Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.52-60 Przysięga (Pratijñā) /
Noc i poranek po śmierci Abhimaju
7.53 Rozmowa Kryszny z Ardźuną –
relacja z obozu Durjodhany (Jayadratha-vadha)
Streszczenie rozdziału:
1–24 Kryszna karci Ardźunę za lekkomyślną przysięgę i relacjonuje zasłyszane przez szpiegów wydarzenia z obozu Kaurawów.
25–30 Kryszna opisuje podjęte przez Kaurawów kroki, by chronić Dźajadrathę (ustawienie szyku wozu) i nakreśla zadanie stojące przed Ardźuną – konieczność pokonania sześciu wojowników wraz z ich armiami.
31–56 Ardźuna wychwala swoje zdolności i zapowiada pogrom armii Drony.
saṃjaya uvāca
pratijñāte tu pārthena
sindhurājavadhe tadā |
vāsudevo mahābāhur
dhanaṃjayam abhāṣata ||7.53.1||
bhrātṝṇāṃ matam ājñāya
tvayā vācā pratiśrutam |
saindhavaṃ śvo 'smi hanteti
tat sāhasatamaṃ kṛtam ||7.53.2||
asaṃmantrya mayā sārdham
atibhāro 'yam udyataḥ |
kathaṃ nu sarvalokasya
nāvahāsyā bhavemahi ||7.53.3||
dhārtarāṣṭrasya śibire
mayā praṇihitāś carāḥ |
ta ime śīghram āgamya
pravṛttiṃ vedayanti naḥ ||7.53.4||
tvayā vai saṃpratijñāte
sindhurājavadhe tadā |
siṃhanādaḥ savāditraḥ
sumahān iha taiḥ śrutaḥ ||7.53.5||
tena śabdena vitrastā
dhārtarāṣṭrāḥ sasaindhavāḥ |
nākasmāt siṃhanādo 'yam
iti matvā vyavasthitāḥ ||7.53.6||
sumahāñ śabdasaṃpātaḥ
kauravāṇāṃ mahābhuja |
āsīn nāgāśvapattīnāṃ
rathaghoṣaś ca bhairavaḥ ||7.53.7||
abhimanyuvadhaṃ śrutvā
dhruvam ārto dhanaṃjayaḥ |
rātrau niryāsyati krodhād
iti matvā vyavasthitāḥ ||7.53.8||
tair yatadbhir iyaṃ satyā
śrutā satyavatas tava |
pratijñā sindhurājasya
vadhe rājīvalocana ||7.53.9||
tato vimanasaḥ sarve
trastāḥ kṣudramṛgā iva |
āsan suyodhanāmātyāḥ
sa ca rājā jayadrathaḥ ||7.53.10||
athotthāya sahāmātyair
dīnaḥ śibiram ātmanaḥ |
āyāt sauvīrasindhūnām
īśvaro bhṛśaduḥkhitaḥ ||7.53.11||
sa mantrakāle saṃmantrya
sarvā naiḥśreyasīḥ kriyāḥ |
suyodhanam idaṃ vākyam
abravīd rājasaṃsadi ||7.53.12||
mām asau putrahanteti
śvo 'bhiyātā dhanaṃjayaḥ |
pratijñāto hi senāyā
madhye tena vadho mama ||7.53.13||
tāṃ na devā na gandharvā
nāsuroragarākṣasāḥ |
utsahante 'nyathā kartuṃ
pratijñāṃ savyasācinaḥ ||7.53.14||
te māṃ rakṣata saṃgrāme
mā vo mūrdhni dhanaṃjayaḥ |
padaṃ kṛtvāpnuyāl lakṣyaṃ
tasmād atra vidhīyatām ||7.53.15||
atha rakṣā na me saṃkhye
kriyate kurunandana |
anujānīhi māṃ rājan
gamiṣyāmi gṛhān prati ||7.53.16||
evam uktas tv avākśīrṣo
vimanāḥ sa suyodhanaḥ |
śrutvābhiśaptavantaṃ tvāṃ
