Autorzy
Opracowali (indika 2024):
(tłumaczenie)
Andrzej Babkiewicz
(przygotowanie tekstu, skład)
Sven Sellmer
(komitet redakcyjny)
Andrzej Babkiewicz, Joanna Jurewicz, Monika Nowakowska,
Sven Sellmer, Przemysław Szczurek, Anna Trynkowska
(opracowanie redakcyjne)
Magdalena Mendys
(redakcja techniczna)
Karina Babkiewicz
Tłumaczenie finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”
w latach 2017–2023, numer projektu 0357/NPRH5/H22/84/2017.
महाभारत
Mahābhārata
7. Księga Drony (Droṇaparvan)
***
7.16-31 Wespół przysięgający (saṃśaptaka-vadha) /
Dwunasty dzień bitwy
7.22. Maści koni (Aśva-varṇana/Aśva-kathana)
Streszczenie rozdziału:
1 Dhrytarasztra prosi o przedstawienie cech rydwanów wojowników, którzy otoczyli Dronę.
2–63 Sańdźaja przedstawiawojownikówpo stronie Pandawówi opisuje maści ich koni.
dhṛtarāṣṭra uvāca
sarveṣām eva me brūhi
rathacihnāni saṃjaya |
ye droṇam abhyavartanta
kruddhā bhīmapurogamāḥ ||7,22.1||
saṃjaya uvāca
ṛśyavarṇair hayair dṛṣṭvā
vyāyacchantaṃ vṛkodaram |
rajatāśvas tataḥ śūraḥ
śaineyaḥ saṃnyavartata ||7,22.2||
darśanīyās tu kāmbojāḥ
śukapatraparicchadāḥ |
vahanto nakulaṃ śīghraṃ
tāvakān abhidudruvuḥ ||7,22.3||
kṛṣṇās tu meghasaṃkāśāḥ
sahadevam udāyudham |
bhīmavegā naravyāghram
avahan vātaraṃhasaḥ ||7,22.4||
hemottamapraticchannair
hayair vātasamair jave |
abhyavartanta sainyāni
sarvāṇy eva yudhiṣṭhiram ||7,22.5||
rājñas tv anantaraṃ rājā
pāñcālyo drupado 'bhavat |
jātarūpamayacchatraḥ
sarvaiḥ svair abhirakṣitaḥ ||7,22.6||
lalāmair haribhir yuktaiḥ
sarvaśabdakṣamair yudhi |
rājñāṃ madhye maheṣvāsaḥ
śāntabhīr abhyavartata ||7,22.7||
taṃ virāṭo 'nvayāt paścāt
saha śūrair mahārathaiḥ |
kekayāś ca śikhaṇḍī ca
dhṛṣṭaketus tathaiva ca |
svaiḥ svaiḥ sainyaiḥ parivṛtā
matsyarājānam anvayuḥ ||7,22.8||
te tu pāṭalapuṣpāṇāṃ
samavarṇā hayottamāḥ |
vahamānā vyarājanta
matsyasyāmitraghātinaḥ ||7,22.9||
hāridrasamavarṇās tu
javanā hemamālinaḥ |
putraṃ virāṭarājasya
satvarāḥ samudāvahan ||7,22.10||
indragopakavarṇais tu
bhrātaraḥ pañca kekayāḥ |
jātarūpasamābhāsaḥ
sarve lohitakadhvajāḥ ||7,22.11||
te hemamālinaḥ śūrāḥ
sarve yuddhaviśāradāḥ |
varṣanta iva jīmūtāḥ
pratyadṛśyanta daṃśitāḥ ||7,22.12||
āmapātranibhākārāḥ
pāñcālyam amitaujasam |
dāntās tāmrāruṇā yuktāḥ
