Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.61-76 Śmierć Dźajadrathy (jayadratha-vadha) /
Czternasty dzień bitwy
7.72 Pojedynek Drony i Dhrysztadjumny
(Dhṛṣṭadyumna-vimokṣaṇa / Droṇa-dhṛṣṭadyumna-yuddha)
Streszczenie rozdziału:
1–6 Pandawowie atakują trzy części armii Drony:
- Bhima – oddziały Dźalasandhy;
- Judhiszthira – Krytawarmana;
- Dhrysztadjumna – Drony.
7–21 Opis pobojowiska uczynionego przez Dronę i Dhrysztadjumnę.
22–30 Dhrysztadjumna naciera na Dronę, chwyta miecz i po dyszlu dostaje się na rydwan przeciwnika – opis zmagań.
31–35 Jujudhana ratuje z opresji Dhrysztadjumnę.
saṃjaya uvāca
tathā tasmin pravṛtte tu
saṃgrāme lomaharṣaṇe |
kauraveyāṃs tridhābhūtān
pāṇḍavāḥ samupādravan ||7.72.1||
jalasaṃdhaṃ mahābāhur
bhīmaseno nyavārayat |
yudhiṣṭhiraḥ sahānīkaḥ
kṛtavarmāṇam āhave ||7.72.2||
kirantaṃ śaravarṣāṇi
rocamāna ivāṃśumān |
dhṛṣṭadyumno mahārāja
droṇam abhyadravad raṇe ||7.72.3||
tataḥ pravavṛte yuddhaṃ
tvaratāṃ sarvadhanvinām |
kurūṇāṃ somakānāṃ ca
saṃkruddhānāṃ parasparam ||7.72.4||
saṃkṣaye tu tathā bhūte
vartamāne mahābhaye |
dvaṃdvībhūteṣu sainyeṣu
yudhyamāneṣv abhītavat ||7.72.5||
droṇaḥ pāñcālaputreṇa
balī balavatā saha |
vicikṣepa pṛṣatkaughāṃs
tad adbhutam ivābhavat ||7.72.6||
puṇḍarīkavanānīva
vidhvastāni samantataḥ |
cakrāte droṇapāñcālyau
nṛṇāṃ śīrṣāṇy anekaśaḥ ||7.72.7||
vinikīrṇāni vīrāṇām
anīkeṣu samantataḥ |
vastrābharaṇaśastrāṇi
dhvajavarmāyudhāni ca ||7.72.8||
tapanīyavicitrāṅgāḥ
saṃsiktā rudhireṇa ca |
saṃsaktā iva dṛśyante
meghasaṃghāḥ savidyutaḥ ||7.72.9||
kuñjarāśvanarān saṃkhye
pātayantaḥ patatribhiḥ |
tālamātrāṇi cāpāni
vikarṣanto mahārathāḥ ||7.72.10||
asicarmāṇi cāpāni
śirāṃsi kavacāni ca |
viprakīryanta śūrāṇāṃ
saṃprahāre mahātmanām ||7.72.11||
utthitāny agaṇeyāni
kabandhāni samantataḥ |
adṛśyanta mahārāja
tasmin paramasaṃkule ||7.72.12||
gṛdhrāḥ kaṅkā vaḍāḥ śyenā
vāyasā jambukās tathā |
bahavaḥ piśitāśāś ca
tatrādṛśyanta māriṣa ||7.72.13||
bhakṣayantaḥ sma māṃsāni
pibantaś cāpi śoṇitam |
vilumpantaḥ sma keśāṃś ca
majjāś ca bahudhā nṛpa ||7.72.14||
ākarṣantaḥ śarīrāṇi
śarīrāvayavāṃs tathā |
narāśvagajasaṃghānāṃ
śirāṃsi ca tatas tataḥ ||7.72.15||
kṛtāstrā raṇadīkṣābhir
dīkṣitāḥ śaradhāriṇaḥ |
raṇe jayaṃ prārthayanto
bhṛśaṃ yuyudhire tadā ||7.72.16||
asimārgān bahuvidhān
vicerus tāvakā raṇe |
ṛṣṭibhiḥ śaktibhiḥ prāsaiḥ
śūlatomarapaṭṭiśaiḥ ||7.72.17||
gadābhiḥ parighaiś cānye
vyāyudhāś ca bhujair api |
anyonyaṃ jaghnire kruddhā
yuddharaṅgagatā narāḥ ||7.72.18||
rathino rathibhiḥ sārdham
aśvārohāś ca sādibhiḥ |
mātaṅgā varamātaṅgaiḥ
padātāś ca padātibhiḥ ||7.72.19||