dhyānam evānvapadyata ||7.53.17||
tam ārtam abhisaṃprekṣya
rājā kila sa saindhavaḥ |
mṛdu cātmahitaṃ caiva
sāpekṣam idam uktavān ||7.53.18||
nāhaṃ paśyāmi bhavatāṃ
tathāvīryaṃ dhanurdharam |
yo 'rjunasyāstram astreṇa
pratihanyān mahāhave ||7.53.19||
vāsudevasahāyasya
gāṇḍīvaṃ dhunvato dhanuḥ |
ko 'rjunasyāgratas tiṣṭhet
sākṣād api śatakratuḥ ||7.53.20||
maheśvaro 'pi pārthena
śrūyate yodhitaḥ purā |
padātinā mahātejā
girau himavati prabhuḥ ||7.53.21||
dānavānāṃ sahasrāṇi
hiraṇyapuravāsinām |
jaghān ekarathenaiva
devarājapracoditaḥ ||7.53.22||
samāyukto hi kaunteyo
vāsudevena dhīmatā |
sāmarān api lokāṃs trīn
nihanyād iti me matiḥ ||7.53.23||
so 'ham icchāmy anujñātuṃ
rakṣituṃ vā mahātmanā |
droṇena sahaputreṇa
vīreṇa yadi manyase ||7.53.24||
sa rājñā svayam ācāryo
bhṛśam ākrandito 'rjuna |
saṃvidhānaṃ ca vihitaṃ
rathāś ca kila sajjitāḥ ||7.53.25||
karṇo bhūriśravā drauṇir
vṛṣasenaś ca durjayaḥ |
kṛpaś ca madrarājaś ca
ṣaḍ ete 'sya purogamāḥ ||7.53.26||
śakaṭaḥ padmapaś cārdho
vyūho droṇena kalpitaḥ |
padmakarṇikamadhyasthaḥ
sūcīpāśe jayadrathaḥ |
sthāsyate rakṣito vīraiḥ
sindhurāḍ yuddhadurmadaiḥ ||7.53.27||
dhanuṣy astre ca vīrye ca
prāṇe caiva tathorasi |
aviṣahyatamā hy ete
niścitāḥ pārtha ṣaḍ rathāḥ |
etān ajitvā sagaṇān
naiva prāpyo jayadrathaḥ ||7.53.28||
teṣām ekaikaśo vīryaṃ
ṣaṇṇāṃ tvam anucintaya |
sahitā hi naravyāghrā
na śakyā jetum añjasā ||7.53.29||
bhūyaś ca cintayiṣyāmi
nītim ātmahitāya vai |
mantrajñaiḥ sacivaiḥ sārdhaṃ
suhṛdbhiḥ kāryasiddhaye ||7.53.30||
arjuna uvāca
ṣaḍ rathān dhārtarāṣṭrasya
manyase yān balādhikān |
teṣāṃ vīryaṃ mamārdhena
na tulyam iti lakṣaye ||7.53.31||
astram astreṇa sarveṣām
eteṣāṃ madhusūdana |
mayā drakṣyasi nirbhinnaṃ
jayadrathavadhaiṣiṇā ||7.53.32||
droṇasya miṣataḥ so 'haṃ
sagaṇasya vilapyataḥ |
mūrdhānaṃ sindhurājasya
pātayiṣyāmi bhūtale ||7.53.33||
yadi sādhyāś ca rudrāś ca
vasavaś ca sahāśvinaḥ |
marutaś ca sahendreṇa
viśvedevās tathāsurāḥ ||7.53.34||
pitaraḥ sahagandharvāḥ
suparṇāḥ sāgarādrayaḥ |
dyaur viyat pṛthivī ceyaṃ
diśaś ca sadigīśvarāḥ ||7.53.35||
grāmyāraṇyāni bhūtāni
sthāvarāṇi carāṇi ca |
trātāraḥ sindhurājasya
bhavanti madhusūdana ||7.53.36||
tathāpi bāṇair nihataṃ
śvo draṣṭāsi raṇe mayā |
satyena te śape kṛṣṇa
tathaivāyudham ālabhe ||7.53.37||
yaś ca goptā maheṣvāsas
tasya pāpasya durmateḥ |
tam eva prathamaṃ droṇam
abhiyāsyāmi keśava ||7.53.38||
tasmin dyūtam idaṃ baddhaṃ
manyate sma suyodhanaḥ |
