6.6. Pięć żywiołów

Dhrytarasztra rzekł:
1–2 O Sańdźajo, o miar znawco,
racz przedstawić drobiazgowo
nazwy, które są nadane
rzekom oraz pasmom górskim,
i krainom zaludnionym
oraz innym ziemi tworom.
Skrupulatnie też nam opisz
miary ziemi oraz lasy.

Sańdźaja rzekł:
3 W skrócie, piątka jest żywiołów,
tych największych, wielki władco,
one w świecie rozmieszczone,
zwą je mędrcy „jednakimi”.

4 Ziemia, woda, wiatr i ogień
oraz przestwór wszechotwarty –
każdy z nich przedniejszy w cechy,
ziemia pośród nich najlepsza.

5 Dźwięk, kształt, dotyk, smak i zapach –
oto piątka jest cech ziemi
przez uczonych obwołana,
którzy są znawcami rzeczy.

6 Cztery zaś są cechy wody,
nie ma pośród nich zapachu.
Dźwięk, kształt, dotyk – to trzy cechy,
które w ogniu się znajdują.
W wietrze dźwięk jest oraz dotyk,
a w przestrzeni dźwięk jedynie.

7 Tych pięć cech w wielkich żywiołach
pięciu zawsze się znajduje.
One tworzą wsze istoty,
na nich światy osadzone.

8 Gdy ma miejsce równowaga,
wzajem się nie przenikają,
jednak w stanie nierówności
przenikają jeden w drugi.
Wtedy to i tylko wtedy
posiadacze ciał wzrastają,
w kształty się przyoblekając.

9 W kolejności zanikają,
również rodzą się z wcześniejszych.
Wszystkie one niezmierzone,
zatem kształt ich też jest boski.

10 Wszędzie można je zobaczyć
pierwiastki żywiołów pięciu.
Im to ludzie, rozważając,
różne miary przydzielają.

11 Niepojęta ich natura,
rozważanie ich nie sięga.
Gdyż co ponad świat wykracza,
ma znamiona nieznanego.

12 Ląd nazwany Sudarśana
tobie, królu, tu opiszę.
Kolistości tego lądu
kształtem dysk przypominają.

13 Rzek wodami jest pokryty
i pasmami gór jak chmury,
miastami o różnych kształtach,
przepięknymi krainami,

14 drzewami w owocach, kwiatach,
w zboża, skarby jest bogaty,
a ocean słonej wody
z każdej strony go otacza.

15 Tak jak człowiek w lustrze widzi
swoją twarz odwzorowaną,
tak też ląd ów Sudarśana
w tarczy widzi się Księżyca.

16 W dwóch jest częściach jak pippala,
w dwóch jak przeogromny zając,
z każdej strony powiększony
wymieszanym licznym ziołem.
Wszystko inne jest zaś wodą –
oto w skrócie jego opis.