śikhaṇḍinam udāvahan ||7,22.13||
tathā dvādaśasāhasrāḥ
pāñcālānāṃ mahārathāḥ |
teṣāṃ tu ṣaṭ sahasrāṇi
ye śikhaṇḍinam anvayuḥ ||7,22.14||
putraṃ tu śiśupālasya
narasiṃhasya māriṣa |
ākrīḍanto vahanti sma
sāraṅgaśabalā hayāḥ ||7,22.15||
dhṛṣṭaketuś ca cedīnām
ṛṣabho 'tibaloditaḥ |
kāmbojaiḥ śabalair aśvair
abhyavartata durjayaḥ ||7,22.16||
bṛhatkṣatraṃ tu kaikeyaṃ
sukumāraṃ hayottamāḥ |
palāladhūmavarṇābhāḥ
saindhavāḥ śīghram āvahan ||7,22.17||
mallikākṣāḥ padmavarṇā
bāhlijātāḥ svalaṃkṛtāḥ |
śūraṃ śikhaṇḍinaḥ putraṃ
kṣatradevam udāvahan ||7,22.18||
yuvānam avahan yuddhe
krauñcavarṇā hayottamāḥ |
kāśyasyābhibhuvaḥ putraṃ
sukumāraṃ mahāratham ||7,22.19||
śvetās tu prativindhyaṃ taṃ
kṛṣṇagrīvā manojavāḥ |
yantuḥ preṣyakarā rājan
rājaputram udāvahan ||7,22.20||
sutasomaṃ tu yaṃ dhaumyāt
pārthaḥ putram ayācata |
māṣapuṣpasavarṇās tam
avahan vājino raṇe ||7,22.21||
nākuliṃ tu śatānīkaṃ
śālapuṣpanibhā hayāḥ |
ādityataruṇaprakhyāḥ
ślāghanīyam udāvahan ||7,22.23||
kāñcanapratimair yoktrair
mayūragrīvasaṃnibhāḥ |
draupadeyaṃ naravyāghraṃ
śrutakarmāṇam āvahan ||7,22.24||
śrutakīrtiṃ śrutanidhiṃ
draupadeyaṃ hayottamāḥ |
ūhuḥ pārthasamaṃ yuddhe
cāṣapatranibhā hayāḥ ||7,22.25||
yam āhur adhyardhaguṇaṃ
kṛṣṇāt pārthāc ca saṃyuge |
abhimanyuṃ piśaṅgās taṃ
kumāram avahan raṇe ||7,22.26||
ekas tu dhārtarāṣṭrebhyaḥ
pāṇḍavān yaḥ samāśritaḥ |
taṃ bṛhanto mahākāyā
yuyutsum avahan raṇe ||7,22.27||
palālakāṇḍavarṇās tu
vārdhakṣemiṃ tarasvinam |
ūhuḥ sutumule yuddhe
hayā hṛṣṭāḥ svalaṃkṛtāḥ ||7,22.28||
kumāraṃ śitipādās tu
rukmapatrair uraśchadaiḥ |
saucittim avahan yuddhe
yantuḥ preṣyakarā hayāḥ ||7,22.29||
rukmapṛṣṭhāvakīrṇās tu
kauśeyasadṛśā hayāḥ |
suvarṇamālinaḥ kṣāntāḥ
śreṇimantam udāvahan ||7,22.30||
rukmamālādharāḥ śūrā
hemavarṇāḥ svalaṃkṛtāḥ |
kāśirājaṃ hayaśreṣṭhāḥ
ślāghanīyam udāvahan ||7,22.31||
astrāṇāṃ ca dhanurvede
brāhme vede ca pāragam |
taṃ satyadhṛtim āyāntam
aruṇāḥ samudāvahan ||7,22.32||
yaḥ sa pāñcālasenānīr
droṇam aṃśam akalpayat |
pārāvatasavarṇāśvā
dhṛṣṭadyumnam udāvahan ||7,22.33||
tam anvayāt satyadhṛtiḥ
saucittir yuddhadurmadaḥ |
śreṇimān vasudānaś ca
putraḥ kāśyasya cābhibho ||7,22.34||
yuktaiḥ paramakāmbojair
javanair hemamālibhiḥ |
bhīṣayanto dviṣatsainyaṃ
