Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz

Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)

***

6.14-40 Księga  Pieśni Pana
(Bhagavad-gītā-parvan)

6.36. Joga trójcechowego podziału (BhG 14)
(guṇa-traya-vibhāga-yoga)

Streszczenie rozdziału:

1–2 Pochwała wiedzy, która będzie wysłowiona: upodabnia do Boga i wyzwala.
3–4 Kryszna zapładnia świat (łono/brahmana) żywymi istotami.
5–9 Trzy cechy Natury wiążą wszystkie żywe istoty. Opis każdej z trzech cech – czym obdarzają i jak wiążą.
10–13 Jak poznać która z cech dominuje?
14–18 Rezultat śmierci w trzech cechach – niebiosa, świat ludzi, ciała zwierząt.
19–20 Przekraczanie cech Natury – osiąganie stanu Kryszny.
21–27 Symptomy osoby, która przekroczyła trzy cechy.

śrībhagavān uvāca
paraṃ bhūyaḥ pravakṣyāmi
jñānānāṃ jñānam uttamam |
yaj jñātvā munayaḥ sarve
parāṃ siddhim ito gatāḥ ||6.36.1||

idaṃ jñānam upāśritya
mama sādharmyam āgatāḥ |
sarge 'pi nopajāyante
pralaye na vyathanti ca ||6.36.2||

mama yonir mahad brahma
tasmin garbhaṃ dadhāmy aham |
saṃbhavaḥ sarvabhūtānāṃ
tato bhavati bhārata ||6.36.3||

sarvayoniṣu kaunteya
mūrtayaḥ saṃbhavanti yāḥ |
tāsāṃ brahma mahad yonir
ahaṃ bījapradaḥ pitā ||6.36.4||

sattvaṃ rajas tama iti
guṇāḥ prakṛtisaṃbhavāḥ |
nibadhnanti mahābāho
dehe dehinam avyayam ||6.36.5||

tatra sattvaṃ nirmalatvāt
prakāśakam anāmayam |
sukhasaṅgena badhnāti
jñānasaṅgena cānagha ||6.36.6||

rajo rāgātmakaṃ viddhi
tṛṣṇāsaṅgasamudbhavam |
tan nibadhnāti kaunteya
karmasaṅgena dehinam ||6.36.7||

tamas tv ajñānajaṃ viddhi
mohanaṃ sarvadehinām |
pramādālasyanidrābhis
tan nibadhnāti bhārata ||6.36.8||

sattvaṃ sukhe sañjayati
rajaḥ karmaṇi bhārata |
jñānam āvṛtya tu tamaḥ
pramāde sañjayaty uta ||6.36.9||

rajas tamaś cābhibhūya
sattvaṃ bhavati bhārata |
rajaḥ sattvaṃ tamaś caiva
tamaḥ sattvaṃ rajas tathā ||6.36.10||

sarvadvāreṣu dehe 'smin
prakāśa upajāyate |
jñānaṃ yadā tadā vidyād
vivṛddhaṃ sattvam ity uta ||6.36.11||

lobhaḥ pravṛttir ārambhaḥ
karmaṇām aśamaḥ spṛhā |
rajasy etāni jāyante
vivṛddhe bharatarṣabha ||6.36.12||

aprakāśo 'pravṛttiś ca
pramādo moha eva ca |
tamasy etāni jāyante
vivṛddhe kurunandana ||6.36.13||

yadā sattve pravṛddhe tu
pralayaṃ yāti dehabhṛt |
tadottamavidāṃ lokān
amalān pratipadyate ||6.36.14||

rajasi pralayaṃ gatvā
karmasaṅgiṣu jāyate |
tathā pralīnas tamasi
mūḍhayoniṣu jāyate ||6.36.15||

karmaṇaḥ sukṛtasyāhuḥ
sāttvikaṃ nirmalaṃ phalam |
rajasas tu phalaṃ duḥkham
ajñānaṃ tamasaḥ phalam ||6.36.16||

sattvāt saṃjāyate jñānaṃ
rajaso lobha eva ca |
pramādamohau tamaso
bhavato 'jñānam eva ca ||6.36.17||

ūrdhvaṃ gacchanti sattvasthā
madhye tiṣṭhanti rājasāḥ |
jaghanyaguṇavṛttasthā
adho gacchanti tāmasāḥ ||6.36.18||

nānyaṃ guṇebhyaḥ kartāraṃ
yadā draṣṭānupaśyati |
guṇebhyaś ca paraṃ vetti
madbhāvaṃ so 'dhigacchati ||6.36.19||

guṇān etān atītya trīn
dehī dehasamudbhavān |
janmamṛtyujarāduḥkhair
vimukto 'mṛtam aśnute ||6.36.20||

arjuna uvāca
kair liṅgais trīn guṇān etān
atīto bhavati prabho |
kimācāraḥ kathaṃ caitāṃs
trīn guṇān ativartate ||6.36.21||

