Autorzy

Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)

Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.

महाभारत

Mahābhārata

7. Księga Drony (Droṇaparvan)

***

7.61-76 Śmierć Dźajadrathy (jayadratha-vadha) /
Czternasty dzień bitwy

7.66 Ominięcie Drony
(Droṇārjuna-yuddha / Droṇātikrama)

Streszczenie rozdziału:

1–6 Ardźuna podjeżdża do Drony i prosi o błogosławieństwo.
7–16 Pojedynek Drony z Ardźuną.
17–20 Opis pogromu Ardźuny.
21–27 Drona powstrzymuje Ardźunę.
28–33 Kryszna radzi ominąć Dronę i podążać do Dźajadrathy: Ardźuna oddaje cześć mistrzowi i tłumaczy mu się z „tchórzliwego” manewru.
34–43 Ardźuna wkracza w szyk Drony, nacierają na niego odziały Krytawarmana i Sudaksziny.

saṃjaya uvāca
duḥśāsanabalaṃ hatvā
savyasācī dhanaṃjayaḥ |
sindhurājaṃ parīpsan vai
droṇānīkam upādravat ||7.66.1||

sa tu droṇaṃ samāsādya
vyūhasya pramukhe sthitam |
kṛtāñjalir idaṃ vākyaṃ
kṛṣṇasyānumate 'bravīt ||7.66.2||

śivena dhyāhi māṃ brahman
svasti caiva vadasva me |
bhavatprasādād icchāmi
praveṣṭuṃ durbhidāṃ camūm ||7.66.3||

bhavān pitṛsamo mahyaṃ
dharmarājasamo 'pi ca |
tathā kṛṣṇasamaś caiva
satyam etad bravīmi te ||7.66.4||

aśvatthāmā yathā tāta
rakṣaṇīyas tavānagha |
tathāham api te rakṣyaḥ
sadaiva dvijasattama ||7.66.5||

tava prasādād icchāmi
sindhurājānam āhave |
nihantuṃ dvipadāṃ śreṣṭha
pratijñāṃ rakṣa me vibho ||7.66.6||

evam uktas tadācāryaḥ
pratyuvāca smayann iva |
mām ajitvā na bībhatso
śakyo jetuṃ jayadrathaḥ ||7.66.7||

etāvad uktvā taṃ droṇaḥ
śaravrātair avākirat |
sarathāśvadhvajaṃ tīkṣṇaiḥ
prahasan vai sasārathim ||7.66.8||

tato 'rjunaḥ śaravrātān
droṇasyāvārya sāyakaiḥ |
droṇam abhyardayad bāṇair
ghorarūpair mahattaraiḥ ||7.66.9||

vivyādha ca raṇe droṇam
anumānya viśāṃ pate |
kṣatradharmaṃ samāsthāya
navabhiḥ sāyakaiḥ punaḥ ||7.66.10||

tasyeṣūn iṣubhiś chittvā
droṇo vivyādha tāv ubhau |
viṣāgnijvalanaprakhyair
iṣubhiḥ kṛṣṇapāṇḍavau ||7.66.11||

iyeṣa pāṇḍavas tasya
bāṇaiś chettuṃ śarāsanam |
tasya cintayatas tv evaṃ
phalgunasya mahātmanaḥ |
droṇaḥ śarair asaṃbhrānto
jyāṃ cicchedāśu vīryavān ||7.66.12||

vivyādha ca hayān asya
dhvajaṃ sārathim eva ca |
arjunaṃ ca śarair vīraṃ
smayamāno 'bhyavākirat ||7.66.13||

etasminn antare pārthaḥ
sajjaṃ kṛtvā mahad dhanuḥ |
viśeṣayiṣyann ācāryaṃ
sarvāstraviduṣāṃ varam |
mumoca ṣaṭśatān bāṇān
gṛhītvaikam iva drutam ||7.66.14||

punaḥ sapta śatān anyān
sahasraṃ cānivartinām |
cikṣepāyutaśaś cānyāṃs
te 'ghnan droṇasya tāṃ camūm ||7.66.15||

taiḥ samyag astair balinā
kṛtinā citrayodhinā |
manuṣyavājimātaṅgā
viddhāḥ petur gatāsavaḥ ||7.66.16||