tasmāt tasyaiva senāgraṃ
bhittvā yāsyāmi saindhavam ||7.53.39||
draṣṭāsi śvo maheṣvāsān
nārācais tigmatejanaiḥ |
śṛṅgāṇīva girer vajrair
dāryamāṇān mayā yudhi ||7.53.40||
naranāgāśvadehebhyo
visraviṣyati śoṇitam |
patadbhyaḥ patitebhyaś ca
vibhinnebhyaḥ śitaiḥ śaraiḥ ||7.53.41||
gāṇḍīvapreṣitā bāṇā
manonilasamā jave |
nṛnāgāśvān videhāsūn
kartāraś ca sahasraśaḥ ||7.53.42||
yamāt kuberād varuṇād
rudrād indrāc ca yan mayā |
upāttam astraṃ ghoraṃ vai
tad draṣṭāro narā yudhi ||7.53.43||
brāhmeṇāstreṇa cāstrāṇi
hanyamānāni saṃyuge |
mayā draṣṭāsi sarveṣāṃ
saindhavasyābhirakṣiṇām ||7.53.44||
śaravegasamutkṛttai
rājñāṃ keśava mūrdhabhiḥ |
āstīryamāṇāṃ pṛthivīṃ
draṣṭāsi śvo mayā yudhi ||7.53.45||
kravyādāṃs tarpayiṣyāmi
drāvayiṣyāmi śātravān |
suhṛdo nandayiṣyāmi
pātayiṣyāmi saindhavam ||7.53.46||
bahv āgaskṛt kusaṃbandhī
pāpadeśasamudbhavaḥ |
mayā saindhavako rājā
hataḥ svāñ śocayiṣyati ||7.53.47||
sarvakṣīrānnabhoktāraḥ
pāpācārā raṇājire |
mayā sarājakā bāṇair
nunnā naṃkṣyanti saindhavāḥ ||7.53.48||
tathā prabhāte kartāsmi
yathā kṛṣṇa suyodhanaḥ |
nānyaṃ dhanurdharaṃ loke
maṃsyate matsamaṃ yudhi ||7.53.49||
gāṇḍīvaṃ ca dhanur divyaṃ
yoddhā cāhaṃ nararṣabha |
tvaṃ ca yantā hṛṣīkeśa
kiṃ nu syād ajitaṃ mayā ||7.53.50||
yathā hi lakṣma candre vai
samudre ca yathā jalam |
evam etāṃ pratijñāṃ me
satyāṃ viddhi janārdana ||7.53.51||
māvamaṃsthā mamāstrāṇi
māvamaṃsthā dhanur dṛḍham |
māvamaṃsthā balaṃ bāhvor
māvamaṃsthā dhanaṃjayam ||7.53.52||
yathā hi yātvā saṃgrāme
na jīye vijayāmi ca |
tena satyena saṃgrāme
hataṃ viddhi jayadratham ||7.53.53||
dhruvaṃ vai brāhmaṇe satyaṃ
dhruvā sādhuṣu saṃnatiḥ |
śrīr dhruvā cāpi dakṣeṣu
dhruvo nārāyaṇe jayaḥ ||7.53.54||
saṃjaya uvāca
evam uktvā hṛṣīkeśaṃ
svayam ātmānam ātmanā |
saṃdideśārjuno nardan
vāsaviḥ keśavaṃ prabhum ||7.53.55||
yathā prabhātāṃ rajanīṃ
kalpitaḥ syād ratho mama |
tathā kāryaṃ tvayā kṛṣṇa
kāryaṃ hi mahad udyatam ||7.53.56||
Sańdźaja rzekł:
1 Kiedy Prythy syn przyrzekał,
że pokona władcę Sindhu,
to barczysty Wasudewa
do Zdobywcy Dóbr przemówił:
2 „Gdy poznałeś myśli braci,
przysięgę śpiesznie złożyłeś:
»Jutro zniszczę władcę Sindhu« –
lecz to było lekkomyślne.
3 Wziąłeś na się wielkie brzemię,
ze mną się nie naradziwszy.
Co tu zrobić, by przed światem
całym tu się nie ośmieszyć?
4 Mam w obozie Dhartarasztrów
kilku szpiegów umieszczonych,
przybyli do mnie pośpiesznie,
by powiedzieć o zdarzeniach.