kṣībā ivānye conmattā
raṅgeṣv iva ca cāraṇāḥ |
uccukruśus tathānyonyaṃ
jaghnur anyonyam āhave ||7.72.20||
vartamāne tathā yuddhe
nirmaryāde viśāṃ pate |
dhṛṣṭadyumno hayān aśvair
droṇasya vyatyamiśrayat ||7.72.21||
te hayā sādhv aśobhanta
vimiśrā vātaraṃhasaḥ |
pārāvatasavarṇāś ca
raktaśoṇāś ca saṃyuge |
hayāḥ śuśubhire rājan
meghā iva savidyutaḥ ||7.72.22||
dhṛṣṭadyumnaś ca saṃprekṣya
droṇam abhyāśam āgatam |
asicarmādade vīro
dhanur utsṛjya bhārata ||7.72.23||
cikīrṣur duṣkaraṃ karma
pārṣataḥ paravīrahā |
īṣayā samatikramya
droṇasya ratham āviśat ||7.72.24||
atiṣṭhad yugamadhye sa
yugasaṃnahaneṣu ca |
jaghānārdheṣu cāśvānāṃ
tat sainyāny abhyapūjayan ||7.72.25||
khaḍgena caratas tasya
śoṇāśvān adhitiṣṭhataḥ |
na dadarśāntaraṃ droṇas
tad adbhutam ivābhavat ||7.72.26||
yathā śyenasya patanaṃ
vaneṣv āmiṣagṛddhinaḥ |
tathaivāsīd abhīsāras
tasya droṇaṃ jighāṃsataḥ ||7.72.27||
tataḥ śaraśatenāsya
śatacandraṃ samākṣipat |
droṇo drupadaputrasya
khaḍgaṃ ca daśabhiḥ śaraiḥ ||7.72.28||
hayāṃś caiva catuḥṣaṣṭyā
śarāṇāṃ jaghnivān balī |
dhvajaṃ chatraṃ ca bhallābhyāṃ
tathobhau pārṣṇisārathī ||7.72.29||
athāsmai tvarito bāṇam
aparaṃ jīvitāntakam |
ākarṇapūrṇaṃ cikṣepa
vajraṃ vajradharo yathā ||7.72.30||
taṃ caturdaśabhir bāṇair
bāṇaṃ ciccheda sātyakiḥ |
grastam ācāryamukhyena
dhṛṣṭadyumnam amocayat ||7.72.31||
siṃheneva mṛgaṃ grastaṃ
narasiṃhena māriṣa |
droṇena mocayām āsa
pāñcālyaṃ śinipuṃgavaḥ ||7.72.32||
sātyakiṃ prekṣya goptāraṃ
pāñcālyasya mahāhave |
śarāṇāṃ tvarito droṇaḥ
ṣaḍviṃśatyā samarpayat ||7.72.33||
tato droṇaṃ śineḥ pautro
grasantam iva sṛñjayān |
pratyavidhyac chitair bāṇaiḥ
ṣaḍviṃśatyā stanāntare ||7.72.34||
tataḥ sarve rathās tūrṇaṃ
pāñcālā jayagṛddhinaḥ |
sātvatābhisṛte droṇe
dhṛṣṭadyumnam amocayan ||7.72.35||
Sańdźaja rzekł:
1 Gdy ta bitwa się toczyła,
o dreszcz wszystkich przyprawiając,
Pandawowie się rzucili
na trzy części wojsk Kaurawów.
2 Więc barczysty Bhimasena
atakował Dźalasandhę,
Judhiszthira zaś wraz z armią
natarł na Krytawarmana.
3 Dhrysztadjumna błyszczał w boju
niczym słońce promieniste,
w pędzie on szturmował Dronę,
który deszcze strzał wylewał.
4 Tak się też toczyła bitwa
Kaurawów oraz Somaków*,
złych na siebie, gorączkowych,
angażując gros łuczników.
5 Gdy ta rzeź się odbywała
i narastał wielki przestrach,
podzielone w pary wojsko
jak bez lęku się ścierało,
6 wówczas to mocarny Drona
zmagał się z księciem Pańćalów
i strzał cętkowanych potok
miotał, co się cudem zdało.
7 Z ludzkich głów poobcinanych
Drona z Pańćalją stworzyli
jakby gąszcz kwiatów lotosu,
rozrzucony we wsze strony.
