiedział
głosem czułym i głębokim:
2 „Miły, dzięki mocy jogi
wiem o wszystkim czego pragniesz,
niechaj właśnie to się ziści” –
a to rzekłszy, nagle zniknął.
3 Gandharwowie i wieszczowie
zadziwieni bezgranicznie,
ciekawością owładnięci
zapytali się Praojca:
4 „Komuż to się waszmość kłaniał
karnie tak, o wszechpotężny?
Najlepszymi z hymnów kogo
wysławiałeś, chcemy wiedzieć?”.
5 Po tych słowach bóg Praojciec
tak się zwrócił do zebranych
niebian, wieszczów i gandharwów,
miodowymi wersetami:
6 „Kto jest przyszłym, transcendentnym,
nieuchronnym, celem wszego,
najwyższą siedzibą, Panem,
jaźnią bytów i brahmanem,
7 z owym szczęsnym rozmawiałem,
o buhaje pośród bogów
i dla istot pomyślności
upraszałem pana świata.
8 Przybądź do ludzkiego sioła
znany jako Wasudewa,
dla demonów wytracenia
zjaw się na powierzchni ziemi.
9 Zabite rakszasy w boju,
dzieci Danu oraz Diti
pośród ludzi się zrodziły
w ciałach strasznych i mocarnych.
10 Aby wszystkich ich wytracić,
Bóg wszechmocny razem z Narą
wstąpił teraz w ludzkie łono
i po ziemi będzie kroczył.
11 Nara oraz Narajana,
dwaj odwieczni ci wieszczowie,
pierwsi, o niezmiernym blasku,
razem w ludzki świat zstępują.
12 Zwartych w walce ich nie zmogą
połączeni nieśmiertelni,
jednak głupcy ich nie znają –
wieszczów Nary z Narajanem.
13 Wszak ja włodarz wszego świata,
Brahma, z niego się zrodziłem!
Wasudewę czcić winniście,
najwyższego władcę światów.
14 »Toć on zwykłym jeno człekiem« –
przenigdy, o pierwsi z bogów,
mężnego nie lekceważcie,
dzierżcy konchy, koła, pałki.
15 Oto wielka tajemnica,
siedziba najwyższa oto,
oto jest najwyższy brahman,
i największa sława oto.
16 Oto wieczny, niewidzialny,
nieprzemijający oto,
oto zwany on Człowiekiem –
chociaż w pieśniach jest sławiony,
nie podobna go zrozumieć.
17 Oto jest i moc najwyższa,
i najwyższe szczęście oto,
oto prawda jest najświętsza,
którą sławił Wiśwakarman.
18 Ni bogowie razem z Indrą,
ani ludzie, myśląc sobie:
»Wasudewa jednym z ludzi« –
niech nie ważą lekko Pana
o dzielność niezmierzonej.
19 »On jedynie śmiertelnikiem« –
który głupiec tak by mówił,
lekceważąc Pana Zmysłów,
tego zwą najgorszym z ludzi.
20 Wielkiej duszy i jogina,
który wstąpił w człecze ciało,
Wasudewy kto nie ceni,
tego ludzie mrocznym zowią.
21 Bóg co kępkę ma śriwatsa*,
promienny, lotosopępki –
kto wszech istot jaźni nie zna,
tego ludzie mrocznym zowią.
22 Diadem ma, Kaustubhę klejnot,
niszczy wszelki strach przyjaciół,
kto wzniosłego waży lekko,
grąży się w największym mroku.
23 Władcy władców wszystkich światów,
pierwsi z bogów, gdy to wiecie,
jak należy, Wasudewie
niech się wsze stworzenie kłania”.
24 Rzekł tak bóg, jaźń wszystkich światów,
onegdaj do grona niebian,
ich opuścił i wyruszył
prosto do pałacu swego.
25 Gdy niebianie, gandharwowie,
mędrcy i jeziorne nimfy
Brahmy pieśni wysłuchali,
w szczęściu k niebu podążyli.
26 Opowieści tej słuchałem,
miły, od najświętszych wieszczów,
gdy mówili o prastarym
Wasudewie podczas wiecu.
27 Wysłuchałem jej od Wjasy,
przemądrego Markandeji,
od Dźamadagniego Ramy
i Narady, znawco słowa.
28 Rzecz tą dobrze zrozumiawszy,
słysząc o niezmiennym Panu,
Wasudewie, wielkiej duszy,
władcy władców wszystkich światów,
29 z niego to sam Brahma powstał,
ojciec tego wszego świata –
czemuż ludzie by nie mieli
czcić i wielbić Wasudewy?
30 Mędrcy, co poznali Wedy,
z dawna ciebie uprzedzali:
„Nie wchodź w konflikt z Wasudewą,
który wielce jest rozumny,
ani również z Pandawami” –
lecz ty z mroku się nie budzisz.
31 Tyś demonem jest okrutnym –
myślę – stąd cię mrok spowija.
Nienawidzisz wszak Pasterza,
synów Pandu, Dóbr Zdobywcy,
bogów Nary, Narajany –
któżby ich mógł nienawidzić?
32 Zatem mówię ci, o książę,
on jest wiecznym i niezmiennym,
uczynionym z wszystkich światów,
sędzią, wsparciem i demiurgiem.
33 Mistrz żywego i martwego,
woj, zwycięstwo i zwycięzca,
Bóg i całej pan Natury
jeden trójświat utrzymuje.
34 On wcieloną jest istnością,
zbyty mroku, namiętności,
gdzie jest Kryszna, tam też prawo,
a gdzie prawo, tam zwycięstwo.
35 Synów Pandu utrzymuje
joga jego wielkiej chwały
oraz joga osobista –
więc zwycięstwo to ich będzie.
36 On obdarza synów Pandu
zawsze myślą najprzedniejszą,
stałą siłą podczas walki
i od strachu ich osłania.
37 On Bóg wieczny i pomyślny,
w nim są wszelkie tajemnice,
znany jako Wasudewa –
oto treść, o którą pytasz.
38 Bramini, rycerstwo, słudzy
i wytwórcy jego wielbią,
jemu służą swoją pracą,
pełną zalet, nieprzerwaną.
39 Pod koniec Dwapara ery,
na początku ery Kali,
śpiewał o nim Sankarszana
trwając w prawach satwatowych*.
40 To on świat cały demonów i ludzi,
mórz granicami oddzielone miasta,
w każdym eonie, również sioła ludzkie,
ciągle na nowo stwarza Wasudewa.