yamavaiśravaṇopamāḥ ||7,22.35||
prabhadrakās tu pāñcālāḥ
ṣaṭ sahasrāṇy udāyudhāḥ |
nānāvarṇair hayaśreṣṭhair
hemacitrarathadhvajāḥ ||7,22.36||
śaravrātair vidhunvantaḥ
śatrūn vitatakārmukāḥ |
samānamṛtyavo bhūtvā
dhṛṣṭadyumnaṃ samanvayuḥ ||7,22.37||
babhrukauśeyavarṇās tu
suvarṇavaramālinaḥ |
ūhur aglānamanasaś
cekitānaṃ hayottamāḥ ||7,22.38||
indrāyudhasavarṇais tu
kuntibhojo hayottamaiḥ |
āyāt suvaśyaiḥ purujin
mātulaḥ savyasācinaḥ ||7,22.39||
antarikṣasavarṇās tu
tārakācitritā iva |
rājānaṃ rocamānaṃ te
hayāḥ saṃkhye samāvahan ||7,22.40||
karburāḥ śitipādās tu
svarṇajālaparicchadāḥ |
jārāsaṃdhiṃ hayaśreṣṭhāḥ
sahadevam udāvahan ||7,22.41||
ye tu puṣkaranālasya
samavarṇā hayottamāḥ |
jave śyenasamāś citrāḥ
sudāmānam udāvahan ||7,22.42||
śaśalohitavarṇās tu
pāṇḍurodgatarājayaḥ |
pāñcālyaṃ gopateḥ putraṃ
siṃhasenam udāvahan ||7,22.43||
pāñcālānāṃ naravyāghro
yaḥ khyāto janamejayaḥ |
tasya sarṣapapuṣpāṇāṃ
tulyavarṇā hayottamāḥ ||7,22.44||
māṣavarṇās tu javanā
bṛhanto hemamālinaḥ |
dadhipṛṣṭhāś candramukhāḥ
pāñcālyam avahan drutam ||7,22.45||
śūrāś ca bhadrakāś caiva
śarakāṇḍanibhā hayāḥ |
padmakiñjalkavarṇābhā
daṇḍadhāram udāvahan ||7,22.46||
bibhrato hemamālāś ca
cakravākodarā hayāḥ |
kosalādhipateḥ putraṃ
sukṣatraṃ vājino 'vahan ||7,22.47||
śabalās tu bṛhanto 'śvā
dāntā jāmbūnadasrajaḥ |
yuddhe satyadhṛtiṃ kṣaimim
avahan prāṃśavaḥ śubhāḥ ||7,22.48||
ekavarṇena sarveṇa
dhvajena kavacena ca |
aśvaiś ca dhanuṣā caiva
śuklaiḥ śuklo nyavartata ||7,22.49||
samudrasenaputraṃ tu
sāmudrā rudratejasam |
aśvāḥ śaśāṅkasadṛśāś
candradevam udāvahan ||7,22.50||
nīlotpalasavarṇās tu
tapanīyavibhūṣitāḥ |
śaibyaṃ citrarathaṃ yuddhe
citramālyāvahan hayāḥ ||7,22.51||
kalāyapuṣpavarṇās tu
śvetalohitarājayaḥ |
rathasenaṃ hayaśreṣṭhāḥ
samūhur yuddhadurmadam ||7,22.52||
yaṃ tu sarvamanuṣyebhyaḥ
prāhuḥ śūrataraṃ nṛpam |
taṃ paṭaccarahantāraṃ
śukavarṇāvahan hayāḥ ||7,22.53||
citrāyudhaṃ citramālyaṃ
citravarmāyudhadhvajam |
ūhuḥ kiṃśukapuṣpāṇāṃ
tulyavarṇā hayottamāḥ ||7,22.54||
ekavarṇena sarveṇa
dhvajena kavacena ca |
dhanuṣā rathavāhaiś ca
nīlair nīlo 'bhyavartata ||7,22.55||
nānārūpai ratnacitrair
varūthadhvajakārmukaiḥ |
vājidhvajapatākābhiś
citraiś citro 'bhyavartata ||7,22.56||
ye tu puṣkarapatrasya