8 Wojów wszędy rozproszone
stroje, oręż, ornamenty,
broń i zbroje, i proporce
wśród walczących się walały.
9 Ciała ozdobione złotem,
pobryzgane krwi kroplami,
zwarte z sobą wyglądały
jak kłąb chmur z błyskawicami.
10 Rydwannicy powalali
strzałami swymi lotnymi
słonie, konie, wojowników,
prężąc łuki niczym palmy*.
11 Bohaterów wielkich duchem
wszędy w boju rozrzucone
bułaty, skórzane tarcze,
łuki, głowy oraz zbroje,
12 niezliczone ciał korpusy
bezgłowe zewsząd sterczące
było widać, o monarcho,
w tym okrutnym rozgardiaszu.
13 Wszędzie były ścierwojady,
sępy, szakale, ścierwniki*,
marabuty*, orły, wrony,
kruki oraz mięsożercy.
14 Żarły mięso z ciał zabitych,
juchę rozlaną chłeptały,
wyrywały z głów ich włosy
i szpik kostny wysysały,
15 rozciągały wszędy ciała
oraz członki ich rozsiane,
głowy ludzi, koni, słoni
pomieszane, poplątane.
16 Sprawni w boju, nieśli strzały,
do walki inicjowani,
wznosząc modły o zwycięstwo,
z gwałtownością się ścierali.
17 Wywijali we wsze strony
bułatami twoi woje.
Piką, harpunem, trójzębem,
dzidą, włócznią czy oszczepem
18 lub maczugą i buławą,
a bezbronni zaś rękami
mordowali się nawzajem,
na arenę wojny wszedłszy.
19 Więc rydwany z rydwanami,
jazda konna z kawalerią,
oddział słoni ze słoniami,
a piechota z piechurami.
20 Jak upici lub szaleni,
lub na scenie jak aktorzy,
jeden na drugiego rycząc,
mordowali się nawzajem.
21 Gdy tak bitwa się toczyła
bezładna, o panie ludów,
Dhrysztadjumna swoje konie
skłębił z rumakami Drony.
22 Te rumaki przewspaniałe
w pędzie wiatru, wymieszane,
jeden o gołębiej barwie,
drugi jak krew kasztanowy
wyglądały, królu, pięknie
jak z błyskawicami chmury.
23 Kiedy mężny Dhrysztadjumna
ujrzał Dronę blisko siebie,
łuk odrzucił, o Bharato,
i pochwycił bułat z tarczą.
24 Wnuk Pryszaty, gromca wrogów,
czynu wielkiego dokonał,
przez powozu dyszel bowiem
wprost na rydwan Drony wskoczył.
25 Stanął wpierw pośrodku jarzma,
następnie u jego wiązań,
potem zaś na zadzie* koni,
co rycerze docenili.
26 Gdy tak z mieczem się poruszał
po rumaków krwawych grzbietach,
Drona nie mógł dostrzec celu,
co cudownym się wydało.
27 Niczym jastrząb, łaknąc żeru,
spada w lesie na zwierzynę,
tak też jego skok wyglądał,
kiedy pragnął śmierci Drony.
28 Drona setką strzał potrzaskał
wnet Drupady syna tarczę,
co księżyców miała setkę,
a miecz jego – strzał dziesiątką.
29 Potem zabił jego konie,
śląc sześćdziesiąt cztery strzały,
przeciął siłacz niedźwiedzimi
sztandar, parasol, woźniców.
30 Napinając łuk od ucha,
inną, która życie kradnie,
chyżo posłał k niemu strzałę
niczym piorun Gromodzierżca.
31 Lecz ów bełt pociął Satjaki*
czternastoma swymi groty
i uwolnił Dhrysztadjumnę –
strawę z paszczy preceptora.
32 Tak Śiniego wnuk wyzwolił
dziecię Pańćalów zjadane
przez Dronę, lwa pośród ludzi,
jak z lwiej paszczy antylopę.
33 Kiedy ujrzał, jak Satjaki
syna Pańćalów ochrania,
Drona strzał sześć i dwadzieścia
szybko puścił w jego stronę.
34 Wnuk Śiniego szóstką bełtów
i dwudziestką odpowiedział,
godząc w środek piersi Drony,
gdy Sryńdźajów on pożerał.
35 Pańćalowie, chcąc zwycięstwa
nad Droną w kręgu Satwatów,
rydwanami się rzucili,
uwalniając Dhrysztadjumnę.