Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład, zamieszczenie na stronie)
Sven Sellmer i Andrzej Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
6. Księga Bhiszmy (bhīṣma-parvan)
***
6.14-40 Księga Pieśni Pana
(Bhagavad-gītā-parvan)
6.32. Joga majestatu (BhG 10)
(vibhūti-yoga)
Streszczenie rozdziału:
1–7 Kryszna jako źródło: stanów psychicznych, zalet, wieszczów, ojców.
8–11 Znający prawdę o Krysznie wielbią go – myślami, czynami, rozmowami. Kryszna odwzajemnia się, oświecając ich.
12–18 Ardźuna prosi o opisanie mocy, dzięki którym Kryszna przenika świat.
19–42 Kryszna (jaźń w sercu wszystkich istot / początek, środek i koniec wszystkiego) jest tym co najlepsze, największe, najsławniejsze w każdej grupie bytów realnych i konceptualnych: wśród świateł jest Słońcem, Wisznu wśród Aditjów, wśród oręża piorunem czy głoską „a” między głoskami. W sumie wymienione są 82 przykłady.
śrībhagavān uvāca
bhūya eva mahābāho
śṛṇu me paramaṃ vacaḥ |
yat te 'haṃ prīyamāṇāya
vakṣyāmi hitakāmyayā ||6.32.1||
na me viduḥ suragaṇāḥ
prabhavaṃ na maharṣayaḥ |
aham ādir hi devānāṃ
maharṣīṇāṃ ca sarvaśaḥ ||6.32.2||
yo mām ajam anādiṃ ca
vetti lokamaheśvaram |
asaṃmūḍhaḥ sa martyeṣu
sarvapāpaiḥ pramucyate ||6.32.3||
buddhir jñānam asaṃmohaḥ
kṣamā satyaṃ damaḥ śamaḥ |
sukhaṃ duḥkhaṃ bhavo 'bhāvo
bhayaṃ cābhayam eva ca ||6.32.4||
ahiṃsā samatā tuṣṭis
tapo dānaṃ yaśo 'yaśaḥ |
bhavanti bhāvā bhūtānāṃ
matta eva pṛthagvidhāḥ ||6.32.5||
maharṣayaḥ sapta pūrve
catvāro manavas tathā |
madbhāvā mānasā jātā
yeṣāṃ loka imāḥ prajāḥ ||6.32.6||
etāṃ vibhūtiṃ yogaṃ ca
mama yo vetti tattvataḥ |
so 'vikampena yogena
yujyate nātra saṃśayaḥ ||6.32.7||
ahaṃ sarvasya prabhavo
mattaḥ sarvaṃ pravartate |
iti matvā bhajante māṃ
budhā bhāvasamanvitāḥ ||6.32.8||
maccittā madgataprāṇā
bodhayantaḥ parasparam |
kathayantaś ca māṃ nityaṃ
tuṣyanti ca ramanti ca ||6.32.9||
teṣāṃ satatayuktānāṃ
bhajatāṃ prītipūrvakam |
dadāmi buddhiyogaṃ taṃ
yena mām upayānti te ||6.32.10||
teṣām evānukampārtham
aham ajñānajaṃ tamaḥ |
nāśayāmy ātmabhāvastho
jñānadīpena bhāsvatā ||6.32.11||
arjuna uvāca
paraṃ brahma paraṃ dhāma
pavitraṃ paramaṃ bhavān |
puruṣaṃ śāśvataṃ divyam
ādidevam ajaṃ vibhum ||6.32.12||
āhus tvām ṛṣayaḥ sarve
devarṣir nāradas tathā |
asito devalo vyāsaḥ
svayaṃ caiva bravīṣi me ||6.32.13||
sarvam etad ṛtaṃ manye
yan māṃ vadasi keśava |
na hi te bhagavan vyaktiṃ
vidur devā na dānavāḥ ||6.32.14||
svayam evātmanātmānaṃ
vettha tvaṃ puruṣottama |
bhūtabhāvana bhūteśa