vidrutāś ca raṇe petuḥ
saṃchinnāyudhajīvitāḥ |
rathino rathamukhyebhyaḥ
sahayāḥ śarapīḍitāḥ ||7.66.17||

cūrṇitākṣiptadagdhānāṃ
vajrānilahutāśanaiḥ |
tulyarūpā gajāḥ petur
giryagrāmbudaveśmanām ||7.66.18||

petur aśvasahasrāṇi
prahatāny arjuneṣubhiḥ |
haṃsā himavataḥ pṛṣṭhe
vāriviprahatā iva ||7.66.19||

rathāśvadvipapattyoghāḥ
salilaughā ivādbhutāḥ |
yugāntādityaraśmyābhaiḥ
pāṇḍavāstaśarair hatāḥ ||7.66.20||

taṃ pāṇḍavādityaśarāṃśujālaṃ
kurupravīrān yudhi niṣṭapantam |
sa droṇameghaḥ śaravarṣavegaiḥ
prācchādayan megha ivārkaraśmīn ||7.66.21||

athātyarthavisṛṣṭena
dviṣatām asubhojinā |
ājaghne vakṣasi droṇo
nārācena dhanaṃjayam ||7.66.22||

sa vihvalitasarvāṅgaḥ
kṣitikampe yathācalaḥ |
dhairyam ālambya bībhatsur
droṇaṃ vivyādha patribhiḥ ||7.66.23||

droṇas tu pañcabhir bāṇair
vāsudevam atāḍayat |
arjunaṃ ca trisaptatyā
dhvajaṃ cāsya tribhiḥ śaraiḥ ||7.66.24||

viśeṣayiṣyañ śiṣyaṃ ca
droṇo rājan parākramī |
adṛśyam arjunaṃ cakre
nimeṣāc charavṛṣṭibhiḥ ||7.66.25||

prasaktān patato 'drākṣma
bhāradvājasya sāyakān |
maṇḍalīkṛtam evāsya
dhanuś cādṛśyatādbhutam ||7.66.26||

te 'bhyayuḥ samare rājan
vāsudevadhanaṃjayau |
droṇasṛṣṭāḥ subahavaḥ
kaṅkapatraparicchadāḥ ||7.66.27||

tad dṛṣṭvā tādṛśaṃ yuddhaṃ
droṇapāṇḍavayos tadā |
vāsudevo mahābuddhiḥ
kāryavattām acintayat ||7.66.28||

tato 'bravīd vāsudevo
dhanaṃjayam idaṃ vacaḥ |
pārtha pārtha mahābāho
na naḥ kālātyayo bhavet ||7.66.29||

droṇam utsṛjya gacchāmaḥ
kṛtyam etan mahattaram |
pārthaś cāpy abravīt kṛṣṇaṃ
yatheṣṭam iti keśava ||7.66.30||

tataḥ pradakṣiṇaṃ kṛtvā
droṇaṃ prāyān mahābhujaḥ |
parivṛttaś ca bībhatsur
agacchad visṛjañ śarān ||7.66.31||

tato 'bravīt smayan droṇaḥ
kvedaṃ pāṇḍava gamyate |
nanu nāma raṇe śatrum
ajitvā na nivartase ||7.66.32||

arjuna uvāca
gurur bhavān na me śatruḥ
śiṣyaḥ putrasamo 'smi te |
na cāsti sa pumāṃl loke
yas tvāṃ yudhi parājayet ||7.66.33||

saṃjaya uvāca
evaṃ bruvāṇo bībhatsur
jayadrathavadhotsukaḥ |
tvarāyukto mahābāhus
tat sainyaṃ samupādravat ||7.66.34||

taṃ cakrarakṣau pāñcālyau
yudhāmanyūttamaujasau |
anvayātāṃ mahātmānau
viśantaṃ tāvakaṃ balam ||7.66.35||

tato jayo mahārāja
kṛtavarmā ca sāttvataḥ |
kāmbojaś ca śrutāyuś ca
dhanaṃjayam avārayan ||7.66.36||

teṣāṃ daśasahasrāṇi
rathānām anuyāyinām |
abhīṣāhāḥ śūrasenāḥ
śibayo 'tha vasātayaḥ ||7.66.37||