tulyavarṇā hayottamāḥ |
te rocamānasya sutaṃ
hemavarṇam udāvahan ||7,22.57||
yodhāś ca bhadrakārāś ca
śaradaṇḍānudaṇḍajāḥ |
śvetāṇḍāḥ kukkuṭāṇḍābhā
daṇḍaketum udāvahan ||7,22.58||
āṭarūṣakapuṣpābhā
hayāḥ pāṇḍyānuyāyinām |
avahan rathamukhyānām
ayutāni caturdaśa ||7,22.59||
nānārūpeṇa varṇena
nānākṛtimukhā hayāḥ |
rathacakradhvajaṃ vīraṃ
ghaṭotkacam udāvahan ||7,22.60||
suvarṇavarṇā dharmajñam
anīkasthaṃ yudhiṣṭhiram |
rājaśreṣṭhaṃ hayaśreṣṭhāḥ
sarvataḥ pṛṣṭhato 'nvayuḥ |
varṇaiś coccāvacair divyaiḥ
sadaśvānāṃ prabhadrakāḥ ||7,22.61||
te yattā bhīmasenena
sahitāḥ kāñcanadhvajāḥ |
pratyadṛśyanta rājendra
sendrā iva divaukasaḥ ||7,22.62||
atyarocata tān sarvān
dhṛṣṭadyumnaḥ samāgatān |
sarvāṇy api ca sainyāni
bhāradvājo 'tyarocata ||7,22.63||
Dhrytarasztra rzekł:
1 Opisz proszę, o Sańdźajo,
znamiona rydwanów wszelkie
gniewnych wojów z Bhimą w czele,
którzy Dronę otoczyli*.
Sańdźaja rzekł:
2 Kiedy wnuk Śiniego* ujrzał,
stalowe prowadząc konie,
Wilczybrzucha, jak się zmaga
z końmi barwy antylopy
sinej, o pęcinach białych,
wówczas chyżo też nawrócił.
3 Z Kambodźy przepiękne konie,
w pawie pióra przyzdobione,
niosące Nakulę chybko,
na twe wojska nacierały.
4 Kare konie niczym chmura,
jak wiatr szybkie, w strasznym pędzie,
Sahadewę unosiły,
tygrysa, co oręż wznosił.
5 Wszyscy woje z otoczenia
Judhiszthiry mieli konie
czystym złotem przyzdobione,
w pędzie zaś wichrowi równe.
6 Tuż po królu następował
Drupada, Pańćalów władca,
a parasol jego złoty
był chroniony przez poddanych.
7 Gniadosze z gwiazdą na czole,
ciche, zgiełk tolerujące,
w bój łucznika tego niosły
pośród królów potężnego.
8 Z tyłu za nim był Wirata
z mężnymi rydwannikami,
Kekajowie i Śikhandin,
a za nimi Dhrysztaketu.
Każdy z nich ze swą drużyną
zdążał za monarchą Matsjów.
9 Konie Matsji wrogobójcy
wiozły go, jaśniejąc wkoło,
najprzedniejsze, o kolorze
różanych trąbkowych* kwiatów.
10 Rącze konie, jak kurkuma*,
w złote zdobne naszyjniki,
króla Wiraty potomka
unosiły w wielkim pędzie.
11 Pięcioro Kekajów braci
lśniących niczym szczere złoto,
z czerwonymi proporcami,
konie ich o czerwców* barwie,
12 w złotych wieńcach, bohaterzy,
wszyscy w boju doświadczeni,
ukazali się w rynsztunku
niczym chmura, deszcze lejąc.