devadeva jagatpate ||6.32.15||
vaktum arhasy aśeṣeṇa
divyā hy ātmavibhūtayaḥ |
yābhir vibhūtibhir lokān
imāṃs tvaṃ vyāpya tiṣṭhasi ||6.32.16||
kathaṃ vidyām ahaṃ yogiṃs
tvāṃ sadā paricintayan |
keṣu keṣu ca bhāveṣu
cintyo 'si bhagavan mayā ||6.32.17||
vistareṇātmano yogaṃ
vibhūtiṃ ca janārdana |
bhūyaḥ kathaya tṛptir hi
śṛṇvato nāsti me 'mṛtam ||6.32.18||
śrībhagavān uvāca
hanta te kathayiṣyāmi
divyā hy ātmavibhūtayaḥ |
prādhānyataḥ kuruśreṣṭha
nāsty anto vistarasya me ||6.32.19||
aham ātmā guḍākeśa
sarvabhūtāśayasthitaḥ |
aham ādiś ca madhyaṃ ca
bhūtānām anta eva ca ||6.32.20||
ādityānām ahaṃ viṣṇur
jyotiṣāṃ ravir aṃśumān |
marīcir marutām asmi
nakṣatrāṇām ahaṃ śaśī ||6.32.21||
vedānāṃ sāmavedo 'smi
devānām asmi vāsavaḥ |
indriyāṇāṃ manaś cāsmi
bhūtānām asmi cetanā ||6.32.22||
rudrāṇāṃ śaṃkaraś cāsmi
vitteśo yakṣarakṣasām |
vasūnāṃ pāvakaś cāsmi
meruḥ śikhariṇām aham ||6.32.23||
purodhasāṃ ca mukhyaṃ māṃ
viddhi pārtha bṛhaspatim |
senānīnām ahaṃ skandaḥ
sarasām asmi sāgaraḥ ||6.32.24||
maharṣīṇāṃ bhṛgur ahaṃ
girām asmy ekam akṣaram |
yajñānāṃ japayajño 'smi
sthāvarāṇāṃ himālayaḥ ||6.32.25||
aśvatthaḥ sarvavṛkṣāṇāṃ
devarṣīṇāṃ ca nāradaḥ |
gandharvāṇāṃ citrarathaḥ
siddhānāṃ kapilo muniḥ ||6.32.26||
uccaiḥśravasam aśvānāṃ
viddhi mām amṛtodbhavam |
airāvataṃ gajendrāṇāṃ
narāṇāṃ ca narādhipam ||6.32.27||
āyudhānām ahaṃ vajraṃ
dhenūnām asmi kāmadhuk |
prajanaś cāsmi kandarpaḥ
sarpāṇām asmi vāsukiḥ ||6.32.28||
anantaś cāsmi nāgānāṃ
varuṇo yādasām aham |
pitṝṇām aryamā cāsmi
yamaḥ saṃyamatām aham ||6.32.29||
prahlādaś cāsmi daityānāṃ
kālaḥ kalayatām aham |
mṛgāṇāṃ ca mṛgendro 'haṃ
vainateyaś ca pakṣiṇām ||6.32.30||
pavanaḥ pavatām asmi
rāmaḥ śastrabhṛtām aham |
jhaṣāṇāṃ makaraś cāsmi
srotasām asmi jāhnavī ||6.32.31||
sargāṇām ādir antaś ca
madhyaṃ caivāham arjuna |
adhyātmavidyā vidyānāṃ
vādaḥ pravadatām aham ||6.32.32||
akṣarāṇām akāro 'smi
dvaṃdvaḥ sāmāsikasya ca |
aham evākṣayaḥ kālo
dhātāhaṃ viśvatomukhaḥ ||6.32.33||
mṛtyuḥ sarvaharaś cāham
udbhavaś ca bhaviṣyatām |
kīrtiḥ śrīr vāk ca nārīṇāṃ
smṛtir medhā dhṛtiḥ kṣamā ||6.32.34||
bṛhatsāma tathā sāmnāṃ
gāyatrī chandasām aham |
māsānāṃ mārgaśīrṣo 'ham
ṛtūnāṃ kusumākaraḥ ||6.32.35||
dyūtaṃ chalayatām asmi
tejas tejasvinām aham |
jayo 'smi vyavasāyo 'smi
sattvaṃ sattvavatām aham ||6.32.36||
vṛṣṇīnāṃ vāsudevo 'smi
pāṇḍavānāṃ dhanaṃjayaḥ |
munīnām apy ahaṃ vyāsaḥ
kavīnām uśanā kaviḥ ||6.32.37||
daṇḍo damayatām asmi
nītir asmi jigīṣatām |
maunaṃ caivāsmi guhyānāṃ
jñānaṃ jñānavatām aham ||6.32.38||