5 Gdy solennie przyrzekałeś
pogromienie władcy Sindhu,
usłyszeli wielki hałas
lwich okrzyków, instrumentów
6 i Dhartarasztrowie drżeli
z Saindhawami od tych wrzasków:
»Musi powód być tych ryków« –
pomyśleli i czekali.
7 Wrzawa wielka rozgorzała
wśród Kaurawów, długoręki,
wśród konnicy, słoni, pieszych
i rydwanów huk potężny.
8 »Przygnębiony Dóbr Zdobywca,
słysząc wieść o śmierci syna,
w nocy z gniewu na nas ruszy« –
pomyśleli i czekali.
9 Kiedy stali w gotowości,
usłyszeli o przysiędze,
że zabijesz władcę Sindhu –
wszak ty słów na wiatr nie rzucasz.
10 Ministrowie Sujodhany
bezrozumni, wystraszeni,
jak zwierzątka byli małe,
a monarcha Dźajadratha,
11 władca Sindhów i Sauwirów,
zerwał się wielce zbolały,
przygnębiony z ministrami
do obozu zaraz ruszył.
12 W czas, gdy rada jest konieczna,
omówił pomyślne plany
i do Sujodhany słowa
podczas zgromadzenia wyrzekł:
13 »Dóbr Zdobywca synobójcą
uznał mnie i jutro ruszy.
Przed rycerstwem gdy poprzysiągł,
moja śmierć jest całkiem pewna.
14 Kiedy przyrzekł Leworęki,
ni bogowie, gandharwowie,
węże, asury, rakszasy
nie są władni tego zmienić.
15 Zatem strzeżcie mnie w potyczce,
niech Zdobywca Dóbr nie stawia
swojej stopy wam na głowach,
osiągając własne cele.
Czyńcie wszelkie tu starania.
16 Dziecię Kurów, kiedy jednak
tyś niezdolnym mnie ochronić,
racz pozwolić mi, o władco,
bym do do kraju mego wrócił«.
17 Po tych słowach spuścił głowę
Sujodhana skłopotany,
usłyszawszy o twej klątwie,
w smętnych myślach się pogrążył.
18 Widząc go obolałego,
król co włada nad Indusem,
delikatnie się odezwał,
do korzyści swojej dążąc:
19 »Pośród panów nie dostrzegam
bohatera, dzierżcy łuku,
co by zdołał odpowiedzieć
w starciu na Ardźuny pocisk.
20 Jego druhem Wasudewa,
łuk Gandiwę dzierży w dłoni,
nikt mu pola nie dostoi,
choćby i sam Stuofiarny*.
21 Słyszeliśmy, że onegdaj
jako piechur w Himalajach*
walczył nawet z Maheśwarą,
bogiem o ogromnej mocy.
22 Mieszkające w złotym mieście
dzieci Danu tysiącami
tracił, jadąc jednym wozem,
gdy poprosił go pan niebios.
23 Wespół z mądrym Wasudewą,
mniemam, że syn Kunti zdolnym
w boju jest trzy światy zniszczyć,
bronione przez nieśmiertelnych.
24 Więc, o wielki duchem, pragnę,
jeśli taka jest twa wola,
pozwolenia lub ochrony
Drony oraz jego syna«.
25 Wówczas książę, o Ardźuno,
osobiście błagał mistrza.
Szyk bojowy ustawiono,
rydwany wyrychtowano,
26 sześciu będzie przed nim zdążać:
Karna, Bhuriśrawas, Krypa,
dziecko Drony i król Madry
oraz dzielny Wryszasena.
27 Drona wozu szyk ustawi
z tyłu w połowie jak lotos*.
W środku owocni lotosu,
w igły uchu – Dźajadratha,
Sindhu król stanie chroniony
przez rycerstwo spite bojem.
28 Niezwalczeni w łuku, w broni,
męstwie, sile, żywotności
są owi stanowczy woje.
Póki sześciu rydwanników
nie pokonasz wraz z ich świtą,
nie dostaniesz Dźajadrathy.
29 Pomyśl o męstwie każdego
z nich osobno, synu Prythy.
Gdy się sześć tygrysów złączy,
łatwo zwalczyć ich nie będzie.