13 Oswojone, zaprzężone,
niczym miedź, wschodzące słońce,
w barwie gliny niepalonej,
unosiły Śikhandina.
14 Rydwanników pańćalowych
tysięcy dwanaście było,
spośród nich zaś sześć tysięcy
za Śikhandinem zdążało.
15 Śiśupali lwa-człowieka
syna niosły rozigrane
konie maści tarantowej,
niczym jeleń perłookie*, lotosowe
niosły męża Kszatradewę,
co jest synem Śikhandina.
19 Konie o żurawia* barwie,
w boju niosły młodziutkiego
potomka monarchy z Kaśi,
rydwannika najpierwszego.
20 Białej maści, czarnogrzywe,
rozkazom woźnicy korne,
jak myśl prędkie, Pratiwindję,
królewskiego syna niosły.
21 Prythy syn od syna Dhaumji*
Sutasomę* raz wyprosił,
niosły go do boju konie
żółte niczym kwiat mungowy*,
22 blasku tysiąca
wschodzących księżyców,
w mieście Kurowym
Udajendu wzrosłe.
W nim on się zrodził
wśród okrzyków „soma!”,
stąd też nazwany
został Sutasomą.
23 Śatanikę sławetnego,
nosiły Nakuli syna
konie maści kwiatów śala*,
blasku niczym świeże słońca.
24 Konie o złocistym jarzmie,
co maść miały pawiej szyi,
tygrysa, Draupadi syna,
Śrutakarmana* woziły.
25 Maści piór błękitnej kraski*
przednie konie wiozły syna
Draupadi, równego w boju
dziecku Prythy, uczonego,
o imieniu Śrutakirti.
26 Mówią, że o pół przewyższa
w boju Krysznę oraz Parthę,
Abhimanju młodziutkiego
wiozły k walce płowe konie.
27 Jeden z synów Dhrytarasztry
przyjął stronę dzieci Pandu,
w bój Jujutsu unosiły
rumaki rącze i silne.
28 Wierzchowce radosne, zdobne,
maści niczym snopek słomy,
niosły w bój okrutnie głośny
chyżego Wardhakszemiego.
29 Młodego Sućitty syna
niosły w bój posłuszne konie
z napierśnikami złotymi
i białymi pęcinami.
30 Grzbiety ich pokryte złotem,
konie o jedwabiu maści,
cierpliwe, ze złotym wieńcem,
unosiły Śrenimanta.
31 Mężne, wieńce miały złote,
przystrojone, złotej maści,
króla Kaśi chwalebnego
wiozły pierwsze pośród koni.
32 Znawcę Wedy i brahmanów,
broni, sztuki militarnej,
Satjadhrytiego, gdy pędził,
niosły konie w barwie jutrzni.
33 Generał z Pańćalów rodu
za swą schedę Dronę uznał –
Dhrysztadjumnę unosiły
konie o gołębiej maści.
34 Za nim zdążał syn Sućitty,
Satjadhryti, spity walką,
Śrenimant i Wasudana,
syn Kaśjego, o wszechwładny,
35 rączymi z Kambodźi końmi,
w zaprzęgu, w girlandach złotych.
Jak bóg śmierci lub Pan Bogactw,
przerażali zlękłą armię,
36 Pańćale, Prabhadrakowie,
gdy w liczbie tysięcy sześciu
wzniesionym orężem trzęśli,
w złotych wozach z sztandarami,
jadąc końmi różnej maści.
37 Chmarą strzał prześladowali
wrogów, napinając łuki,
będąc śmierci podobnymi,
szli tuż w ślad za Dhrysztadjumną.
38 Maści jak brunatny jedwab,
złotym wieńcem przystrojone,
bez znużenia i oporu
konie niosły Ćekitanę.
39 Z czarną plamką wokół oczu,
nader dobrze ułożone
konie niosły Kuntibhodźę,
Purudźitem też zwanego
i Leworękiego wujem.