yac cāpi sarvabhūtānāṃ
bījaṃ tad aham arjuna |
na tad asti vinā yat syān
mayā bhūtaṃ carācaram ||6.32.39||
nānto 'sti mama divyānāṃ
vibhūtīnāṃ paraṃtapa |
eṣa tūddeśataḥ prokto
vibhūter vistaro mayā ||6.32.40||
yad yad vibhūtimat sattvaṃ
śrīmad ūrjitam eva vā |
tat tad evāvagaccha tvaṃ
mama tejoṃśasaṃbhavam ||6.32.41||
atha vā bahunaitena
kiṃ jñātena tavārjuna |
viṣṭabhyāham idaṃ kṛtsnam
ekāṃśena sthito jagat ||6.32.42||
Chwalebny Pan rzekł:
1 Więc ponownie, o Barczysty,
słuchaj mej najwyższej mowy,
pragnąc dobra ją wysłowię
tobie, który mnie miłujesz.
2 Bogów zastęp mego źródła
nie zna, wieszcze też nie znają,
gdyż po prawdzie jam początkiem
wspólnie bogów oraz wieszczów.
3 Kto wie, żem jest niezrodzonym,
bez początku, władcą światów,
ten niezwiedzion wśród śmiertelnych,
z wszystkich grzechów się wyzwala.
4 Rozum, wiedza, brak zwiedzenia,
prawda, spokój i cierpliwość,
powściągliwość, ból i radość,
byt i niebyt, strach, odwaga,
5 niekrzywdzenie i jednakość,
sytość, szczodrość i asceza,
niesława i sława razem –
te odrębne stany istot
właśnie ze mnie się zrodziły.
6 Siedmiu wieszczów, wcześniej czterech
i podobnie praojcowie
z mej Natury, z myśli wstali –
ich potomstwo świat zaludnia.
7 Mą potęgę oraz jogę
kto prawdziwie wyrozumiał,
ten się w jogę niewzruszoną
przęgnie – jest to niewątpliwe.
8 Jam wszystkiego jest praźródłem,
ze mnie wszystko emanuje –
wiedząc to, cześć mi oddają
mądrzy i uczucia pełni.
9 We mnie myśl ich, we mnie tchnienia,
oświecają się nawzajem,
rozmawiają stale o mnie,
cieszą się i rozkoszują.
10 Tym, co zawsze zaprzęgnięci,
wielbią mnie z zadowoleniem,
daję jogę roztropności,
która ich prowadzi do mnie.
11 Jam świadomy jest ich uczuć
i współczując im, rozpraszam
zrodzoną z niewiedzy ciemność
jasną lampą rozpoznania.
Ardźuna rzekł:*
12–13 Tyś najwyższym jest brahmanem,*
przeczystością, pierwszym domem.
Wszyscy mędrcy, wieszcz Narada,
Asita Dewala, Wjasa
zowią ciebie źródłem bogów,
Człowiekiem, nienarodzonym,
wiecznym, boskim, wszechpotężnym
i ty sam mi to ogłaszasz.
14 Wszystko to jest prawdą, Panie,
coś mi rzekł, o Bujnowłosy.
Ni bogowie, ni demony
twej ujawy nie pojmują.
15 Sam znasz siebie dzięki sobie,
ty najlepszy pośród ludzi.
Twórco istot, panie bytów,
Boże bogów, panie świata!
16 Racz bez reszty mi opisać
boskie twe potężne moce,
dzięki którym owe światy
przeniknąwszy, tutaj stoisz.
17 O joginie, jak cię poznać
mogę, myśląc wciąż o tobie?
W jakich różnych bytach, Panie,
mam o tobie kontemplować?