mācellakā lalitthāś ca
kekayā madrakās tathā |
nārāyaṇāś ca gopālāḥ
kāmbojānāṃ ca ye gaṇāḥ ||7.66.38||

karṇena vijitāḥ pūrvaṃ
saṃgrāme śūrasaṃmatāḥ |
bhāradvājaṃ puraskṛtya
tyaktātmāno 'rjunaṃ prati ||7.66.39||

putraśokābhisaṃtaptaṃ
kruddhaṃ mṛtyum ivāntakam |
tyajantaṃ tumule prāṇān
saṃnaddhaṃ citrayodhinam ||7.66.40||

gāhamānam anīkāni
mātaṅgam iva yūthapam |
maheṣvāsaṃ parākrāntaṃ
naravyāghram avārayan ||7.66.41||

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ
tumulaṃ lomaharṣaṇam |
anyonyaṃ vai prārthayatāṃ
yodhānām arjunasya ca ||7.66.42||

jayadrathavadhaprepsum
āyāntaṃ puruṣarṣabham |
nyavārayanta sahitāḥ
kriyā vyādhim ivotthitam ||7.66.43||

Sańdźaja rzekł:
1 Zniszczył siłę Duhśasany
Dóbr Zdobywca, Leworęki,
i chcąc dostać króla Sindhu,
na szyk Drony ruszył żwawo.

2 A gdy zbliżył się ku Dronie,
który stał na czele flanki,
złożył ręce i przemówił
do niego z namowy Kryszny:

3 „O braminie, życz mi szczęścia
i błogosław pomyślnością,
z twoją łaską dzisiaj pragnę
przebyć szyk ów nie do przejścia.

4 Jesteś dla mnie niczym ojciec,
jesteś dla mnie jak Król Prawa,
Jesteś jak sam Kryszna dla mnie,
tobie oto prawdę mówię.

5 Miły, bezgrzeszny braminie,
jak Aśwatthamana chronisz,
tak i ja godnym twej pieczy,
zawsze i pod każdym względem.

6 Z twoją łaską dzisiaj pragnę
zabić w boju króla Sindhu,
o z dwunożnych najprzedniejszy,
wspomóż moje przyrzeczenie”.

7 Usłyszawszy słowa takie,
preceptor odparł z uśmiechem:
„O Bibhatsu, bez mej klęski
nie pokonasz Dźajadrathy”.

8 Rzekłszy to, Drona strzał ciżbę
ostrych ze śmiechem na ustach
sypnął nań, na jego rydwan,
konie, sztandar i woźnicę.

9 Ardźuna Drony strzał chmarę
wstrzymał swymi pociskami
i wielkimi, straszliwymi
bełtami natarł na niego.

10 Pierwej honor mu oddawszy,
w zgodzie z rycerskim kodeksem,
przeszył w boju ciało Drony
dziewięcioma pociskami.

11 Drona pociął jego strzały
swymi, a następnie przeszył
Krysznę, Pandawę strzałami
z mocą żaru i trucizny.

12 Gdy syn Pandu się namyślał,
czy mu zniszczyć pociskami
strzały z łukiem, ich miotaczem,
mężny Drona bez wahania
przeciął bełtami cięciwę
Phalguny wielkiego duchem.

13 Podziurawił też mu konie,
woźnicę, proporzec z herbem,
i z uśmiechem wszem strzałami
śmiałka Ardźunę zasypał.

14 W międzyczasie zaś syn Prythy
przygotował łuk potężny
i, by mistrza przezwyciężyć,
pierwszego wśród znawców broni,
sześć pocisków setek zwolnił,
szybko jakby posłał jeden.

15 Posłał znowu siedem setek
i niewracających tysiąc,
potem znowu słał miriady,
niszcząc siły zbrojne Drony.

16 Woj wszechstronny, silny, zręczny
precyzyjnymi strzałami
w ludzi szył, w rumaki, słonie,
powalając je bez życia.

17 Rydwannicy razem z końmi,
dręczeni bełtami byli,
odarci z życia i broni,
szparko z wozów uciekali.

18 Słonie padały podobne
szczytom gór gromem miażdżonym,
chmurom gnanym silnym wiatrem
czy trawionym ogniem gmachom.

19 Konie legły tysiącami
bite strzałami Ardźuny,
niczym gęsi* deszczem ścięte
u podnóży Himalajów.

20 Promienne jak słońce kresu
strzały Ardźuny niszczyły
konie, wozy, pieszych, słonie
niczym powódź niezmierzoną.

21 Sieć strzał promienną syna Pandu – słońca,
palącą w boju najlepszych wśród Kurów,
zakrył cień Drony strzał siarczystym deszczem
jak chmura skrywa słoneczne promienie.