40 Maści ciemnej jak firmament,
który rzesze gwiazd upstrzyły,
konie króla Roćamanę
unosiły ku potyczce.
41 O białych pęcinach, w cętki,
złotą siecią całe kryte,
wiozły syna Dźarasandhy
Sahadewę przednie konie.
42 Łodygi lotosu maści,
w pędzie orły prześcigają,
cętkowane przednie konie
Sudamanę unosiły.
43 Maści jak rudawy zając,
konie w białe pasy tkane,
pasterza z Pańćali syna,
Sinhasenę unosiły.
44 Wśród Pańćalów jest tygrysem,
zowią go Dźanamedźają,
żółte jak gorczycy* kwiaty
przednie on posiadał konie.
45 Maści grochu*, rącze, rosłe,
złotym wieńcem przystrojone,
pysk jak księżyc, grzbiet jak jogurt,
Pańćalję pośpiesznie niosły.
46 Mężne konie, urodziwe,
niczym snop traw trzciny dzikiej*,
pręcików lotosu maści
Dandadharę unosiły.
47 W złote wieńce przyzdobione,
brzuchy jak kazarka ruda*,
konie syna unosiły
władcy Kosali Sukszatrę.
48 Konie wielkie, tarantowe,
w złotych wieńcach, oswojone,
piękne, rosłe, w bój nosiły
Satjadhrytiego Kszaimiego.
49 Wszystko białe w jednej barwie:
sztandar i ochronna zbroja,
oraz jego łuk, rumaki –
do boju nawrócił Śukla.
50 Konie jak z zającem księżyc,
zrodzone nad morzem niosły
Ćandradewę straszliwego,
potomka Samudraseny.
51 Jak niebieskie lilie wodne*
czystym złotem upiększone,
w wieńcach ku bojowi niosły
Śaibję w wielobarwnym wozie.
52 Maści ciemnych kwiatów grochu*,
w białe i miedziane pasy,
Rathasenę, pierwsze z koni,
upitego bojem niosły.
53 Mówią o nim, że wśród ludzi
jest największym bohaterem,
pogromcę złodziei tego
niosły konie w barwie papug.
54 Ćitrajudhę w barwnym wieńcu,
z barwną zbroją i proporcem,
niosły przednie pośród koni
maści ognistej kinśuki.
55 Wszystko miał on w jednej barwie:
sztandar, pancerz, łuk w granacie,
oraz konie wóz ciągnące –
z nimi Nila atakował.
56 Jak klejnoty wielobarwne
tarcza, sztandar, łuk, proporce,
pancerz, także i rumaki –
Ćitra barwny atakował.
57 Maści płatków lotosowych,
najprzedniejsze pośród koni,
syna Roćamany wiozły
Hemawarnę ku potyczce.
58 Bojowe, wśród Anudandów
urodzone w Śaradandzie,
maści jak kokosze jajo,
dobroczynne, jądra białe,
unosiły Dandaketu.
59 O arusy* kwiatów barwie
konie zwolenników Pandjów
niosły pierwszych z rydwanników,
sto czterdzieści ich tysięcy.
60 W różnych kształtach i kolorach,
o odmiennych pyskach konie,
Ghatotkaćę uwoziły,
w sztandarze z rydwanu kołem.
61 Za stojącym wśród szeregów
znawcą prawa Judhiszthirą,
pierwszym pośród władców ziemi
zdążali Prabhadrakowie,
najlepszymi spośród koni,
maści złota topionego,
z rumakami boskiej barwy,
wysokimi i niskimi.
62 Zwarci wokół Bhimaseny,
ze złotymi proporcami,
jak niebianie wyglądali,
władco królów, wespół z Indrą.
63 Wszystkich tam zebranych jednak
Dhrysztadjumna przyćmił blaskiem.
Syn zaś Bharadwadźi zaćmił
każdą z armii zgromadzonych.