18 Powiedz znowu, lecz rozciągle,
o potędze swej i jodze,
gdyż słuchania o nektarze
nigdym syty, Dręczycielu.
Chwalebny Pan rzekł:
19 Tak, opiszę tobie boskie
moje moce, z Kurów pierwszy,
te przedniejsze, gdyż nie znajdziesz
kresu mojej rozciągłości.
20 O Snu Władco, jam jest jaźnią
w sercu wszech istot złożoną,
jam początkiem oraz środkiem
i jam końcem wszystkich istnień.
21 Wśród Aditjów jestem Wisznu,
Słońcem wśród promiennych świateł,
jam Marićim pośród wiatrów,
pośród gwiazd jestem Księżycem.
22 Wśród Wed jestem Samawedą,
pierwszym z Wasów pośród bogów,
pośród zmysłów jam umysłem,
świadomością pośród bytów.
23 Pośród Rudrów jam Śankarą,
Skarbnikiem rakszasów, jakszów.
Ogniem jestem pośród Wasów,
górą Meru pośród szczytów.
24 Wśród kapłanów znaj mnie głównym,
synu Prythy, Bryhaspatim,
jestem Skandą wśród dowódców,
a wśród stawów oceanem.
25 Jestem Bhrygu pośród wieszczów,
pośród dźwięków jedną głoską,
wśród ofiar szeptanym modłem,
w bezruchu Himalajami.
26 Wśród drzew jam figowcem świętym,
Naradą wśród boskich wieszczów,
Ćitrarathą wśród gandharwów,
Kapilą wśród doskonałych.
27 Znaj mnie Uććaihśrawasem
koniem, co z nektaru powstał,
pośród słoni Airawatą
i monarchą pośród ludzi.
28 Wśród oręża jam piorunem,
krową pragnień pośród bydła,
jam płodzącym Kupidynem
i Wasukim pośród węży.
29 Pośród nagów jam Anantą,
Waruną wśród wodnych stworów,
Arjamanem pośród przodków,
Jamą pośród karających.
30 Jam Prahladą wśród demonów,
czasem jam wśród rachujących,
królem zwierząt pośród zwierząt,
wśród ptaków Winaty synem.
31 Wiatrem pośród czyścicieli,
Ramą wśród noszących oręż,
pośród ryb jam jest delfinem,
córką Dźahnu wśród strumieni.
32 Kreacji początkiem wszelkich,
środkiem, końcem, o Ardźuno,
wśród nauk o jaźni wiedzą,
a konkluzją pośród dysput.
33 Głoską „A” między głoskami,
pośród złożeń dwandwą jestem,
jam jest czasem niezniszczalnym,
jam demiurgiem wielolicym.
34 Śmiercią jam, co wszystko zbiera,
powstawaniem jam przyszłego,
pośród kobiet jestem sławą,
fortuną, inteligencją,
mową oraz stanowczością,
cierpliwością i pamięcią.
35 W Samawedzie Wielką Pieśnią,
wśród miar wierszy jam gajatri,
wśród miesięcy margaśirszą,
wśród sezonów kwietną wiosną.
36 Jam grą w kości wśród oszustów
i jam mocą jest mocarnych,
zwycięstwem, postanowieniem,
jam istnością pośród jestestw.
37 Pośród Wrysznich Wasudewą,
Ardźuną wśród synów Pandu,
pośród mędrców jam jest Wjasą,
Uśanasem wśród poetów.
38 Jam też karą jest karzących,
taktyką zwyciężyć chcących,
wśród sekretów jam milczeniem,
również jam wiedzących wiedzą.
39 Co nasieniem jest, Ardźuno,
wszystkich istot – tym ja jestem,
bo beze mnie nie istnieje
byt ruchomy czy też bierny.
40 Wrogów gromco, nie masz kresu
moim boskim wszechpotęgom,
tylko w skrócie tu wspomniałem
o mych mocy rozciągłości.
41 Każdy twór, co moc posiada
czy majestat, czy też siłę,
powstał z cząstki mego blasku,
tak winieneś to rozumieć.
42 Cóż ci zatem po tej wiedzy,
tak rozległej, o Ardźuno?
Jedną cząstką utwierdziwszy
ten świat cały – tutaj stoję.