30 By osiągnąć cel, przemyślę
sposób dla naszego dobra
z ministrami, przyjaciółmi,
szpiegami, znawcami zaklęć”.
Ardźuna rzekł:
31 Zapewne ogromną siłę
ma tych rydwanników sześciu,
ale sądzę, że połowie
mego męstwa nie są równi.
32 O zabójco Madhu, ujrzysz
bronie wszystkich ich zniszczone
mym orężem, kiedy będę
szukał śmierci Dźajadrathy.
33 Chociaż Drona będzie patrzeć,
lament wzniosą jego woje,
gdy Indusu władcy głowa
ścięta ziemią się potoczy.
34 Choć Sadhjowie i Rudrowie,
Wasawowie z Aświnami,
Wiatry* razem z królem niebios,
Wiśwadewy i asury,
35 gandharwowie i przodkowie,
orły, morza oraz skały,
niebo, ziemia i sklepienie,
strony świata z ich władcami,
36 stwory, co wśród ludzi trwają
ruchome i nieruchome,
będą chronić władcę Sindhu,
to i tak, zabójco Madhu,
37 jutro ujrzysz, jak wśród boju
swymi strzały go zabiję.
Prawdziwie, Kryszno, przyrzekam,
dotykając swojej broni.
38 Na Dronę, co został stróżem
tego głupca i grzesznika,
chociaż wielkim jest łucznikiem,
na początku ruszę w boju.
39 Sujodhana myśli sobie,
że na Dronie grę swą oparł,
gdy więc zmorzę generała,
ruszę na Indusu króla.
40 Jutro zobaczy łuczników
rozdzieranych mymi strzały
żelaznymi, z ostrym grotem
jak gór szczyty piorunami.
41 Z ciał ludzi, słoni i koni
krew popłynie potokami,
z upadłych i z padających
ranionych mymi bełtami.
42 One słane tysiącami
z Gandiwy jak myśl lub wicher
prędkie życia tchnień pozbawią
ciała ludzi, słoni, koni.
43 Ludzie podczas boju zoczą
srogie bronie, którem zyskał
od Jamy i władcy bogactw,
Rudry, Indry i Waruny.
44 Ujrzysz, jak wyniszczam w boju
za pomocą broni Brahmy
wsze pociski wyzwolone
przez obrońców króla Sindhu.
45 Jutro ujrzysz, o Keśawo,
ziemię usłaną głowami
królów poległych w potyczce,
ściętych pędzącymi strzały.
46 Dam ofiarę trupożercom,
sprawię, że wrogowie zbiegną,
uraduję mych przyjaciół
i zabiję władcę Sindhu.
47 Złoczyńca i podły krewny,
narodzony w grzesznym kraju,
kiedy zginie władca Sindhu,
sprawi boleść swoim ludziom.
48 Jadłem, napitkiem bogatych,
grzeszników tych znad Indusu
popędzę z królewiętami,
mordując ich swymi strzały.
49 Wszystko o brzasku uczynię,
aby uznał Sujodhana,
że na świecie nie istnieje
łucznik równy mi w potyczce.
50 Walczę, byku pośród ludzi,
niebiańskim łukiem Gandiwą,
tyś, Pan Zmysłów, mym woźnicą,
czegóż nie mógłbym dokonać?
51 Tak jak plama na księżycu
i jak woda w oceanie,
taka też i ma przysięga –
jest niezłomna, Dręczycielu.
52 Nie ceń nisko moich broni
ani łuku mocarnego,
nie lekceważ siły ramion
ni mnie jako Dóbr Zdobywcy.
53 Kiedy tylko w bój się rzucę,
nie polegnę, lecz zwyciężę,
a na mocy mej przysięgi
jest już martwy Dźajadratha.
54 Prawda w braminie jest pewna,
a przychylność w sercach świętych,
ekspert zawsze cel osiągnie,
a zwycięstwo Narajana.
Sańdźaja rzekł:
55 Gdy tak rzekł do Pana Zmysłów
jak do swojej własnej jaźni,
Indry syn Ardźuna głośno
panu Keśawie polecił:
56 „Gdy tylko się noc rozjaśni,
niech mój wóz będzie gotowy,
dopilnuj tego, o Kryszno,
wielkie dzieło jest przed nami”.