śrībhagavān uvāca
prakāśaṃ ca pravṛttiṃ ca
moham eva ca pāṇḍava |
na dveṣṭi saṃpravṛttāni
na nivṛttāni kāṅkṣati ||6.36.22||

udāsīnavad āsīno
guṇair yo na vicālyate |
guṇā vartanta ity eva
yo 'vatiṣṭhati neṅgate ||6.36.23||

samaduḥkhasukhaḥ svasthaḥ
samaloṣṭāśmakāñcanaḥ |
tulyapriyāpriyo dhīras
tulyanindātmasaṃstutiḥ ||6.36.24||

mānāvamānayos tulyas
tulyo mitrāripakṣayoḥ |
sarvārambhaparityāgī
guṇātītaḥ sa ucyate ||6.36.25||

māṃ ca yo 'vyabhicāreṇa
bhaktiyogena sevate |
sa guṇān samatītyaitān
brahmabhūyāya kalpate ||6.36.26||

brahmaṇo hi pratiṣṭhāham
amṛtasyāvyayasya ca |
śāśvatasya ca dharmasya
sukhasyaikāntikasya ca ||6.36.27||

Chwalebny Pan rzekł:
1 Dalej wiedzę ci obwieszczę,
tę najlepszą pośród wiedzy,
mędrcy, którzy ją poznali
stąd wkroczyli w doskonałość.

2 Na tej wiedzy się oparłszy,
stali się mi podobnymi.
Przy stwarzaniu się nie rodzą,
nie dygocą przy zniszczeniu.

3 Moim łonem wielki brahman,
w nim zarodek ja umieszczam,
z niego to, dziecię Bharatów,
powstają istoty wszystkie.

4 Synu Kunti, tych postaci,
które rodzą się z łon wszelkich,
jednym łonem – wielki brahman,
ojcem ja – nasienia dawcą.

5 Mrok, aktywność oraz istność –
z Natury powstałe cechy
wiążą w ciele, długoręki,
niezmiennego wcielonego.

6 Wśród nich istność daje zdrowie
i rozświetla, gdyż bez skazy.
Wiąże zaś poczuciem szczęścia
oraz wiedzy, o bezgrzeszny.

7 Wiedz, aktywność to namiętność
wstała z lgnięcia i tęsknoty.
Wiąże ona, synu Kunti,
wcielonego związkiem z czynem.

8 Mrok zaś rodzi się z niewiedzy,
mami on wcielonych wszystkich.
Niedbalstwem, lenistwem pęta,
ospałością, o Bharato.

9 Istność k szczęściu skłania człeka,
a aktywność ku czynowi,
mrok zaś wiedzę zakrywając,
sprawia lgnięcie ku niedbalstwu.

10 Istność jawi się, górując
nad mrokiem i aktywnością,
zaś aktywność się pojawia,
kiedy stłumi mrok i istność.
Wstaje mrok, gdy zdominuje
istność wespół z aktywnością.

11 Gdy we wszystkich bramach ciała
uzewnętrznia się świetlistość
oraz wiedza w nich powstaje,
niechaj wie, że wzrasta istność.

12 Gdy aktywność w siłę rośnie
wraz powstają: brak spokoju,
działanie, tęsknota, chciwość
i do czynów skłonność, byku.

13 Gdy znów mrok urasta w siłę,
to się rodzą: brak działania,
nieprzejrzystość, omroczenie
i niedbalstwo, dziecię Kurów.

14 Gdy nosiciel ciała zemrze,
kiedy istność rozwinięta,
wówczas nieskalane światy
przednich znawców on osiąga.

15 A gdy zemrze w aktywności,
wśród lubiących czyn się rodzi.
W mroku zmarły, się narodzi
z łona istot bezrozumnych.

16 Spełnionego dobrze czynu
owoc istny, nieskalany,
niewiedza – owocem mroku,
aktywności zaś – cierpienie.

17 Wiedza rodzi się z istności,
z aktywności zaś jest chciwość,
a niedbalstwo, omroczenie
i niewiedza wstają z mroku.

18 Ci w istności w górę idą,
aktywni zostają w środku,
ci, co są pod wpływem mroku,
z cech najgorszej, na dół schodzą.

19 Kiedy widz od cech innego
sprawcy tutaj nie dostrzega,
ale poznał od cech wyższe,
wówczas sięga mego stanu.

20 Gdy wcielony trzy przekroczy
cechy, z których wzrosło ciało,
to od cierpień się wyzwala –
narodzin, starości, śmierci
i osiąga nieśmiertelność.

Ardźuna rzekł:
21 Czym się ten odznacza, Panie,
kto trzy cechy już przekroczył?
Jakie jego zachowanie?
Jak przekracza on trzy cechy?

Chwalebny Pan rzekł:*
22 Oświecenia, omroczenia *
i działania nie odrzuca,
gdy przychodzą, synu Pandu,
i nie pragnie, gdy odchodzą.

23 Cechy go nie poruszają,
trwa on jakby obojętny.
„Tylko cechy to działają” –
utrzymuje on i nie drży.

24 Ból i radość ma za jedno,
glinę, kamień, czy też złoto,
jeden w miłym i niemiłym,
w naganie, pochwale równy,
mądry, w sobie osadzony.

25 W czci i wzgardzie jest jednaki,
dla przyjaciół, wrogów równy,
wyrzekł wszelkich się poczynań –
jego zwą pozacechowym.

26 Kto mi służy niezachwianie
w miłosnej, niezwodnej jodze,
ten już poza cechy wyszedł,
gotów jest stać się brahmanem.

27 Jam podstawą jest brahmana –
bez zmiany, nieśmiertelnego,
który jest odwiecznym prawem
oraz szczęściem jest wyłącznym.