22 Wtem Drona żelazną strzałą,
która życie wrogów trawi,
w pierś uderzył Dóbr Zdobywcy,
z wielką siłą wypuszczoną.

23 I zadrżało jego ciało
jak góra przy ziemi wstrząsach.
Gdy odzyskał równowagę,
Bibhatsu szył w Dronę bełty.

24 Drona w odwecie pięć bełtów
w Wasudewę dziarsko wraził,
siedemdziesiąt trzy w Ardźunę,
trzema zaś ściął mu proporzec.

25 Mężny Drona przezwyciężył
deszczem strzał swojego ucznia
oraz sprawił, że Ardźuna,
o królu, na chwilę zniknął.

26 Zwartą masą spadające
ujrzeliśmy jego strzały,
łuk zaś syna Bharadwadźi
był napięty niczym koło.

27 Liczne czaplopióre strzały
słane przez Dronę wśród zmagań
uderzyły, wielki królu,
w Wasudewę i Ardźunę.

28 Gdy przemądry Wasudewa
ujrzał taki pojedynek
Drony oraz syna Pandu,
począł dumać o zadaniu.

29 I przemówił Wasudewa
do Zwycięzcy Dóbr w te słowa:
„Synu Prythy, długoręki,
czasu więcej tu nie mitręż!

30 Zaniechajmy walki z Droną,
spełńmy cel nasz pierwszej wagi”.
Prythy syn do Kryszny odrzekł:
„Jak, Keśawo, sobie życzysz”.

31 Bibhatsu okrążył Dronę
z szacunkiem i ruszył dalej,
odwracając się od niego,
barczysty wciąż miotał strzały.

32 Wówczas Drona rzekł ze śmiechem:
„Gdzie uciekasz, synu Pandu?
Wszak nie winno się zawracać,
nie zmorzywszy przeciwnika!”.

Ardźuna rzekł:
33 Jesteś mistrzem mym, nie wrogiem,
jam twym uczniem niczym dziecię.
Nie istnieje człek w tym świecie,
co by ciebie w walce zmorzył.

Sańdźaja rzekł:
34 Bibhatsu wyrzekł te słowa
i chcąc zabić Dźajadrathę,
prędko spieszył długoręki
ku żołnierzom rozstawionym.

35 Kiedy wkraczał w twoje szranki,
dwaj strażnicy kół rydwanu,
Judhamanju, Uttamaudźas
z Pańćali ruszyli za nim.

36 Krytawarman – król Satwatów,
władca Kambodźów, Śrutajus
oraz Dźaja zagrodzili
wówczas drogę Dóbr Zdobywcy.

37 Za nimi dziesięć tysięcy
rydwanników podążało:
Abhiszahów, Śurasenów,
Śibich, a także Wasatich,

38 Maćellaków i Lalitthów,
Kekajów oraz Madraków,
Narajanów i Pasterzy
oraz gromady Kambodźów,

39 dzielnych, których pierwej Karna
podczas potyczki zwyciężył.
Bharadwadźę* mając z przodu,
życia swoje poświęcili
i ruszyli ku Ardźunie,

40 co złamany stratą syna,
wściekły jak śmierć w końcu świata,
w werwie nie dbał o swe życie,
w zbroi, walczył różnorako,

41 podobny przywódcy słoni,
nurzał się w odmęty szyków
dzielny łucznik, człowiek tygrys –
oni chcieli go zatrzymać.

42 Tak gruchnęła wielka bitwa,
o dreszcz wszystkich przyprawiając,
między atakującymi
a Ardźuną z drugiej strony.

43 Wspólnie byka powstrzymali,
co nacierał w wielkim pędzie,
aby zmorzyć Dźajadrathę
niczym lekarstwo chorobę.